Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "RATIONALITY" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-13 z 13
    Tytuł:
    Racjonalność, normatywne zaangażowanie i autonomia podmiotu
    Rationality, Commitment and Autonomy
    Autorzy:
    Kwarciński, Tomasz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468973.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    rationality
    commitment
    autonomy
    subjectivity
    Opis:
    Amartya K. Sen is criticised for a modification of mainstream rational choice theory by an introduction of the commitment concept. This kind of modification sometimes is treated as a mistake. This article attempts to interpret the Amartya Sen’s concept of rationality. The means to this end will be an analysis of the ways of explanation of socalled Sen’s mistake. Three critical approaches to Sen’s concept of rationality made by Philip Pettit, Daniel Hausman and Geoffrey Brenan will be examined. In conclusion Sen’s concept of rationality, which includes the concept of commitment, should be interpreted as an approach which provides a subject with an autonomous expression of oneself, agency, responsibility and skills of critical thinking.
    Źródło:
    Prakseologia; 2014, 156; 297-325
    0079-4872
    Pojawia się w:
    Prakseologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Klemensa Szaniawskiego teoria decyzji w zarysie
    The Klemens Szaniawski’s Decision Theory: An Overview
    Autorzy:
    Gasparski, Wojciech
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468926.pdf
    Data publikacji:
    2006
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    decision
    decision theory
    information
    rationality
    praxiology
    Opis:
    Klemens Szaniawski, a Polish philosopher, was deeply involved, among other areas of inquiry, in decision theory and its relationships with human action theory known as praxiology. Elements of his decision-theoretical analysis are presented in the paper.
    Źródło:
    Prakseologia; 2006, 146; 13-24
    0079-4872
    Pojawia się w:
    Prakseologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Edukacja wobec wartości życia politycznego. Problemy wybrane
    Education Towards Political Life Values: Selected Problems
    Autorzy:
    Kolarzowski, Jerzy J.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468882.pdf
    Data publikacji:
    2005
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Politics
    Rationality
    Justice
    Democracy
    Individual freedom
    Tolerance
    Secularity
    Opis:
    Tzvetan Todorov in conclusion of his book “A New World Disorder. An European’s Reflections” indicates six values, which should determine the future of our continent. These are: rationality and justice, democracy and individual freedom, tolerance and secularity. These values function in the social – political life as mutually dependent things. There exists a need for an enormous effort to think and act in a rational way in the unjust environment. At present the freedom of an individual cannot be realized without guarantee from democracy. Tolerance has the guarantee of its realization when secularity, along with religious attitudes, becomes a rightful outlook on life, binding mainly in public life. The relationships between these notions are neither simple nor parallel. This also concerns relationships between unequal ideas being subject to evolution.
    Źródło:
    Prakseologia; 2005, 145; 95-109
    0079-4872
    Pojawia się w:
    Prakseologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Kompetencje kulturowe studentów ekonomii
    The Cultural Background of Students of Economics
    Autorzy:
    Pogonowska, Barbara
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468744.pdf
    Data publikacji:
    2005
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    the Social Role of Higher Education
    global rationality of Economy
    Social Constructivism
    Opis:
    The article attempts at presenting a social constructivism approach to higher education of economics. The author claims that the knowledge related to the current discussion about the ultimate purpose of economy, the notion of rationality and about the common weal should be a part of cultural background of students of economy.
    Źródło:
    Prakseologia; 2005, 145; 151-158
    0079-4872
    Pojawia się w:
    Prakseologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Semiotyczne warunki porozumiewania się w ujęciu Leona Koja
    Leon Koj’s semiotic condition for mutual understanding
    Autorzy:
    Muszyński, Zbysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41306624.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Leon Koj
    communication
    understanding
    beliefs
    rationality
    criticism
    komunikowanie się
    porozumiewanie się
    przekonania
    racjonalność
    krytyka
    Opis:
    Główne prace Leona Koja dotyczyły problemów semiotyki, logiki, filozofii języka, filozofii umysłu, etyki. W wielu z nich są odniesienia do warunków osiągnięcia porozumienia. Dotyczą one: 1. warunków logicznych, 2. warunków metodologicznych, 3. warunków etycznych, 4. warunków semiotycznych. Artykuł poświęcony jest określeniu tych ostatnich warunków. Pokrótce zostaną omówione podstawowe pojęcia semiotyczne obecne w pracach Leona Koja. Na gruncie założeń Koja koncepcji semiotyki określone zostaną pojęcia określające warunki efektywnej realizacji procesu komunikowania się i jego podstawowe funkcje.
    Major works by Leon Koj deal with the issues of semiotics, logics, philosophy of language, philosophy of mind and ethics. Many of them refer to aspects of communication, however, this is not the main subject of his considerations. These references relate to the problems of satisfying: 1. the logical criteria, 2. the methodological criteria, 3. the ethical criteria, 4. the semiotic criteria. This article is dedicated to defining the semiotic criteria. It briefly covers basic semiotic notions present in Koj’s works. On the basis of Koj’s assumptions the concept of semiotics conditions for the realisation and functions of the communication process is defined.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2020, 8, 2; 185-199
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Stefana Amsterdamskiego pojęcie ideału wiedzy naukowej: w stronę nowej koncepcji podmiotu nauki
    Stefan Amsterdamski’s Conception of Ideal of Scientific Knowledge: Towards a New Conception of the Subject of Science
    Autorzy:
    Michalska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343872.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    ideały nauki
    racjonalność naukowa
    historia nauki
    Stefan Amsterdamski
    podmiot nauki
    ideals of science
    scientific rationality
    history of science
    subject of science
    Opis:
    Koncepcja ideałów nauki była wkładem Stefana Amsterdamskiego do sporu na temat racjonalności naukowej. Przyjmując, iż metoda naukowa nie jest zjawiskiem ponadhistorycznym i że towarzyszą jej silne presupozycje normatywne, Amsterdamski staje po stronie Kuhna w jego dyskusji z Popperem oraz jego kontynuatorami i poplecznikami. W istotnym sensie Amsterdamski jest jednak Popperystą, jego intencją jest bowiem rozszerzenie zasięgu krytycznej dyskusji poprzez odniesienie analiz krytycznych do czegoś, co określa on nowożytnym ideałem nauki. Prace Amsterdamskiego, zwłaszcza omawiana w artykule monografia Między historią a metodą, są jednocześnie próbą zabezpieczenia statusu filozofii nauki jako instancji normatywnej w stosunku do ideałów nauki. Artykuł stanowi rekonstrukcję koncepcji Amsterdamskiego i zawiera analizę krytyczną relacji między celami, jakie Amsterdamski sobie stawiał, oraz metodami ich realizacji. Wskazuję na elementy, które wydają mi się w koncepcji ideałów nauki najbardziej problematyczne, sugerując alternatywne sformułowania podnoszonych przez Amsterdamskiego problemów. Wykazuję, iż koncepcja Amsterdamskiego upoważnia do podjęcia próby opracowania nowej koncepcji podmiotu nauki, która to koncepcja mogłaby dostarczyć odpowiednich wskazówek do krytyki nowożytnego ideału nauki.
    The conception of ideals of science was Stefan Amsterdamski’s contribution to the dispute about scientific rationality. In assuming that scientific method is not an ahistorical phenomenon, and comes with rather strong normative pressupositions, Amsterdamski sides with Thomas Kuhn in his debate with Karl Popper and the latter’s followers and supporters. Essentially, however, Amsterdamski is a Popperian; he is intent on enlarging the scope of critical analysis by applying it to what he calls the modern ideal of science. His works, especially the monograph Pomiędzy historią a metodą [Between History and Method] are an attempt to safeguard the status of philosophy of science a normative instance with respect to ideals of science. In the paper I offer a reconstruction of Amsterdamski’s conception as well as scrutinize the relationship between his expressed philosophic goals and methods he employed in order to attain these goals. I indicate what I find most problematic in the concept of ideal of science and suggest an alternative view on the problems as raised by Amsterdamski. I argue that Amsterdamski’s work warrants an attempt at the formulation of a new conception of subject of science which would provide guidelines for a proper critique of modern science.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 251-274
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Uwagi na temat epistemologii Jürgena Habermasa
    Remarks on Jürgen Habermas’ Epistemology
    Autorzy:
    Romaniuk, Adam
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341577.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Habermas
    epistemology
    general ontology
    philosophy of language
    the critical theory
    rational reconstruction
    hermeneutical reconstructionism
    social ontology
    communicative action
    communicative rationality
    weak transcendentalism
    Opis:
    W tekście mowa jest o Habermasowskiej epistemologii w dwóch wymiarach. W wymiarze historii filozofii Habermas reprezentuje szeroko uznawany pogląd, że epistemologia jest dziedziną, która wyparła ontologię ogólną, czyli metafizykę, a także dość szczególny pogląd, że sama została wyparta przez filozofię określoną przez paradygmat lingwistyczny; lepiej byłoby mówić, że uległa przekształceniu w wyniku zwrotu lingwistycznego. W wymiarze ewolucji Habermasa poglądów epistemologicznych i w ogóle stosunku do kwestii epistemologicznych odnotowuję kilka faz. Najpierw teoria poznania występuje jako wyróżniony aspekt teorii społecznej uprawianej w „interesie emancypacji” społecznej i polega na ostrej krytyce empiryzmu, zwłaszcza jako stanowiska określającego perspektywy badawcze nauk społecznych, i nie tak ostrej krytyce hermeneutyki, z powodu jej konserwatywnej orientacji. Następnie Habermas porzuca teoriopoznawczą perspektywę krytycznej teorii społecznej na rzecz ontologii społecznej, gdzie poddaje tak zwanej racjonalnej rekonstrukcji całe spektrum „wiedzy kulturowej”, na którą składają się trzy „wymiary ważnościowe” działań komunikacyjnych i typy komunikacyjnej racjonalności: kognitywnoinstrumentalny, normatywny i ekspresywny, charakteryzujące się „równym stopniem źródłowości” i autonomizujące się wobec siebie w epoce nowoczesnej (przy czym racjonalność pierwszego typu jest tylko po części komunikacyjna). Wreszcie, na tym nowym gruncie ontologicznym (mowa o ontologii regionalnej), wraca do klasycznej problematyki epistemologicznej, by jeszcze raz zająć stanowisko wobec empiryzmu i hermeneutyki, i określić własne. Krytyka empiryzmu (a raczej krytyka Poppera, którego dystans wobec empiryzmu zostaje dostrzeżony) jest teraz znacznie stonowana, własne stanowisko pragmatystyczne (odnoszące się do nauk przyrodniczych) skorygowane w duchu „słabego transcendentalizmu” (który wydaje się zbliżać Habermasa do korespondencyjnej teorii prawdy), a co do nauk społecznych i filozofii społecznej, następuje, w nawiązaniu do tak zwanego „zwrotu interpretatywnego” w socjologii, otwarcie wobec hermeneutyki pod hasłem „hermeneutycznego rekonstrukcjonizmu”.
    In the paper Habermas’ epistemology is viewed in two dimensions. In the dimension of the history of philosophy Habermas represents the widespread view claiming that epistemology has superseded the general ontology or metaphysics, and the more peculiar view that epistemology has been superseded by the linguistic philosophy, or rather transformed in it as the result of linguistic turn. In the dimension of the evolution of Habermas’ epistemological views, and his attitude towards epistemological questions in general, several phases are to be distinguished. In the first one, theory of knowledge appears as a favoured aspect of the social theory practiced in the “interest of social emancipation”, and it consists in the slashing criticism of empiricism, especially as a standpoint that determines the research perspectives of social sciences; and not the so slashing criticism of hermeneutics on account of its conservative orientation. In the second phase, Habermas gives up the epistemological perspective of critical social theory on behalf of a social ontology where he performs the rational reconstruction of the whole spectrum of “cultural knowledge”, that is, composed of the three “validity dimensions” of communicative action and three types of communicative rationality: cognitive-instrumental, normative and expressive rationality, each of them being characterized by “co-originality” (Gleichursprünglichkeit) (the first type of rationality is only partially communicative). In the third phase, standing on this new ontological ground, he returns to the classical epistemological problems, to elaborate an attitude toward empiricism and hermeneutics, and to define anew his own position in the field. His criticism toward empiricism is now markedly toned down; Habermas’ own pragmaticist position (referring to natural sciences) is corrected in the spirit of “weak transcendentalism” (which seems to bring Habermas’ position closer to the correspondence theory of the truth). As for social sciences and social philosophy, an opening toward hermeneutics under the banner of “hermeneutical reconstructionism” occurs, in connection with “interpretative turn” in sociology.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2013, 1; 9-34
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Etyka – Genetyka – Rynek. Racjonalność komunikacyjna w polityce ochrony informacji genetycznej
    Ethics – Genetics – Market. Communicative Rationality in Genetic Information Protection Policy
    Autorzy:
    Kwiatkowski, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/468786.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    nowa genetyka
    dyskryminacja genetyczna
    polityka ochrony informacji genetycznej
    racjonalność komunikacyjna
    teoria krytyczna
    new genetics
    genetic discrimination
    human genetic information policy
    communicative rationality
    critical theory
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest analiza polityki ochrony informacji genetycznej, ze szczególnym uwzględnieniem raportu Australijskiej Komisji Reform Prawnych i Komitetu Etyki Zdrowia Państwowej Rady Zdrowia i Badań Medycznych z 2003 roku. Polityka ta, opierając się na procesie równoważenia praktycznego wymiaru genetyki z ochroną praw jednostek, stanowi przykład działania powiązanego z dyrektywami, opartymi na przekonaniach normatywnych właściwych dla pojęcia racjonalności komunikacyjnej. Dowodząc tej hipotezy, autor prezentuje pojęcie dyskryminacji genetycznej oraz jego historyczne podstawy, przegląd badań empirycznych oraz przykłady polityki ochrony informacji genetycznej w perspektywie teorii działania komunikacyjnego.
    The aim of the study is to evaluate human genetic information protection policy, with a special emphasis on the report of The Australian Law Reform Commission and The Australian Health Ethics Committee of the National Health and Medical Research Council of 2003. The author is of the opinion that this particular example can be regarded as a consequence of actions regulated by a set of inter-subjective beliefs, related to the concept of communicative rationality. In order to prove the proposed hypothesis, the author analyses the notion of genetic discrimination and its historical background, empirical evidence and examples of genetic information protection policies in the context of the social theory of communicative action.
    Źródło:
    Prakseologia; 2015, 157/2; 357-373
    0079-4872
    Pojawia się w:
    Prakseologia
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Nauka i racjonalność na gruncie teorii działań komunikacyjnych
    Science and Rationality in the Theory of Communicative Actions
    Autorzy:
    Michalska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31342333.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    nauka
    racjonalność
    teoria działań komunikacyjnych
    empiryczne warunki działania komunikacyjnego
    trancendentalne warunki działania komunikacyjnego
    science
    rationality
    theory of communicative action
    empirical conditions of communicative action
    transcendental conditions of communicative action
    Opis:
    Klasyczna filozofia nauki, której podstawowe założenia zostały na przestrzeni lat poddane surowej krytyce, pojmuje naukę jako medium i probierz racjonalności. Przy tym założeniu teoria nauki staje się teorią racjonalności. Teoria działań komunikacyjnych Jürgena Habermasa proponuje interesującą modyfikację tej klasycznej perspektywy. W tym ujęciu, pojęcie racjonalności jest szersze niż pojęcie nauki; racjonalność okazuje się niesprowadzalna do nauki w tym sensie, że nauka stanowi jeden z trzech filarów racjonalności. Oznacza to również, że nauka nie może być degradowana do poziomu racjonalności instrumentalnej. To ujęcie relacji między nauką a racjonalnością, które proponuje Habermasowska pragmatyka formalna, rzuca światło na jeden z najczęściej formułowanych pod adresem koncepcji Habermasa zarzutów, zgodnie z którym idea działań komunikacyjnych jest nierealistyczna. W odpowiedzi na ten zarzut zwracam uwagę na fakt, iż teoria działań komunikacyjnych wyznacza zbiór warunków empirycznych, które muszą być spełnione, aby działanie komunikacyjne było możliwe. Te warunki są wymagające, lecz nie nierealistyczne.
    The “classical” philosophy of science, basic tenets of which have been subjected to severe criticism over the years, conceives of science as the medium and the touchstone of rationality. Based on this assumption, the theory of science is the theory of rationality. Habermas’ theory of communicative action offers an interesting switch to this classical perspective. In his account, the notion of rationality is wider than that of science: rationality is irreducible to science constituting only one of three pillars of rationality. It also means that science cannot be reduced to an instrumental form of rationality. This account of the relationship between science and rationality sheds a light on the most frequently formulated critical argument against Habermas’ theory, according to which the idea of communicative action is unrealistic. In my reply to that I argue that the theory of communicative actions determine a set of empirical conditions that must be met for a communicative action to be possible. These conditions are demanding, but hardly unrealistic.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2015, 3; 223-240
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Jürgen Mittelstrass: nauki humanistyczne w świetle idei jedności nauki
    Jürgen Mittelstrass: The Humanities in the Context of the Unity of Science Conception
    Autorzy:
    Czerniak, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343847.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    nauki humanistyczne
    funkcje kompensacyjne humanistyki
    racjonalność
    władza sądzenia
    transdyscyplinarność
    praktyka badawcza
    The humanities/the human sciences
    rationality
    the compensatory functions of the humanities
    power of judgement
    trans-disciplinary
    research praxis
    Opis:
    Autor rekonstruuje w tekście główne wątki filozofii nauk humanistycznych Jürgena Mittelstrassa. Niemiecki filozof wychodząc od krytyki tzw. funkcjonalistycznej, dualistycznej koncepcji humanistyki autorstwa J. Rittera-O. Marquarda, staje na stanowisku metodologicznego monizmu zakładającego jedność wszystkich nauk na gruncie uniwersalnych reguł racjonalności. Szuka przy tym symptomów tej jedności zarówno w tendencjach transdyscyplinarnych współczesnej nauki, jak i w pewnych wspólnych założeniach epistemologicznych oraz podobieństwach praktyk badawczych nauk. Autor zwraca uwagę na inspiracje kantowskie Mittelstrassa, który adaptuje interesująco dla potrzeb swej argumentacji kategorię „władzy sądzenia”. W podsumowaniu rozważań pojawiają się obok pozytywnej ogólnej oceny omawianej koncepcji także pewne uwagi krytyczne autora pod jej adresem.
    The author recounts the main threads of Jürgen Mittelstrass’s philosophy of the humanities. In it, the German philosopher starts out with the critique of J. Ritter’s and O. Maquard’s so-called functionalistic and dualistic conception of the human sciences, stating preference for methodological monism, which sees all sciences united by the universal rules of rationality. Mittelstrass seeks this unity both in the trans-disciplinary trends in contemporary science, as well as in certain epistemological similarities and similarities in research praxis between scientific disciplines. The author also points to Mittelstrass’s Kantian inspirations, and his clever adaptation of the “power of judgement” concept for the purposes of his own argumentation. In a final resume, he passes a generally positive opinion about the discussed conception with some critical comments.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 27-51
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Filozofia nauk, czyli epistemologiczne pożytki z historii poznania naukowego
    Philosophy of Sciences, That Is, Epistemological Advantages of History of Scientific Cognition
    Autorzy:
    Bytniewski, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341712.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    anglosaska filozofia nauki
    francuska filozofia nauk
    historia nauk
    Bachelard
    Canguilhem
    Foucault
    racjonalność nauki
    nieciągłość epistemologiczna
    archeologia wiedzy
    the Anglo-Saxon philosophy of science
    French philosophy of science
    history of sciences
    rationality of science
    epistemological non-continuity
    archeology of knowledge
    Opis:
    Punktem wyjścia artykułu jest wskazanie zjawiska, które polega na samoizolacji intelektualnych kultur filozofii nauki, zamykających się w partykularnych tradycjach, koncentrujących się na z góry ograniczonych tematach, ignorujących osiągniecia innych kultur i środowisk badawczych. Faktu tego nie tłumaczą dostatecznie ani różnice językowe i odrębności kanałów komunikacyjnych, z jakich korzystają społeczności uczonych, ani partykularyzmy instytucjonalne. Artykuł przedstawia i konfrontuje ze sobą w synoptycznym układzie dwie tradycje: anglosaskiej filozofii nauki i francuskiej filozofii nauk. Podkreślam zwłaszcza dwie zasadnicze różnice między nimi. Pierwszą jest różnica między pluralistycznym i dyscyplinarnym rozumieniem nauki w filozofii nauk a monizmem filozofii nauki w traktowaniu takich zagadnień jak: racjonalność nauk(i), rola poszczególnych dyscyplin nauk w kształtowaniu filozoficznego modelu zmienności nauk(i), znaczenie historii nauk(i) dla rozstrzygnięć epistemologicznych, pojmowanie hierarchii wartość poznawczych, pojmowanie przedmiotu historii nauk(i). Drugą istotną różnicę wyznacza odmienność koncepcji relacji między filozofią a historią nauk(i) jakie zakładają filozofia nauki i filozofia nauk.
    The paper takes as the basis of the considerations the phenomenon of the selfisolation of intellectual cultures of philosophy of science; those cultures are closed in individual traditions, consider pre-restricted issues, ignore achievements of other cultures and research environments. This fact cannot be satisfactorily explained by linguistic differences and separate communicative channels used by social groups of scientists. The paper presents and confronts with each other, in a synoptic system, two traditions: Anglo-Saxon philosophy of science and French philosophy of sciences. Two essential differences between them are emphasized. The first one is the difference between the pluralistic and disciplinary grasps of science in philosophy of sciences and the monism of philosophy of science in treating such problems as rationality of science(s), roles of particular scientific fields in forming philosophical models of the science(s) change; the significance of history of science(s) for epistemological solutions, the grasp of the hierarchy of cognitive values, conceiving the object of history of science(s). The second difference lies in the distinctness of the relation between philosophy and history of science(s) assumed by philosophy of science and philosophy of sciences.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2014, 2; 113-134
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Filozofia techniki Gernota Böhmego
    Gernot Böhme’s Philosophy of Technics
    Autorzy:
    Czerniak, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341713.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    modele filozofii nauki
    filozofia techniki
    technicyzacja
    antropologia filozoficzna
    Teoria krytyczna
    racjonalność techniki
    kulturowe hamulce technicyzacji
    dialektyka technicyzacji
    philosophy of science models
    philosophy of technology
    technification
    philosophical anthropology
    critical theory
    rationality of technology
    cultural brakes on technification
    dialectic of technification
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest rekonstrukcja głównych wątków filozofii techniki Gernota Böhmego. W swych pracach z tego zakresu zawartych w tomie Invasive Technisierung. Technikphilosophie und Technikkritik (2008) Böhme odchodzi od założeń swej rozwijanej wcześniej koncepcji „finalizacji nauki” (kwestię tę autor omawia szczegółowo w pierwszej części tekstu) i sytuuje filozofię techniki na pograniczu antropologii filozoficznej oraz filozofii społecznej, pytając o skutki procesów technicyzacji zarówno dla tożsamości człowieka współczesnego, jak i przeobrażeń wzorów integracji społecznej (społeczna rola sieci informatycznych i technostruktur). Jego stanowisko ma charakter par excellence krytyczny. Böhme odwołuje się do filozoficznej tradycji Szkoły Frankfurckiej i w polemicznym nawiązaniu do filozofii społecznej Jürgena Habermasa pyta o kryteria „racjonalności” techniki. Omawia także kulturowe źródła oporu przed „inwazyjną technicyzacją” nie tylko w kulturze Zachodu, lecz także w kulturach Dalekiego Wschodu. Zastanawia się wreszcie nad tymi horyzontami antropologicznymi postępu technicznego, które uważa za neutralne etycznie i które odsłaniać mają przed człowiekiem nowe możliwości samowiedzy i ekspresji. Analizy autora kończy zestawienie kilku pytań, które wskazują jego zdaniem na kwestie otwarte w filozofii techniki Böhmego.
    The article reconstructs the main threads of Gernot Böhme’s philosophy of technology. In his writings on the subject in the volume Invasive Technification: Critical Essays in the Philosophy of Technology (2008) Böhme abandons his earlier “finalisation of science” theory (which the author expounds in detail in the first part of the article) and situates philosophy of technology between philosophical anthropology and social philosophy. In this context, he reflects on the effects of technification for the identity of contemporary humans and changing social integration models (the social role of IT networks and technostructures). Böhme’s position is par excellence critical. Referring to the philosophical traditions of the Frankfurt School, he argues against the social philosophy of Jürgen Habermas and asks about the criteria which determine the “rationality” of technology. Böhme also reviews the cultural sources of resistance to “invasive technification”, not only in Western, but also in Far Eastern cultures. Finally, he discusses those anthropological horizons of technological progress which he considers to be ethically neutral and capable of opening new areas of self-knowledge and expression to humankind. The author closes his paper with a set of questions which in his opinion point to some still open issues in Böhme’s philosophy of technology.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2014, 2; 135-153
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Stanisława Kamińskiego opcje metodologiczne
    Stanisław Kamiński’s Methodological Options
    Autorzy:
    Bronk, Andrzej
    Walczak, Monika
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343871.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    definicja nauki
    etyka nauki
    filozofia
    filozofia nauki
    metoda naukowa
    metodologia
    nauka
    nauki przyrodnicze i humanistyczne
    racjonalność nauki
    Stanisław Kamiński
    teologia
    teoria nauki
    typologia nauk
    definition of science
    classification of sciences
    ethics of science
    humanities and natural sciences
    methodology
    philosophy
    philosophy of science
    rationality of science
    science
    scientific method
    theology
    theory of science
    Opis:
    Stanisław Kamiński (1919–1986) był filozofem, filozofem nauki i historykiem nauki. Całe jego życie zawodowe od 1949 roku związane było z Wydziałem Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Do głównych dziedzin zainteresowań Kamińskiego należały ogólna i szczegółowa metodologia nauk, metodologia filozofii, historia nauki i logiki oraz semiotyka m. in. średniowieczna. Podkreślając specyfikę klasycznego sposobu uprawiania filozofii jako poznania autonomicznego w stosunku do nauk empirycznych i teologii, pewnego i najogólniejszego, badał zastosowania logiki do filozofii oraz podał metodologiczną charakterystykę niektórych dyscyplin filozoficznych (metafizyki ogólnej, antropologii filozoficznej, etyki, filozofii religii, filozofii dziejów). Charakterystyczny dla podejścia Kamińskiego był osobliwy historyzm (indukcja doksograficzna), polegający na nawiązywaniu do dziedzictwa przeszłości, by szukać w nim inspiracji i kontekstu rozumienia dla własnych problemów. Nawiązywał bezpośrednio do dwu głównie tradycji filozoficznych: klasycznej (arystotelesowsko-tomistycznej) oraz analitycznej, zarówno w wydaniu scholastyki, jak i szkoły lwowsko-warszawskiej. Pierwszej – realistycznej teorii bytu i poznania, ale także historii filozofii – zawdzięczał swe filozoficzne i historyczne, drugiej – logiczne i metodologiczne zainteresowania nauką. Przyjmował, że jednym z głównych zadań refleksji metodologicznej jest badanie (na ogół niejawnych) założeń filozoficznych i metodologicznych, na których opiera się metoda naukowa, oraz krytyka prób skrajnie ideologicznego wykorzystywania nauki do celów nienaukowych. Był przekonany o potrzebie i zasadności uprawiania różnych typów badań nad nauką. Sprzyja to rozumieniu znaczenia i miejsca nauki w kulturze, teoretycznemu wyjaśnieniu natury i podstaw wiedzy naukowej, poznawczych roszczeń nauki, pokazaniu integrującej roli refleksji metodologicznej dla unifikacji specjalistycznych dyscyplin i współpracy między naukowcami, jak również podkreśleniu praktycznej ważności świadomości metodologicznej dla poszczególnych nauk a także filozofii, dla której jest ona przeważnie jedynym narzędziem samokontroli. Podkreślał, że badanie natury nauki winno uwzględnić wszystkie jej aspekty: logiczno- metodologiczny, humanistyczny i filozoficzny. Główna jednak rola przypada podejściu filozoficznemu (epistemologicznemu). Kamiński odróżniał trzy podstawowe typy nauk o nauce: humanistyczne (historia, socjologia, psychologia, ekonomia i polityka nauki), filozoficzne (ontologia, epistemologia, wąsko pojęta filozofia nauki i filozofia kultury) oraz formalne (logika języka naukowego, logika formalna, teoria rozumowań stosowanych w nauce oraz metodologia nauki). Kamiński interesował się głównie naturą nauki (obejmującą przedmiot, cele, metodę, strukturę i genezę), tj. tym, co w dziejach nauki niezmienne. Pojmował naukę jako epistéme (średniowieczną scientiae) oraz utożsamiał racjonalność wiedzy naukowej z jej metodycznością i szeroko pojmowaną logicznością. Mimo dostrzegania wielu ograniczeń wiedzy racjonalnej, nauka pozostawała dla niego wzorem poznania racjonalnego. Był przekonany, iż celem szeroko pojętego poznania naukowego jest wiedza prawdziwa, a w filozofii — nadto konieczna. Uważał, że „cała logika współczesna stanowi dyscyplinę filozoficzną w szerokim tego ostatniego słowa znaczeniu” i to „ze względu na swój ogólny i spekulatywny (a wedle niektórych również apodyktyczny) charakter oraz stosunkowo maksymalne wykorzystanie jej rezultatów”.
    Stanisław Kamiński (1919–1986) was a philosopher, philosopher of science and historian of science. His all academic carrier was pursuing at the Catholic University in Lublin (KUL). The main interests of Kamiński was the history of science and logic, general and special methodology, methodology of philosophy and (medieval) semiotics. He himself saw his main achievements in the domain of the theory of science and the methodology of classical philosophy, especially in the studies of the method and language of metaphysics. He gave a methodological description of general metaphysics, philosophical anthropology, ethics, philosophy of religion, philosophy of history and studies on religion (religiology). He investigated the beginnings of the mathematical induction in the Middle Ages and in modern times, the modern history of the theory of definition, theory of argumentation (reasoning), the structure and the evolution of scientific theory, deductive method, the achievements of logic and philosophy in Poland. A characteristic feature of Kamiński's philosophical and methodological approach was a specific historicism, consisting of referring to the heritage of the past and at the same time to the latest achievements in logic and philosophy of science. He had a broad concept of knowledge and was a maximalist both in raising questions and in giving answers. In accordance with classical philosophy he saw the substance of person as ens rationale, a being realizing himself in a disinterested search for a theoretical truth, whose highest expression is philosophy. He stressed the epistemological and methodological plurality of knowledge, distinguished and investigated material and formal parts of knowledge. He also distinguished—besides commonsense knowledge—the scientific, philosophical and theological knowledge, nonreducible each to other. At the top he set sapiential knowledge which is much more than a simple generalization of all particular kinds of knowledge. Kamiński derived his understanding of science from contemporary as well as classical philosophy. He determined the nature of science from the point view of its subject matter, aims, methods, logical structure and genesis. The question of what science was for him a philosophical question, presupposing an appropriate understanding of the nature of the world. Kamiński opted for a pluralistic approach to the world: the principal object of science is the objective world, subjective states of man and products of his mind and language. The best diagnostic test of the scientific character of science is the scientific method. Kamiński assumes here pluralism: different subject matter and different goals of scientific cognition require different research strategies and types of cognitive procedures. He also accepts an antinaturalistic position in the humanities which he regards as methodologically autonomous in regard to natural sciences. The publications of S. Kamiński include over 350 positions. During his life three books have been published: Georgonne'a teoria definicji [Georgonne's Theory of Definition], Lublin 1958; Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk [Concept of Science and Classification of Sciences], Lublin 1961, 19813; and (together with M. A. Krąpiec) Z teorii i metodologii metafizyki [On the Theory and Methodology of Metaphysics], Lublin 1962. After his death five volumes of Collected Papers have been published: vol. I: Jak filozofować? [How to Philosophize? Studies in Methodology of Classical Philosophy], edited by Tadeusz Szubka, Lublin 1989; vol. II: Filozofia i metoda. Studia z dziejów metod filozofowania [Philosophy and Method. Studies from the History of the Method of Philosophizing], edited by Józef Herbut, Lublin 1993; vol. III: Metoda i język. Studia z semiotyki i metodologii nauk [Method and Language. Studies in Semiotics and Philosophy of Science], edited by Urszula Żegleń, Lublin 1994; vol. IV: Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk [Science and Method. Concept of Science and Classification of Sciences], edited by Andrzej Bronk, Lublin 1992); vol. V: Światopogląd – Religia – Teologia [Worldview – Religion – Theology], edited by Monika Walczak and Andrzej Bronk, Lublin 1998.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 199-230
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-13 z 13

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies