Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "David" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-8 z 8
    Tytuł:
    Anna Korwin: między sceną a ekranem
    Anna Korwin: Between the Stage and the Screen
    Autorzy:
    Patek, Artur
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28638002.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    Anna Korwin
    Maria Callas
    David Giles
    John Galsworthy
    Opis:
    Anna Korwin jest brytyjską aktorką polskiego pochodzenia. Jej artystyczna osobowość najpełniej wyraziła się w teatrze, ale Korwin regularnie pojawiała się także w filmie i telewizji, gdzie wyspecjalizowała się w kreśleniu aktorskich miniatur. Wystąpiła m.in. w zrealizowanej przez BBC adaptacji Sagi rodu Forsyte’ów (reż. David Giles, 1967) Johna Galsworthy’ego. Znajomość kilku języków oraz kontynentalne pochodzenie predysponowały ją do ról postaci cudzoziemskich. Najważniejsze kreacje stworzyła już jako artystka dojrzała. Jest wśród nich tytułowa rola w monodramie o życiu i twórczości Marii Callas (według sztuki Jean-Yves’a Picqa), w którym nakreśliła interesujący psychologicznie wizerunek greckiej primadonny.
    Anna Korwin is a British actress of Polish origin. Her artistic personality is most fully revealed in the theatre, but she also regularly appeared in film and on TV, where she specialised in creating small character parts. She took part in the BBC adaptation of John Galsworthy’s The Forsyte Saga (dir. David Giles, 1967). Her continental background and knowledge of several languages predisposed her to play foreign characters. Her most important artistic creations were in her mature years. Among them the title role in the monodrama of life and work of Maria Callas (based on the play by Jean-Yves Picq), in which she presented a psychologically interesting portrait of the Greek prima donna.
    Źródło:
    Kwartalnik Filmowy; 2014, 87-88; 271-285
    0452-9502
    2719-2725
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Filmowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Mechaniczne efekty specjalne a groza deformacji
    Mechanical Special Effects and the Fear of Deformation
    Autorzy:
    Sitek, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341351.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    horror
    efekty specjalne
    John Carpenter
    David Cronenberg
    special effects
    Opis:
    W latach 80. XX w. ciągłe usprawnianie możliwości warsztatowych kina korespondowało z nowymi tendencjami w horrorze i próbami redefinicji zjawiska odbioru filmowego według kategorii badań kognitywnych. Autorzy nurtu body horror zaproponowali specyficzny mechanizm odkrywania świata przedstawionego. Narracja cielesnego filmu grozy wymagała od widza niemal detektywistycznego zaangażowania w dochodzenie przyczyny zdarzeń, a jednocześnie konsekwentnie zbliżała odbiorcę do widowiskowych obrazów destrukcji ciała. Balansując między tym, co ukryte, i tym, co wystawione na pokaz, horror fizycznych doznań okazał się nośnikiem hybrydycznych historii, w których kontrapunktem dla drastycznej dosłowności uczyniono zniuansowane studium potworności. Spektakle grozy reżyserowane między innymi przez Johna Carpentera i Davida Cronenberga, burząc podstawowe schematy kategorialne, oprócz lęku towarzyszącego niedopowiedzeniom budziły też fizjologiczny wstręt, będący rezultatem ujawnienia cielesnej obrzydliwości. Za sprawą mechanicznych efektów specjalnych maszyna projekcyjna kina, będąca aparaturą oddziaływania psychicznego, zaczęła też pełnić funkcję stymulatora doznań fizycznych.
    In 1980s the continuous improvement of the cinema’s technical possibilities corresponded to new trends in horror and attempts at redefinition of the phenomenon of film reception using cognitive science. Authors of the body horror genre have proposed a unique mechanism for exploring the world presented. The narrative of the bodily horror film required a detective like engagement from the viewer in investigating the cause of events, and at the same time consistently bringing the viewer closer to spectacular images of the destruction of the body. Balancing between the hidden and the exposed, the horror of physical sensations has turned out to be a carrier of hybrid histories in which counterpoint to drastic literalism has been made of a nuanced study of monstrosity. The horror spectacles directed by John Carpenter and David Cronenberg, destroying basic categorical schemes, besides the fear accompanying the understatement, awakened the physiological aversion resulting from the disclosure of bodily abomination. Thanks to mechanical special effects, the cinema projection machine, which is an apparatus of psychic interaction, has also begun to act as a stimulator of physical sensations.
    Źródło:
    Kwartalnik Filmowy; 2017, 99; 131-142
    0452-9502
    2719-2725
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Filmowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Teatralny wymiar twórczości filmowej Romana Polańskiego
    Theatrical Dimension of Roman Polański’s Films
    Autorzy:
    Zmudziński, Bogusław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/28628613.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    Roman Polański
    David Ives
    Yasmina Reza
    Leopold von Sacher-Masoch
    Opis:
    Realizacja dwóch ostatnich filmów Romana Polańskiego – Rzeź, na podstawie sztuki teatralnej Yasminy Rezy i Wenus w futrze Davida Ivesa, który dla potrzeb nowojorskiej sceny teatralnej zaadaptował kontrowersyjną przed laty powieść hrabiego Leopolda von Sacher-Masocha – stanowi właściwy moment do podjęcia próby odkrycia korzeni i dookreślenia wpływu szeroko pojętych doświadczeń teatralnych na kształt dzieła filmowego artysty. Zmudziński wykracza poza filmy, które są ekranizacjami sztuk teatralnych, badając oraz porządkując obszary wpływów estetyki teatru i doświadczeń scenicznych reżysera, w tym „poetyki” absurdu, wykorzystania izolowanych przestrzeni, kolistej struktury narracji, skompresowanego czasu, ograniczonej liczby bohaterów pozostających w osobliwych relacjach, wreszcie aktywnego emocjonalnie uczestnictwa odbiorców, osiągającego poziom oryginalnej psychodramy. W obejmującym dwadzieścia pełnometrażowych filmów dziele Polańskiego wyraźnie, choć nie nachalnie, jest obecne „myślenie teatrem”, a o teatralnym nachyleniu jego twórczości świadczy m.in. fakt, że wiele z jego filmów mogłoby z powodzeniem zostać zaadaptowanych na potrzeby realizacji spektakli teatralnych.
    The last two films of Roman Polański – Carnage, based on a theatrical play by Yasmina Reza and Venus in Fur based on David Ives’ play adapted for the New York theatre scene from the story of the count Leopold von Sacher-Masoch – are a good occasion for reconsidering the origins and roots of Polański’s creativity, and in particular the impact of the theatre on Polański’s films. Zmudziński in his analysis goes beyond films that are straightforward adaptation of plays written for the theatre, and examines and orders the areas of influence of the theatre aesthetics and theatrical experience of the director, including the “poetics” of the absurd, the use of isolated spaces, circular structures of narration, compressed time, restricted number of characters remaining in peculiar relationships, and finally emotionally active engagement of the audience, reaching the level of the original psychodrama. Within Polański’s twenty feature films “theatre thinking” is clearly, though not overtly, present. The theatrical inclinations of the director are also confirmed by the fact that many of his films could easily be adapted for the stage.
    Źródło:
    Kwartalnik Filmowy; 2014, 87-88; 99-112
    0452-9502
    2719-2725
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Filmowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Category of System in David Bordwell’s Concept of Film Aesthetics
    Kategoria systemu w Davida Bordwella koncepcji estetyki filmu
    Autorzy:
    Przylipiak, Mirosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27311698.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    teoria systemów
    estetyka filmu
    David Bordwell
    neoformalizm
    system theory
    film aesthetics
    neoformalism
    Opis:
    The aim of this paper is to analyse the role played by the category of system in the early books of David Bordwell. They have exerted an enormous influence on the understanding of film aesthetics, but little space has been devoted to their methodological background, including the category of system. In Film Art: An Introduction (1979), all elements of film form have a systemic character, which is visible in the chapter titles, such as “Form as System” or “Narration as a Formal System”. In The Classical Hollywood Cinema, the film aesthetics is based on systems of narrative logic, time and space. In Narration in the Fiction Film, the systems of syuzhet and style are foregrounded. Bordwell’s fascination with systems is rooted undoubtedly in their popularity in the 1970s. But do Bordwellian notions really fulfil the criteria of system theory, especially in its newer version, with such notions as chaos, feedback loop, self-regulation and others? Perhaps even Bordwell himself is not certain of that, since the word “system” disappears from recent editions of Film Art: An Introduction.
    Celem artykułu jest przeanalizowanie roli, jaką kategoria systemu odgrywała we wczesnych książkach Davida Bordwella. Miały one ogromny wpływ na postrzeganie estetyki kina na całym świecie, ale niewiele miejsca poświęcono ich zapleczu metodologicznemu. Kategoria systemu do tego zaplecza należy. Wydaje się, że w książce Film Art: An Introduction (1979) charakter systemowy mają wszystkie elementy formy filmowej, co widać choćby w tytułach rozdziałów: „Form as System”, „Narration as a Formal System”, „Style as Formal System”. W książce The Classical Hollywood Cinema estetyka filmu opiera się na trzech systemach: logiki narracyjnej, czasu i przestrzeni; charakter systemowy mają też relacje między tymi trzema systemami. Natomiast narracja filmowa, scharakteryzowana w Narration in the Fiction Film, składa się z dwóch systemów: sjużetu i stylu. Niewątpliwie fascynacja Bordwella kategorią systemu wynika z popularności tej kategorii wzbudzonej przez książkę Ludwiga von Bertalanffy’ego General System Theory (1968). Czy jednak rzeczywiście Bordwellowskie kategorie spełniają kryteria systemowości, zwłaszcza w ich nowszym ujęciu? Być może sam Bordwell ma co do tego wątpliwości, skoro słowo „system” znika z późniejszych wydań Film Art: An Introduction. [artykuł opublikowany w języku angielskim jako: The Category of System in David Bordwell’s Concept of Film Aesthetics]
    Źródło:
    Kwartalnik Filmowy; 2021, 115; 6-20
    0452-9502
    2719-2725
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Filmowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Dyskretny urok „populuxe” – intertekstualne wędrówki scen z „Design for Dreaming”
    The Discreet Charm of “Populuxe” – Intertextual Wanderings of Scenes From “Design for Dreaming”
    Autorzy:
    Michnik, Antoni
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341429.pdf
    Data publikacji:
    2017
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    kino amerykańskie
    David Bowie
    William H. Beaudine
    populuxe
    Svetlana Boym
    American cinema
    Opis:
    Autor bada intertekstualne wędrówki fragmentów filmu krótkometrażowego Design for Dreaming Williama H. Beaudine’a (1964), zrealizowanego dla General Motors. Opisuje amerykańskie krótkometrażowe filmy przemysłowe z lat 50. i 60., a następnie – wychodząc od teledysku Davida Malleta do utworu Hello Spaceboy Davida Bowiego – śledzi wędrówki scen z Design for Dreaming po różnych obszarach kultury wizualnej (reklamach, wideoklipach, serialach, filmach pełnometrażowych). Ramę dla tekstu stanowi kategoria estetyki „populuxe” zaproponowana przez Thomasa Hine’a oraz rozważania Svetlany Boym na temat nostalgii.
    The author examines the inter-textual wanderings of fragments of William H. Beaudine’s Design for Dreaming (1964), produced for General Motors. He describes American short industrial films of the 1950s and 1960s, and then - starting with the David Mallet music video for David Bowie’s Hello Spaceboy - he traces the scenes from Design for Dreaming in various areas of visual culture (commercials, videoclips, series, feature films). The category of “populuxe” aesthetics created by Thomas Hine and Svetlana Boym’s reflections on nostalgia form a theoretical framework for this article.
    Źródło:
    Kwartalnik Filmowy; 2017, 97-98; 212-224
    0452-9502
    2719-2725
    Pojawia się w:
    Kwartalnik Filmowy
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Of British Representational Practices in the Age of Capitalism/Territorialism (1743-1776)
    O brytyjskich praktykach przedstawieniowych w epoce kapitalizmu/terytorializmu (1748–1776)
    Autorzy:
    Kobialka, Michal
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/32083644.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    handel
    historia
    archiwum
    historiografia
    David Hume
    Adam Smith
    «Nabob»
    commerce
    history
    archive
    historiography
    Opis:
    The issue addressed in this essay is how the notion of history was altered by the embedding of commerce into the discursive field of eighteenth-century Britain. Even though current eighteenth-century, and Enlightenment, studies draw attention to historiographic questions challenging traditional modes of periodization, the methods by which we acquire and organize knowledge, or the extent to which accounts of the eighteenth century have been driven by the imperatives of the times, this project argues that one historiographic issue that has been significantly underplayed is a different concept of history produced in eighteenth-century Britain by the fundamental operation of mercantile society, its logic of exchange, and the predominance of trade within it. David Hume and Adam Smith’s historiographic trajectory was obscured (and, ultimately, eliminated) by the scientific or materialist notion of history advanced in nineteenth-century historiography.
    Przedmiotem refleksji w artykule jest zmiana rozumienia pojęcia historii, którą spowodowało włączenie handlu w pole dyskursywne w osiemnastowiecznej Wielkiej Brytanii. Chociaż we współczesnych badaniach nad XVIII wiekiem i oświeceniem stawia się historiograficzne pytania o zasadność tradycyjnych sposobów periodyzacji, o metody, za pomocą których zdobywamy i organizujemy wiedzę, a także o wpływ, jaki na relacje o XVIII wieku miały sposoby myślenia dominujące w różnych czasach, autor dowodzi, że jedną z kwestii historiograficznych, która pozostaje znacząco niedoceniona, jest nowa koncepcja historii wytworzona w osiemnastowiecznej Wielkiej Brytanii. Koncepcja ta powstała w ścisłym związku z zasadami funkcjonowania społeczeństwa kupieckiego i charakterystyczną dla merkantylizmu logiką wymiany i dominacją handlu. Historiograficzna trajektoria Davida Hume’a i Adama Smitha została jednak przesłonięta (i ostatecznie wyeliminowana) przez naukową i materialistyczną koncepcję historii, która rozwinęła się w dziewiętnastowiecznej historiografii.
    Źródło:
    Pamiętnik Teatralny; 2021, 70, 4; 41-59
    0031-0522
    2658-2899
    Pojawia się w:
    Pamiętnik Teatralny
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Beztekstowy przekaz anonimowego „Psalmu Dawida” w tabulaturze organowej z Kroż. Rekonstrukcja warstwy słownej i próba atrybucji
    A Textless Anonymous Setting of a Psalm of David in the Kražiai Organ Tablature. Text Reconstruction and Attempted Attribution
    Autorzy:
    Jasiński, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/26470637.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    Tabulatora organowa z Kroż
    Psalm Dawida
    rekonstrukcja tekstu
    Jan Kochanowski
    porównawcza analiza muzyczna
    Mikołaj Gomółka
    Kražiai organ tablature
    Psalm of David
    text reconstruction
    comparative music analysis
    Opis:
    Tekst traktuje o anonimowym Psalmie Dawida zapisanym w siedemnastowiecznej tabulaturze organowej z Kroż. Jest to kompozycja czterogłosowa o dyspozycji a voce piena, dwuczęściowa, dość rozbudowana (96 taktów), zapisana notacją wokalną w formie partytury, pozbawiona jednak tekstu słownego. W pierwszej części artykułu autor dowodzi, że warstwę słowną dzieła stanowi pierwszy psalm Dawidowy w poetyckim przekładzie Jana Kochanowskiego – Szczęśliwy, który nie był miedzy złemi w radzie, a kompozycja oparta jest na melodii tegoż psalmu przytoczonej w Cantional Piotra Artomiusza z 1640 roku. W zaprezentowanej transkrypcji utworu podłożenie wskazanego tekstu nie nastręczyło zasadniczo trudności, tylko w niektórych fragmentach (np. takty 57–85) trzeba było w mniejszym lub większym stopniu odwołać się również do intuicji. Psalm Dawida wyróżnia się pod kilkoma względami: jako motet z tekstem w języku ojczystym jest nowością gatunkową w muzyce staropolskiej; przedstawia nieznaną dotąd kompozycję motetową do poezji Jana Kochanowskiego; odznacza się nienagannym warsztatem kontrapunktycznym, bardzo dobrym prowadzeniem głosów, pełnią brzmienia, klarownym przebiegiem tonalnym, jednością motywiczną i rytmiczno-fakturalną różnorodnością, koherencją słowno-muzyczną w sferze wyrazowej. W drugiej części artykułu autor stawia tezę, że Psalm Dawida mógł skomponować Mikołaj Gomółka, po czym przedstawia analizę porównawczą konfrontującą Psalm z Melodiami na Psałterz polski Gomółki. Odnotowując liczne odmienności między Psalmem Dawida a Melodiami, autor wskazuje równocześnie na istnienie tego rodzaju pokrewieństw i zbieżności (m.in. melodycznych, rytmicznych, harmonicznych), które w dużym stopniu zdają się przemawiać za autorstwem Gomółki. Przedstawione studium badawcze nie kończy się jednoznaczną konkluzją, lecz pozostawia czytelnika z intrygującym pytaniem.
    This article concerns an anonymous Psalm of David entered in a seventeenth-century organ tablature from Kražiai (Lithuania). It is a four-part composition ‘a voce piena’, quite long (96 bars), in two sections, written in vocal notation in the form of a score, but without a verbal text. In the first section of the article, the author demonstrates that this is a setting of the first Psalm of David in a poetic rendition by Jan Kochanowski (‘Szczęśliwy, który nie był miedzy złemi w radzie’ / ‘Blessed is the Man Who Walks Not in the Counsel of the Wicked’), based on the melody of the same psalm found in Petrus Artomius’ ‘Cantional’ of 1640. In the transcription presented here, no real difficulty was encountered with underlaying Kochanowski’s text. Only in some sections (e.g. bars 57–85) was a degree of intuition required. The Psalm of David stands out in several respects: a motet with vernacular text (a generic novelty in early Polish music), it is a previously unknown motet setting of verse by Kochanowski, distinguished by impeccable counterpoint, excellent voice-leading, a full sound, clear tonal relations, motivic unity and rhythmic-textural diversity, as well as expressive coherence in the correlation of words and music. In the second part of the article, the author hypothesises that the Psalm of David may have been composed by Mikołaj Gomółka (1535‒after 1591) and presents a comparative analysis between this work and Gomółka’s ‘Melodie na Psałterz polski’ (Melodies for the Polish Psalter). The author lists numerous differences between the two, but also points to various affinities and similarities in the melody, rhythm, harmony and other elements which seem to support the thesis that this work was written by Gomółka. There is no unequivocal conclusion to this research study; instead, it leaves the reader with an intriguing question.
    Źródło:
    Muzyka; 2021, 66, 3; 26-56
    0027-5344
    2720-7021
    Pojawia się w:
    Muzyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Psalm Dawida” i inne intawolacje kontrafaktur wokalnych w rękopisach organowych z przełomu XVI i XVII wieku powstałych na terenach Rzeczpospolitej
    A ‘Psalm of David’ and Other Intabulations of Vocal Contrafacta in Late Sixteenth- / Early Seventeenth-Century Organ Manuscripts Compiled in the Polish–Lithuanian Commonwealth
    Autorzy:
    Szelest, Marcin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/24253519.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
    Tematy:
    kontrafaktury
    intawolacje
    Psalm Dawida
    laudi spirituali
    tabulatura organowa
    tabulatura z Kroż
    tabulatura braniewsko-oliwska
    tabulatura ryska
    contrafacta
    intabulations
    Psalm of David
    organ tablatures
    Kražiai Tablature
    Braunsberg–Oliva Tablature
    Riga Tablature
    Opis:
    W artykule przedstawiono ustalenia dotyczące intawolacji kontrafaktur wokalnych oraz powiązanych z nimi zagadnień w czterech rękopisach na instrumenty klawiszowe powstałych na przełomie XVI i XVII wieku w kolegiach jezuickich na Warmii, Żmudzi oraz w Inflantach. Zapisany w rękopisie z Kroż (Wilno, Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka [LT-Vu], sygn. F105-67) Psalm Dawida został zidentyfikowany jako intawolacja canzonetty Hansa Leo Hasslera Chi mi dimandarà z autorskiego druku Canzonette a quatro voci ... libro primo (Nürnberg 1590), a następująca po nim kompozycja bez tytułu i atrybucji – jako zapis canzony Claudia Merulo, znanej również z czterech innych rękopisów. Rozpoznania te, uzupełnione o analizę inskrypcji tytułowej, falsyfikują niedawno zaprezentowaną hipotezę Tomasza Jasińskiego, według której utwory te miałyby stanowić dwuczęściowe opracowanie autorstwa Mikołaja Gomółki do słów Psalmu 1 w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego. Rękopis z Kroż zawiera ponadto niewątpliwy cytat madrygału Palestriny Vestiva i colli w utworze „Łobzoskie” Adama z Wągrowca oraz anonimowo odpisany Ricercar Secondo Francesca Uspera. Utrwalony w źródle korpus utworów kontrapunktycznych zapisanych w notacji partyturowej może mieć związek z działalnością w Rzeczpospolitej Vincenza Bertolusiego, którego dwie kompozycje jako jedyne w tym korpusie zaopatrzono w atrybucje. Utworem pochodzenia lokalnego jest natomiast Surrexit Dominus [valete luctus], opracowanie pieśni Andrzeja Krzyckiego zanotowane już w tabulaturze Jana z Lublina i znane również z tabulatury S-Uu vmhs 89 oraz kancjonałów ze Staniątek, Sandomierza i Radomia. Tabulatura organowa zachowana w Universitetsbibliotek w Uppsali (S-Uu, sygn. Vokalmusik i handskrift 89) zawiera intawolacje pięciu włoskich laud, odpisanych bezpośrednio z pochodzącego z tradycji jezuickiej druku Lodi spirituali novamente composte… (Venezia 1580). Dwie z nich zapisano później w tabulaturze braniewsko-oliwskiej z niemieckimi tytułami wskazującymi na proces kontrafaktury; wersje niemieckie zostały następnie opublikowane w śpiewniku Himmlischer Harffenklang (Braunsberg 1639). Intawolacja znanego wyłącznie z rękopisów rzymskich trzychórowego motetu Annibale Zoilo Laudate Dominum in sanctis ejus również wskazuje na bliskie kontakty z Italią środowiska, w którym powstała tabulatura. Inne rozpoznane w niej kontrafaktury wiążą ją z praktyką muzyczną Rzeczpospolitej, Pomorza i Szwecji. W źródle utrwalono też intawolację chanson Thomasa Crecquillona Pour ung plaisir jako anonimową „Fugę” oraz dwie kompozycje instrumentalne, które wyposażono w incipity tekstowe świadczące o tym, że wykonywano je wokalnie. Ustalenia te pozwalają przypuszczać, że rękopis powstał na Warmii, w ośrodku, w którym pracowało równocześnie kilku skryptorów posługujących się notacją tabulaturową i w którym możliwe było wykonywanie utworów trzychórowych; jedynym ośrodkiem, który według obecnego stanu wiedzy spełniał te kryteria, było kolegium jezuickie w Braniewie. Większość kontrafaktur utrwalonych w braniewskiej części tabulatury braniewsko-oliwskiej (Wilno, Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka [LT-Va], sygn. F15-284) pochodzi z drukowanych antologii, których liczba i dostępność znacząco wzrosła na przełomie stuleci. Wśród nielicznych intawolacji kontrafaktur pochodzących z tradycji rękopiśmiennej wyróżnia się opracowanie anonimowej cantio zawartej, zazwyczaj z tekstem Spiritus Sancti gratia, w ok. dwudziestu rękopisach środkowoeuropejskich powstałych na przestrzeni ponad dwustu lat. Na tle obecnej w nich znacznej wariantywności tekstu muzycznego zwraca uwagę niemal całkowita zgodność przekazów w tabulaturze braniewsko-oliwskiej i w tabulaturze S-Uu vmhs 89. W tabulaturze pochodzącej z kolegium jezuickiego w Rydze (Uppsala, Universitetsbibliotek [S-Uu], sygn. Vokalmusik i handskrift 88) zapisano pięć intawolacji kontrafaktur utworów świeckich pochodzących z trzech druków autorskich z lat 1567–1577; ich incipity tekstowe nie są znane z innych źródeł, były to zatem najpewniej opracowania proweniencji lokalnej. Data 1620, zapisana w tytule rękopisu, prawdopodobnie dokumentuje końcowy etap jego powstawania, natomiast główna część źródła mogła być spisana już w pierwszej dekadzie XVII wieku. Badania zapisów kontrafaktur w rękopisach na instrumenty klawiszowe nie pozwalają zazwyczaj na wyciąganie szczegółowych wniosków w zakresie warstwy słownej opracowań, mogą jednak przynieść rezultaty dotyczące transmisji, migracji i recepcji repertuaru oraz praktyki muzycznej w ośrodkach, w których źródła te powstawały. Powinny być prowadzone systematycznie, ze zwróceniem szczególnej uwagi na nieznane skądinąd incipity tekstowe oraz na kompozycje, w których rodzaj tekstu słownego nie jest kompatybilny z gatunkiem muzycznym. Przykładem takiej potencjalnej kontrafaktury jest przypisywany Petrusowi de Drusina utwór Deus in adjutorium meum intende. Utrwalona w rękopisie z Kroż kompozycja Słuchaj, co żywo również może okazać się kontrafakturą. Z tego względu nie można mieć pewności, że jej tekst nie pochodził z Psałterza Kochanowskiego, jak udowadaniał Tomasz Jasiński; przypisywanie jej Adamowi z Wągrowca nie ma natomiast wystarczających podstaw w materiale źródłowym.
    This article presents findings concerning intabulations of vocal contrafacta and related issues in four keyboard manuscripts compiled around the turn of the seventeenth century in Jesuit colleges in Warmia, Samogitia and Livonia. The ‘Psalm of David’ entered in the Kražiai manuscript (Vilnius, Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka [LT-Vu], shelf-mark F105-67) has been identified as an intabulation of Hans Leo Hassler’s canzonetta Chi mi dimandarà from that composer’s print Canzonette a quatro voci ... libro primo (Nürnberg 1590). The composition that follows, untitled and unattributed in the source, is a canzona by Claudio Merulo, known from four other manuscripts. These findings, complemented by analysis of the titular inscription, belie Tomasz Jasiński’s recent hypothesis that these two pieces constitute a bipartite setting by Mikołaj Gomółka of Psalm 1 in Jan Kochanowski’s Polish rendering. The Kražiai Tablature also contains an evident quotation from Palestrina’s madrigal Vestiva i colli (in Adam of Wągrowiec’s Łobzoskie) and an unattributed copy of Francesco Usper’s Ricercar Secondo. The body of contrapuntal works found in this source (in score notation) may possibly be related to the activity in the Polish-Lithuanian Commonwealth of Vincenzo Bertolusi, two of whose compositions are the only attributed pieces in this set. Surrexit Dominus [valete luctus], on the other hand, is a local piece, a setting of a song by Andrzej Krzycki included in the Tablature of Jan of Lublin and also known from tablature S-Uu vmhs 89, as well as cantionals from Staniątki, Sandomierz and Radom. The organ tablature kept at Uppsala’s Universitetsbibliotek (S-Uu, shelf-mark Vokalmusik i handskrift 89) contains intabulations of five Italian laudi copied directly from the Jesuit-tradition print Lodi spirituali novamente composte… (Venezia 1580). Two of them were later inscribed in the Braunsberg–Oliva Tablature with German titles that reflect the process of contrafactum. The German-language versions were subsequently printed in the Himmlischer Harffenklang songbook (Braunsberg 1639). The presence of an intabulation of Annibale Zoilo’s motet Dominum in sanctis ejus for three choirs similarly suggests that close contacts with Italy were maintained by the circles in which the source was compiled. Other identified contrafacta from this manuscript relate it to the musical life of the Polish–Lithuanian Commonwealth, Pomerania and Sweden. The same source contains an intabulation of Thomas Crecquillon’s chanson Pour ung plaisir, inscribed there as an anonymous ‘Fuga’, as well as two instrumental pieces with text incipits, indicating that they were performed vocally. These findings support the thesis that the manuscript was compiled in Warmia, at a place where several scribes worked simultaneously using tablature notation and works for three choirs could be performed. As far as we know, the only centre that fulfilled all these criteria was the Jesuit college in Braunsberg (now Braniewo). The majority of the contrafacta found in the Braniewo section of the Braunsberg–Oliva Tablature (Vilnius, Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka [LT-Va], shelf-mark F15-284) come from printed anthologies, which became much more numerous and easily available around the turn of the century. Among the few contrafacta derived from the manuscript tradition, particularly notable is the setting of an anonymous cantio found (usually with the text Spiritus Sancti gratia) in about 20 Central European manuscripts compiled over a period of more than 200 years. They exist in numerous musical variants, but the versions recorded in the Braunsberg–Oliva Tablature and in S-Uu vmhs 89 are almost identical. A tablature from the Jesuit college in Riga (now in Uppsala, Universitetsbibliotek [S-Uu], shelf-mark Vokalmusik i handskrift 88) contains five intabulated contrafacta of secular works taken from three single-composer editions from the years 1567–1577. Their text incipits are not known from other sources, which suggests that these were local settings. The date 1620 in the manuscript’s title probably refers to the final stage of its compilation, whereas its main section may have been written as early as the first decade of the seventeenth century. Studies of contrafacta contained in keyboard manuscripts do not usually allow for detailed conclusions to be drawn concerning the literary texts, but they can provide results related to the transmission, migration and reception of the repertoire and musical performance practice in the centres where the sources were compiled. Such studies need to be conducted in a systematic manner, with special attention given to text incipits not recorded elsewhere and to works in which the incipit is incompatible with the musical genre. One example of such a potential contrafactum is Deus in adjutorium meum intende, attributed to Petrus de Drusina. The composition Słuchaj, co żywo from the Kražiai manuscript may likewise prove to be a contrafactum; therefore, contrary to what Tomasz Jasiński argues, we cannot be certain that its text was not taken from Kochanowski’s Psalter. There is also insufficient source evidence for its attribution to Adam of Wągrowiec.  
    Źródło:
    Muzyka; 2023, 68, 1; 93-154
    0027-5344
    2720-7021
    Pojawia się w:
    Muzyka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-8 z 8

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies