Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "gwary polskie" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-8 z 8
    Tytuł:
    Zasięgi leksykalne zapożyczeń wschodniosłowiańskich w gwarach polskich
    Geographical scope of East-Slavic Lexical Borrowings in Polish local dialects
    Autorzy:
    Kostecka-Sadowa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/498349.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    gwary polskie
    zapożyczenia wschodniosłowiańskie zasięgi leksykalne
    polish dialects
    East-Slavic borrowings
    geographical scope
    Opis:
    The objective of this paper is to present the analysis of the material included in the Dictionary of Polish Local Dialects (DPLD). The main purpose is to present their geographical scope in Polish local dialects; to show the degree to which they have been adopted by local dialects – both from the formal and the semantic point of view; to show the way they function in the local dialects. The research, which focused on word geography, made it possible to determine where and to which borders of the country the borrowings reached. An analysis of the geography of numerous DPLD source materials made it possible to determine the geography of the lexemes, or to define it more precisely. On the basis of the geographical data included in the characteristics of the words it has been determined that, from the territorial point of view, a lot of words are related only to the historical Lithuania or Ukraine. Within the group of East Slavic borrowings, the origin of which is foreign, one may distinguish oriental words coming from such languages as Turkish, Tatar, Persian, Mongolian and Arabic.
    Celem artykułu jest przedstawienie zapożyczeń wschodniosłowiańskich oraz pokazanie najdalszych ich zasięgów w gwarach polskich. Materiał do niniejszego artykułu pozyskałam ze Słownika gwar polskich (dalej SGP) oraz jego kartoteki znajdującej się w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie, gromadzącej jednostki leksykalne ze wszystkich regionów kraju. Dociekania w zakresie geografii wyrazów pozwoliły ustalić, gdzie i jak bardzo w głąb polskiego obszaru językowego docierały wyrazy zapożyczone. To również umożliwiło określenie bądź uściślenie lokalizacji poszczególnych leksemów. Wśród wschodnioslawizmów leksykalnych można wyróżnić dwie zasadnicze grupy słów ze względu na ich pierwotne pochodzenie: wyrazy rdzennie ruskie oraz jednostki będące już na gruncie wschodniosłowiańskim pochodzenia obcego. W grupie zapożyczeń wschodniosłowiańskich będących już na gruncie ruskim pochodzenia obcego wyodrębniają się orientalizmy, wśród których znajdują się wyrazy pochodzenia tureckiego, tatarskiego, perskiego, mongolskiego, arabskiego.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2016, 8; 35-56
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Z zagadnień etymologii gwarowej – luskopy
    Issues of dialect etymology – luskopy
    Autorzy:
    Kucharczyk, Renata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850441.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-22
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    etymologia
    germanizm
    gwary polskie
    nazwy nosideł
    etymology
    Germanism
    Polish sub-dialects
    names of yokes
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest ustalenie etymologii gwarowej nazwy luskopy ‘nosidła do wiader z wodą’. Luskopy funkcjonują jako wyraz słowotwórczo niepodzielny, jednak jego podstawą było zapewne niemieckie compositum. Zauważalna paralelność nazw nosideł i elementów uprzęży pozwala sądzić, że pierwszy człon analizowanego złożenia może pochodzić od niem. Ross ‘koń’. Drugi element złożenia może wywodzić się od niem. Koppel w znaczeniu ‘pas rzemienny’ lub ‘jarzmo’ albo Kappe ‘nakrycie głowy’.
    The aim of the article is to establish the etymology of a subdialectal word luskopy ‘shoulder yoke for carrying buckets of water. Luskopy functions as an indivisible word but it probably originated from the German compositum. The noticeable parallelism between the names of yokes and harness parts suggests that the first segment of the analysed compound may come from the German Ross ‘horse’. The second part of the compound may be derived from the German Koppel meaning a ‘leather belt’ or a ‘yoke’, or Kappe ‘headgear’.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2022, 15; 127-136
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Formy oboczne miejscownika liczby pojedynczej (w) domu – (w) domie w gwarach polskich na Litwie.
    Alternations of the locative case, singular (w) domu – (w) domie in polish dialects in Lithuania.
    Autorzy:
    Karaś, Halina
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/498464.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    rzeczownik,
    fleksja,
    analogia,
    gwary polskie na Litwie
    noun,
    inflection,
    analogy,
    Polish dialects in Lithuania
    Opis:
    W niniejszym artykule omówiono oboczne formy miejscownika liczby pojedynczej rzeczownika męskiego dom: (w) domu – (w) domie (a więc zgodną z normą ogólnopolską i analogiczną, powstałą w wyniku wyrównania końcówki fleksyjnej do pozostałych rzeczowników męskich twardotematowych) w gwarach polskich na Litwie, ich zakres i zasięg oraz frekwencję. Podstawą materiałową rozważań jest zbiór 235 form miejscownika lp. rzeczownika dom (domu, domie) i 3 przykłady formy doma wyekscerpowane z nagrań dokonanych w 4 podstawowych enklawach polskojęzycznych, tj. na obszarze ignalińskim, jezioroskim, kowieńskim i wileńskim.
    In this article, the author presents alternative forms of the locative case in the singular of the masculine noun dom: (w) domu – (w) domie (i.e. one which complies with the general Polish standard and a parallel one, a result of levelling an inflection ending to the remaining hard-stem masculine nouns) in Polish dialects in Lithuania, their ranges and frequency. The article is based on a collection of 235 forms of the locative case singular of the noun dom (domu, domie) and 3 examples of the form doma, excerpted from recordings made in 4 major Polish-speaking enclaves i.e. Ignalin, Jeziorosk, Kaunas and Vilnius.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2018, 10; 79-98
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Leksem siła ‘dużo, wiele’ w gwarach polskich i polszczyźnie południowokresowej
    Lexeme siła ‘much, many’ in Polish dialects and southern Polish dialect in the borderland
    Autorzy:
    Kostecka-Sadowa, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850475.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    Polish and Ukrainian dialects
    indefinite numerals
    numeral pronouns
    gwary polskie i ukraińskie
    numeralizacja rzeczowników
    rzeczowniki ilościowe
    liczebniki nieokreślone
    Opis:
    Celem artykułu jest omówienie procesu numeralizacji rzeczownika w gwarach polskich oraz polszczyźnie poludniowokresowej. Podstawę analizy stanowi rzeczownik siła, który w swoim znaczeniu pierwotnym nazywa konkretne przedmioty czy zjawiska, a w połączeniu z innymi rzeczownikami oznacza w sposób przybliżony liczebność danego zbioru. Analiza kontekstów, w których występuje wyselekcjonowany leksem, pokazuje jego wieloetapowy i wielokierunkowy rozwój semantyczny, którego rezultatemjest przesunięcie wyrazów z klasy rzeczowników do klasy liczebników. Obserwacja ewolucji zmian znaczeniowych wyrazów wykazuje, że numeralizacja rzeczowników w gwarach przebiega podobnie jak w języku ogólnym. Cechą odróżniającą leksykę gwarową od polszczyzny ogólnej jest niestandardowy rozwój semantyczny rzeczowników ilościowych, polegający na wchodzeniu w zależności charakterystyczne nie tylko dla liczebników, ale także dla przysłówków.
    The aim of the article is to discuss the process of numbering the noun in the Polish dialects and the South Polish language. The basis for the analysis is the noun “siła”, in its original meaning designating cetain objects or phenomena and, in conjunction with other nouns, denoting approximately the numer of items in a set. An analysis of the contexts in which the selected lex occurs shows its multi-stage and multi-directional semantic development, which leads to a shift of words from the noun class to the numeral class. Observing the development of the changes to the meaning of words shows that the numbering of nouns in dialects is similar to that in the general language. The semantic development of quantitative nouns, not only for numerical words, but also for adverbs, distinguishes the dictionary of dialects from the general Polish language.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2023, 16; 121-130
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Niemieckie pożyczki leksykalne w dziewiętnastowiecznych materiałach Georga Wenkera z obszaru Warmii i Mazur
    German Lexical Borrowings in the 19th Century Georg Wenker’s Materials from Warmia and Masuria
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971462.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    germanizmy
    polskie gwary Prus Wschodnich
    Niemiecki atlas językowy
    Georg Wenker
    Germanisms
    Polish dialects of the Eastern Prussia
    German linguistic atlas
    Opis:
    Przedstawione niemieckie pożyczki leksykalne występują w ankietach zbieranych do Niemieckiego atlasu językowego, które wypełniono na obszarze Prus Wschodnich (ponad 500 miejscowości) w latach 80. XIX w. Część z nich stanowi zbiór wyrazów znanych polszczyźnie ogólnej. Pewne nazwy zostały zapożyczone i poddane różnym procesom adaptacyjnym (fonetycznym i ortograficznym) do systemu polskiego i charakteryzują dość duży obszar gwar północnopolskich (np. wurst, gbur, klejdy). Kilka z tych pożyczek to okazjonalizmy, zapisane na użytek kwestionariusza, będące interesującym przykładem dostosowywania wyrazów obcych do innego systemu językowego. Omawiany rejestr nazw pokazuje stosunkowo nieliczne pożyczki leksykalne pochodzenia niemieckiego, które przeniknęły do gwar mazurskich.
    The German lexical borrowings presented in the article appear in the questionnaires collected for the German linguistic atlas, filled in the area of East Prussia (over 500 localities) in the eighties of the 19th century. Some of them constitute a set of words known in the general Polish language. Some names were borrowed and underwent various adaptation processes (both phonetic and orthographic) into the Polish system and they characterize quite a large area of the North Polish dialects (e.g. wurst, gbur, klejdy). Some of those borrowings are occasionalism written for the use of the questionnaire, being an interesting example of foreign words adapting to a different language regime. The register of names discussed in the article presents relatively small number of lexical borrowings of German origin which penetrated into the Masurian dialects.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2015, 7; 231-237
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kalki semantyczne, strukturalne i kolokacyjne z języka rosyjskiego w gwarach polskich na terenie Rosji
    Russian semantic, structural and collocation calques in Polish subdialects spoken in Russia.
    Autorzy:
    Skorwid, Sergiej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1854355.pdf
    Data publikacji:
    2021-12-10
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    Polish immigrant dialects in Russia
    language contact
    adapted borrowings
    semantic and structural calques
    collocations
    polskie gwary przesiedleńcze w Rosji
    kontakt językowy
    adaptowane zapożyczenia
    kalki semantyczne i strukturalne
    kolokacje
    Opis:
    W artykule przedstawiono rozważania dotyczące systemu leksykalnego polskich gwar przesiedleńczych w Rosji, który uległ silnemu wpływowi dominującego języka ich otoczenia. Autor omawia zagadnienia związane z wyodrębnieniem semantycznych i strukturalnych kalk w tych gwarach i w szczególności z rozróżnieniem kalk i adaptowanych zapożyczeń z języka rosyjskiego. Te problemy powstają na skutek bliskiej pokrewności kontaktujących się słowiańskich odmian językowych. W celu rozwiązania części tych problemów, uwzględniając fakt, że w wielu przypadkach kalki i/lub adaptowane zapożyczenia używane są w ściśle określonych kolokacjach, w artykule zaproponowano wprowadzenie pojęcia „kalki kolokacyjne”, które, zdaniem autora, pozwala na adekwatny opis badanych zjawisk.
    The paper presents a study of immigrant Polish dialects in Russia that have been strongly influenced by the dominant language spoken in the area. The author discusses issues related to identifying Russian semantic and structural calques in the examined dialects, in particular differentiating between calques and adapted borrowings. The difficulties result from the close affinity of the Russian language and the influenced dialects, which have a common Slavic root. The article suggests a solution to this problem, namely observing various aspects of calque formation, taking into consideration the fact that the border between the analysed phenomena is blurred and the calques are often firmly bound with certain collocations. To this end, the author introduces the notion of “collocation calques” in order to describe these units adequately.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2021, 14; 199-208
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Ortografia i pisownia w ankietach Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu językowego z obszaru środkowych Mazur
    The orthography and spelling in Georg Wenker’s questionnaires for the German Language Atlas of Central Masuria.
    Autorzy:
    Rembiszewska, Dorota Krystyna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26850452.pdf
    Data publikacji:
    2022-12-22
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    linguistic geography
    Masurian dialects
    Polish dialects
    19th-century Polish orthography
    geografia lingwistyczna
    gwary mazurskie
    dialekty polskie
    XIX-wieczna ortografia polska
    Opis:
    W artykule omówiono zagadnienia ortograficzne i pisowniowe w ankietach do Niemieckiego atlasu językowego zapisanych w latach 80. XIX w. w części środkowej i wschodniej współczesnych Mazur – regionu położonego w północno-wschodniej części Polski. Ankiety zawierają tłumaczenia 40 zdań niemieckich (ułożonych przez bibliotekarza z Marburga Georga Wenkera) na miejscową gwarę. W odniesieniu do pisowni i ortografii w analizowanym materiale uwzględniono m.in. występowanie kreskowanego é, np. lepiéj, Śniég, używanie j na oznaczenie g, np. inaczeg, jagka, nag więczey, w tym jako rezultat asynchronicznej wymowy spółgłosek wargowych miękkich, np. c’ezegenc’, dschischag, dzegenc ‘dziewięć’. Zwrócono uwagę na znaczną różnorodność zapisów samogłoski y, np. y,᷆ ӳ, ỳ, ÿ, ў. Odnotowano przykłady zapisów na sposób niemiecki, np. zapisy z zamiast c: zale zarno ‘całe czarno’, uzuł ‘najwięcej się uczył’; tz zamiast c: motzno, umentzone. Omówione ankiety wyraźnie wskazują na utrzymanie się dawnych polskich tradycji pisowniowych, a z drugiej strony uwidacznia się wpływ ortografii niemieckiej.
    The article discusses the orthography and spelling in questionnaires for the German Language Atlas written in the 1880s in the central and eastern parts of contemporary Masuria, a region in the north-east of Poland. The questionnaires contain translations of 40 German sentences (compiled by Georg Wenker, a librarian from Marburg) into the local dialect. With regard to the spelling and orthography, the material analysed takes into account, among other things, the occurrence of é, e.g. lepiéj, Śniég, the use of j to denote g, e.g. inaczeg, jagka, nag więczey, also as a result of asynchronous pronunciation of soft labial consonants, e.g. c’ezegenc’, dschischag, dzegenc ‘dziewięć’. The text highlights the wide variety of renditions in writing of the y vowel, e.g. y᷆, ӳ, ỳ, ÿ, ў. Examples are provided of German-related spelling, e.g. with the use of z instead of c: zalezarno ‘całe czarno’, uzuł ‘najwięcej się uczył’; tz instead of c: motzno, umentzone. The questionnaires under discussion clearly show the persistence of old Polish spelling traditions, while on the other hand they indicate the influence of German orthography.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2022, 15; 93-100
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Gramatyczne germanizmy rdzennych dialektów zachodniosłowiańskich w gwarach przesiedleńczych na terenie Rosji
    Grammatical Germanisms of the Ascendant Dialects in West Slavic Immigrant Patois in Russia
    Autorzy:
    Skorwid, Sergiej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/971465.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
    Tematy:
    czeskie i polskie gwary przesiedleńcze w Rosji
    germanizmy gramatyczne
    predykatywy i czasowniki modalne posesywne konstrukcje rezultatywne strona bierna
    zaimki wskazujące
    Czech and Polish immigrant dialects in Russia
    grammatical borrowings from German
    modal predicatives and modal verbs possessive resultative constructions passive voice
    demonstrative pronouns
    Opis:
    The paper deals with some contact phenomena in grammar typical of the ascendant dialects, which were inherited by two Czech and one Polish immigrant patois spoken in Russia. The Czech patois are located in several villages near Novorossiysk and Anapa in the Northern Caucasus and also in the Middle Irtysh area of the Omsk Region, the Polish (Masovian) one in the Krasnoyarsk Region and in the Republic of Khakassia.These patois show relatively good preservation of their original dialectal systems, including not only old lexical borrowings from German, but also grammatical features that appeared as a result of the longtime contact of West Slavic dialects with German in central and northeastern Europe. At the same time the systems of the examined patois as a whole, as well as their elements of contact origin, have been strongly influenced by their East Slavic language surroundings, most of all by the Russian language. The author concludes that set and functioning of the analyzed borrowed units or structures and contact features in Czech and Polish dialects although partly similar, differed somewhat. It depended on the speakers’ relative tendencies to personalize and give detail; it also depended on the features sentence construction observed in both languages.
    Źródło:
    Gwary Dziś; 2015, 7; 177-189
    1898-9276
    Pojawia się w:
    Gwary Dziś
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-8 z 8

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies