- Tytuł:
-
Polskie początki Wydziału Nauk Matematycznych i Przyrodniczych Uniwersytetu we Fryburgu i polski wkład we fryburską rewolucję przemysłową
Polish origins of the Faculty of Mathematical and Natural Sciences of the University of Fribourg and the Polish contribution to the Fribourg industrial revolution - Autorzy:
- KOCUREK, Wojciech
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/520485.pdf
- Data publikacji:
- 2015
- Wydawca:
- Polska Akademia Umiejętności
- Tematy:
-
Uniwersytet we Fryburgu
Wydział Nauk Matematycznych i Przyrodniczych
industrializacja
nauki stosowane
przemysł
kwas azotowy
kondensatory
wyładowania elektryczne
saletra
synteza azotu z tlenem
„republika chrześcijańska"
katolicka nauka społeczna
społka akcyjna
fabryka, patenty
Towarzystwo Kwasu Azotowego
Szwajcarska Fabryka Kondensatorow
Towarzystwo Generalne Kondensatorow Elektrycznych
University of Fribourg
Faculty of Mathematical and Natural Sciences
industrialization
applied science
industry
nitric acid
capacitors
electric discharge
nitre
synthesis of nitrogen and oxygen
“Christian republic”
Catholic social teaching
joint stock company
factory
patents
Society of Nitric Acid
Swiss factory of capacitors
General Society of Electric Capacitors - Opis:
-
Artykuł został poświęcony społkom wysokich technologii, założonym przez Polakow pod koniec XIX wieku w rolniczym kantonie Fryburg w Szwajcarii. W tekście wyróżnić można dwie części. W pierwszej autor stara się przedstawić rzeczywistość gospodarczą, społeczną i polityczną Fryburga w okresie intensywnej industrializacji na świecie i powstawania liberalnego systemu wolnego rynku. Nowe, katolicko-konserwatywne władze kantonu w tej szybko zmieniającej się rzeczywistości starały się doprowadzić do stworzenia całościowego, ale i odmiennego ustroju „republiki chrześcijańskiej”, którego celem miało być osiągnięcie sprawiedliwości społecznej, zgodnej ze wskazaniami Ewangelii.
By projekt ten doprowadzić do końca, rząd kantonalny nie uchylał się przed wykorzystaniem rożnorodnych możliwości i środkow, ktore pomogłyby osiągnąć ten cel. Decydenci z Georges’em Pythonem na czele potrzebowali wsparcia ze strony społeczeństwa świadomego zachodzących przemian. W związku z tym, niezbędnym stało się powołanie uczelni wyższej, zdolnej do kształtowania nowych postaw i poglądów mieszkańcow regionu. Koszt jej powstania przekraczał jednakże wielokrotnie finansowe możliwości rolniczego i stosunkowo ubogiego kantonu fryburskiego. W tych mało sprzyjających okolicznościach sposobem na wyjście z impasu okazała się świadoma polityka industrializacji. Nowo tworzone instytucje przemysłowe miały przyczynić się do zwiększenia wpływów do kantonalnej kasy i poprzez to pozwolić na finansowanie uniwersytetu, ktory jednocześnie stawał się intelektualnym zapleczem dla formujących się instytucji przemysłowych.
W tę filozofię znakomicie wpisała się działalność polskich naukowcow, ktora jest przedmiotem drugiej części artykułu. Polacy zaproszeni przez Pythona do współpracy: Józef Wierusz-Kowalski, Ignacy Mościcki i Jan Modzelewski – stworzyli podstawy Wydziału Nauk Matematycznych i Przyrodniczych Uniwersytetu we Fryburgu. Prowadzili w nim (oprócz działalności dydaktycznej) badania dotyczące między innymi syntezy kwasu azotowego i budowy kondensatorow elektrycznych. Przekonani o potrzebie wdrożenia do szerokiej produkcji stworzonych przez siebie innowacji, sfinansowali i zbudowali pierwsze fabryki doświadczalne, a z czasem doprowadzili do powstania przemysłowych fabryk kwasu azotowego oraz kondensatorow wysokiego napięcia. Choć po zakończeniu pierwszej wojny światowej to zaangażowanie Polakow ustało, okres 30 lat badań i doświadczeń akademickich jasno pokazuje, że świadome współdziałanie decydentow politycznych i wysoko kwalifikowanej kadry naukowej może przynieść zaskakujące i nieoczekiwane efekty.
The article is dedicated to high-tech companies founded by Poles at the end of the 19th century in the rural canton of Fribourg in Switzerland. The text is divided into two parts. In the first part, the author attempts to present the economic, social and political reality of Fribourg in a period of intense industrialization in the world and the formation of the liberal free market system. In this rapidly changing reality, the new Catholic-conservative authorities of the canton tried to lead to establishing of a comprehensive, but also different system of a “Christian republic”, whose aim was to achieve social justice consistent with the teachings of the Gospel. In order to complete the project, the cantonal government did not shy away from using the possibilities and measures offered by the contemporary world. Decision-makers, led by Georges Python, needed support from the society, who was aware of the changes. Due to this fact, it became necessary to establish a university capable of shaping new attitudes and views. However, the costs significantly exceeded the financial capabilities of the agricultural and relatively poor canton of Fribourg. In these less favourable circumstances, a conscious policy of industrialization was the way out of the deadlock. Newly created industrial institutions were to contribute to an increase of cash inflows to the canton and thus allow for the financing of the university, which would also become an intellectual foundation for the emerging industry. The activity of Polish scientists, which is the subject of the second part of the article, matched this philosophy perfectly. The Poles invited to cooperate with Python, i.e. Jozef Wierusz-Kowalski, Ignacy Mościcki and Jan Modzelewski, created the foundations of the Faculty of Mathematical and Natural Sciences at the University of Fribourg. As members of the faculty, in addition to teaching, they conducted research into, among other things, nitric acid synthesis and construction of electrical capacitors. Convinced of the need to put their innovations into wide production, they financed and built the first experimental factories and, over time, led to the development of a nitric acid factory and a high-voltage capacitor factory on an industrial scale. Although after the First World War the commitment of the Poles stopped, the 30 years of academic research and experience clearly showed that a conscious cooperation of policy-makers and highly qualified scientific personnel can bring surprising and unexpected results. - Źródło:
-
Prace Komisji Historii Nauki PAU; 2015, 14; 63-79
1731-6715 - Pojawia się w:
- Prace Komisji Historii Nauki PAU
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł