Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Knowledge/Science" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-13 z 13
    Tytuł:
    Tworzenie wiedzy na pograniczu nauki i praktyki w ujęciu systemowym. Przypadek polskich nauk humanistycznych i społecznych
    Creation of Knowledge on the Border of Science and Practice in a Systemic Perspective. The Case of Polish Humanities and Social Sciences
    Autorzy:
    Stawicki, Andrzej
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41198397.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Social sciences and humanities
    Mode 2 of knowledge production
    autopoiesis of the science system
    Social Systems Theory
    cooperation between science and its environment
    nauki społeczne i humanistyka
    Tryb 2 tworzenia wiedzy
    autopojeza systemu nauki
    teoria systemów społecznych
    współpraca nauki z jej otoczeniem
    Opis:
    W artykule przedstawiono wnioski z badań dotyczących zmiany praktyk tworzenia wiedzy w naukach społecznych i humanistycznych, wynikającej ze współpracy badawczej z otoczeniem społeczno-gospodarczym. W badaniach skupiono się przede wszystkim na wpływie takiej współpracy na rozwój wiedzy naukowej w tych dziedzinach. Ramą teoretyczną przyjętą w analizie jest koncepcja nauki jako autopojetycznego, systemu społecznego, wywodząca się z socjologicznej teorii Niklasa Luhmanna (przedstawionej w jego książce: Die Wissenschaft der Gesellschaft, Suhrkamp, Frankfurt a. M. 1990). Wyniki badania wskazują, że współpraca systemu nauki z innymi subsystemami społecznymi w jej otoczeniu istotnie wpływa zarówno na praktyki tworzenia wiedzy, jaki i na jej ostateczny charakter. Wiedza taka, przy spełnieniu określonych warunków, może stać się elementem komunikacji naukowej, jednak istnieje szereg ograniczeń, które wynikają z odmiennych racjonalności współpracujących subsystemów. Poważną barierą jest podporządkowanie procesu badawczego wyłącznie potrzebom systemów zewnętrznych, co w połączeniu z wysoką selektywnością systemu nauki powoduje, że wiedza powstająca we współpracy, mająca głównie charakter operacyjny, nie jest akceptowana przez system nauki. Istnieje jednak duży potencjał tego typu praktyk, gdyż wiedza dzięki nim powstająca, po odpowiedniej translacji na kod systemowy nauki i osadzeniu w jej szerszym kontekście, może ją istotnie wzbogacić m.in. o niedostępne w inny sposób dane empiryczne oraz inne punkty widzenia, mogące stać się podstawą do dalszych dociekań naukowych. Badania pokazują, że w przypadku wielu przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych potencjał ten jest skutecznie wykorzystywany.
    The article presents conclusions from research on changes in the practice of creating knowledge in the social sciences and humanities, resulting from research cooperation with the socio-economic environment. The research focused primarily on the impact of such collaboration on the advancement of scientific knowledge in these fields. The theoretical framework adopted in the analysis is the concept of science as an autopoietic, social system, derived from the sociological theory of Niklas Luhmann (presented in his Die Wissenschaft der Gesellschaft, Suhrkamp, Frankfurt a. M. 1990). According to the results of the study, the cooperation of the science system with other social subsystems in its environment significantly affects both the practices of creating knowledge and its ultimate character. Such knowledge, under certain conditions, can become an element of scientific communication, but there are some limitations that are associated with differentthat rationalities of cooperating subsystems. An important barrier is the subordination of the research process to the needs of external systems, which, combined with the high selectivity of the science system, means that knowledge generated in cooperation, mainly of an operational nature, is not accepted by the science system. However, there is a great potential for this type of practice because the knowledge thus generated, after an appropriate translation into the system code of science and embedding it in its wider context, can significantly enrich it, among others, with otherwise inaccessible empirical data and different points of view that may become a basis for further scientific research. Research shows that for many representatives of the social sciences and humanities this potential is effectively used.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2021, 9; 83-107
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Umysł rozszerzony, poznanie rozszerzone, „nauka rozszerzona”
    Extended Mind, Extended Cognition, “Extended Science”
    Autorzy:
    Muszyński, Zbysław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31342337.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    umysł rozszerzony
    poznanie rozszerzone
    zasada parytetu
    wiedza naukowa
    Andy Clark
    D. Chamers
    R. Giere
    R. Menary
    extended mind
    extended cognition
    the principle of quotas
    scientific knowledge
    A. Clark
    D. Chalmers
    Opis:
    Zadaniem artykułu jest analiza trzech tytułowych kategorii: umysłu rozszerzonego, poznania rozszerzonego oraz „nauki rozszerzonej” i ukazanie zależności między nimi. Wszystkie te kategorie odwołują się do koncepcji rozszerzonego umysłu, zaś pojęcie nauki rozszerzonej jest propozycją zastosowania koncepcji umysłu rozszerzonego do analizy podmiotu badań naukowych, rezultatów badań oraz samego procesu powstawania wiedzy naukowej, a także rozumienia nauki i jej funkcjonowania.
    The paper analyses three categories mentioned in the title: extended mind, extended cognition, extended science, and to reveal their interconnections. All the categories refer to the conception of extended mind, whereas the notion of extended science is a proposal of applying the conception of extended mind to analysing the subject of scientific research, results of the research and the very process of establishing scientific knowledge, as well as understanding science and its functioning.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2015, 3; 265-280
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Akademicka nauka przemysłowa i jej normy PRICE
    Academic Industrial Science and its Norms Price
    Autorzy:
    Lekka-Kowalik, Agnieszka
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41196060.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    academic science
    industrial science
    academic industrial science
    research ethics
    knowledge production ethics
    knowledge as an epistemic commodity
    non-instrumental roles of science
    nauka akademicka
    nauka przemysłowa
    akademicka nauka przemysłowa
    etyka badań naukowych
    etyka produkcji wiedzy
    wiedza jako towar epistemiczny
    poza-instrumentalne role nauki
    Opis:
    Ćwierć wieku temu John Ziman sformułował tezę, iż nauka akademicka i nauka przemysłowa stapiają się w jeden system nauki postakademickiej i zarazem postprzemysłowej, w którym Mertonowskie normy nauki akademickiej wyrażone akronimem CUDOS (communism, universalism, disinterestedness, organized scepticism) ustępują miejsca normom nauki przemysłowej wyrażonym akronimem PLACE (proprietary, local, authoritarian, commissioned, expert). W niniejszym artykule bronię tezy, iż ów system wyewoluował w system akademickiej nauki przemysłowej, której normy można wyrazić akronimem PRICE: patron relevant, innovative, competitive, econometrical. Reformowanie nauki akademickiej okazuje się wobec tego także jej re-normowaniem w zakresie i etyki, i organizacji badań. Źródłem owej transformacji jest utożsamienie wiedzy z towarem. Etyka badań naukowych przekształca się w etykę produkcji wiedzy, a instytucje naukowe to producenci wiedzy, która staje się „towarem epistemicznym”, gdy jest na tenże fragment zapotrzebowanie jako na coś, co zaspokaja potrzeby „konsumentów”. Naukowcy są zaś elementem procesu produkcji wiedzy, a sam ten proces podlega kalkulacjom rynkowym. Nie podważa to epistemicznej wartości danego projektu badawczego i jego wyników, ale prowadzi do kontrowersyjnych konsekwencji, m.in. do fragmentaryzacji i aspektualizacji wiedzy, związania kierunków badawczych z interesami podmiotów władzy i ignorowania krytyki transformatywnej. W rezultacie niekiedy to, co było w nauce Mertonowskiej traktowane jako zagrożenie czy wykroczenie przeciwko etosowi nauki okazuje się racjonalnym zachowaniem przedsiębiorcy funkcjonującego na rynku dóbr i usług epistemicznych. Akademicka nauka przemysłowa nie jest też w stanie pełnić w społeczeństwie ról poza-instrumentalnych (kształtowania światopoglądu, wspierania społecznej racjonalności, dostarczania niezależnych ekspertów), które pełniła nauka akademicka. Próby zapobiegania tym problemom czy zagrożeniom będą zaś z góry skazane na niepowodzenie, ponieważ środki zaradcze są oparte na innym rozumieniu wiedzy.
    Twenty five years ago John Ziman formulated the thesis that academic science and industrial science merge into one system of post-academic and at the same time post-industrial science, in which the Mertonian norms of academic science expressed by the acronym CUDOS (communism, universalism, disinterestedness, organized scepticism) give way to the norms of industrial science expressed by the acronym PLACE (proprietary, local, authoritarian, commissioned, expert). In this article, I defend the thesis that this system has evolved into a system of academic industrial science, the norms of which can be expressed with the acronym PRICE: patron relevant, innovative, competitive, econometrical. Thus, reforming academic science is also its re-norming in terms of both ethics and the organization of research. The ethics of scientific research is transformed into the ethics of knowledge production. Scientific institutions are seen as producers of knowledge which is an “epistemic commodity.” A particular of knowledge is needed when it satisfies the needs of “consumers.” Scientists are then „elements” of the knowledge production process, and the process itself is subject to market calculations. This does not undermine the epistemic value of a given research project and its results, but it leads to controversial consequences, including fragmentation and aspectualization of knowledge, linking research directions with the interests of social powers, and ignoring transformative criticism. As a result, sometimes what was treated in the Mertonian science as a threat or an offense against the ethos of science turns out to be the rational behavior of an entrepreneur operating on the market of epistemic goods and services. Academic industrial science is also unable to fulfil non-instrumental roles in society (shaping worldviews, supporting social rationality, providing independent experts) that academic science performed. Attempts to prevent these problems or threats will be doomed to failure in advance, because countermeasures are based on a different understanding of knowledge itself.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2021, 9; 29-48
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Funkcjonowanie nauki poza akademią – nauka protestancka, modernizm wyboru i wiedza ekspercka
    Protestant Science, Elective Modernism and Expert Knowledge in the Context of the Functioning of Science Outside the Academy
    Autorzy:
    Wierzchosławski, Rafał Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41197247.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Protestant science
    academic rent
    post-truth condition
    customized science
    third wave of science studies
    expert knowledge
    social conditions of science
    politics of science
    representation
    Steve Fuller
    Harry Collins
    Robert Evans
    Mark R. Brown
    risk society
    fear society
    nauka protestancka
    kondycja post-prawdziwościowa
    wiedza naukowa na własny użytek
    trzecia fala studiów nad nauką
    wiedza ekspercka
    Opis:
    W artykule omawiam najnowsze dyskusje na temat metodologicznego statusu wiedzy naukowej w obrębie akademii i poza akademią. Dyskutuję kwestie spadku zaufania społecznego do nauki (społeczeństwo ryzyka i strachu) oraz post-prawdy. Przedstawiam trzy stanowiska, określające relacje pomiędzy oficjalną nauką akademicką a innymi formami wiedzy (wiedzy laików) oraz formami użycia wiedzy poza akademią (w polityce). Pierwsze stanowisko to modernizm wyboru Harry’ego Collinsa i Roberta Evansa ujmujące trzecią falę sporów o naukę. Modernizm wyboru określa sposób podejmowania decyzji politycznych z rekomendacji uczonych, którzy mają samoświadomość metodologiczną możliwości i ograniczeń wiedzy naukowej. Drugim stanowiskiem jest propozycja Steve’a Fullera nauki protestanckiej jako formy wiedzy na własny użytek uwarunkowanej post-prawdą. W tym ujęciu wiedzę może wytwarzać każdy, ale musi ona spełniać specyficzne kryteria. Trzecim stanowiskiem jest zaproponowane przez Marka R. Browna ujęcie wiedzy eksperckiej jako reprezentacji rozmaitych opcji światopoglądowych czy kulturowych; ich reprezentanci zlecają ekspertom stosowne przedstawienie rekomendacji do podjęcia określonych decyzji politycznych.
    In this article, I reflect on recent discussions of the methodological status of scientific knowledge within and outside the Academy. I draw attention to the problem of declining public trust in science (risk and fear society) and the phenomenon of post-truth. In the context of these issues, I present three positions whose authors define the relationship between official academic science in relation to other forms of knowledge (lay people) and forms of knowledge use outside the Academy (politics). The first position termed “elective modernism” was formulated by Harry Collins and Robert Evans in the context of discussions of the third wave of science disputes. Elective modernism defines the way in which policy decisions are made on the recommendations of scholars who have a methodological self-awareness of the possibilities and limitations of scientific knowledge. The second position is Steve Fuller’s proposal of protestant science as a form of science in the context of posttruth conditions. In this view, knowledge can be produced by anyone, but it must meet certain specified scientific criteria. The third position is the view of expert knowledge proposed by Mark R. Brown, as a representation of various worldview or cultural options, whose representatives commission experts to make appropriate recommendations for certain political decisions.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2021, 9; 49-66
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    From Signals to Knowledge and from Knowledge to Action: Peircean Semiotics and the Grounding of Cognition
    Autorzy:
    Camargo, Eduardo
    Gudwin, Ricardo
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31234162.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Peircean semiotics
    knowledge representation
    cognitive science
    Opis:
    Cognition is meant as the process of acquiring knowledge from the world. This process is supposed to happen within agents, which build such knowledge with the purpose to use it to determine their actions on the world. Following Peircean ideas, we postulate that such knowledge is encoded by means of signs. According to Peirce, signs are anything that can be used to represent anything else. Also, for Peirce, to represent means to be able to generate another sign, called the interpretant of the original sign, which still holds the same power of interpretability, I.e, its power to be transformed into a new sign, holding this same power. This happens through a processcalled semiosis, the process by which a sign is transformed into an interpretant. This whole process is performed with the aim of subsidizing the agent in deciding its behavior. So, even though the semiosis process has the power to continue infinitely, it usually stops whenever the generated interpretant brings enough information in order for the agent to effectively act in the world. We take signals to be the substract of signs. Signals are any physical property, which can be measured and captured by the agent, by means of its sensors. This includes any kind of internal memory the agent is able to have access, in order to operate. In this sense, signs can be both in the world (if these signals come from sensors) and within the own agent’s mind (if signals come from an internal memory). We understandan agent’s mind as the agents’ control system. In either case, signals can be abstracted as numbers. Not simply numbers, but numbers coming from specific sensors or specific memories. Using ideas from Peircean philosophy, in this work we postulate a pathway, in which signals, collected by either sensors or memory, can be organized in such a way that they can be effectively used as knowledge, in order for an agent to be able to decide its actions on the world, on the pursuit of its internal motivations. We postulate that agents identify and create a model of the world based on possibilities, existents, and laws, and based on this model, they are able to decide an action that maximizes the chance for the world to gain a shape, which the agents intend for it to be. This theory is postulated particularly for the case of artificial autonomous agents, meant to be constructed by engineering artifacts.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2022, 10, zeszyt specjalny; 101-136
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Stefana Amsterdamskiego pojęcie ideału wiedzy naukowej: w stronę nowej koncepcji podmiotu nauki
    Stefan Amsterdamski’s Conception of Ideal of Scientific Knowledge: Towards a New Conception of the Subject of Science
    Autorzy:
    Michalska, Anna
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343872.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    ideały nauki
    racjonalność naukowa
    historia nauki
    Stefan Amsterdamski
    podmiot nauki
    ideals of science
    scientific rationality
    history of science
    subject of science
    Opis:
    Koncepcja ideałów nauki była wkładem Stefana Amsterdamskiego do sporu na temat racjonalności naukowej. Przyjmując, iż metoda naukowa nie jest zjawiskiem ponadhistorycznym i że towarzyszą jej silne presupozycje normatywne, Amsterdamski staje po stronie Kuhna w jego dyskusji z Popperem oraz jego kontynuatorami i poplecznikami. W istotnym sensie Amsterdamski jest jednak Popperystą, jego intencją jest bowiem rozszerzenie zasięgu krytycznej dyskusji poprzez odniesienie analiz krytycznych do czegoś, co określa on nowożytnym ideałem nauki. Prace Amsterdamskiego, zwłaszcza omawiana w artykule monografia Między historią a metodą, są jednocześnie próbą zabezpieczenia statusu filozofii nauki jako instancji normatywnej w stosunku do ideałów nauki. Artykuł stanowi rekonstrukcję koncepcji Amsterdamskiego i zawiera analizę krytyczną relacji między celami, jakie Amsterdamski sobie stawiał, oraz metodami ich realizacji. Wskazuję na elementy, które wydają mi się w koncepcji ideałów nauki najbardziej problematyczne, sugerując alternatywne sformułowania podnoszonych przez Amsterdamskiego problemów. Wykazuję, iż koncepcja Amsterdamskiego upoważnia do podjęcia próby opracowania nowej koncepcji podmiotu nauki, która to koncepcja mogłaby dostarczyć odpowiednich wskazówek do krytyki nowożytnego ideału nauki.
    The conception of ideals of science was Stefan Amsterdamski’s contribution to the dispute about scientific rationality. In assuming that scientific method is not an ahistorical phenomenon, and comes with rather strong normative pressupositions, Amsterdamski sides with Thomas Kuhn in his debate with Karl Popper and the latter’s followers and supporters. Essentially, however, Amsterdamski is a Popperian; he is intent on enlarging the scope of critical analysis by applying it to what he calls the modern ideal of science. His works, especially the monograph Pomiędzy historią a metodą [Between History and Method] are an attempt to safeguard the status of philosophy of science a normative instance with respect to ideals of science. In the paper I offer a reconstruction of Amsterdamski’s conception as well as scrutinize the relationship between his expressed philosophic goals and methods he employed in order to attain these goals. I indicate what I find most problematic in the concept of ideal of science and suggest an alternative view on the problems as raised by Amsterdamski. I argue that Amsterdamski’s work warrants an attempt at the formulation of a new conception of subject of science which would provide guidelines for a proper critique of modern science.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 251-274
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    „Nauka rozszerzona” – agory, laboratoria, maszyny społeczne
    “Extended Science” – Agoras, Laboratories, Social Machines
    Autorzy:
    Kołtun, Aleksandra
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31342339.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    „nauka rozszerzona”
    Mode 2 knowledge production
    agory
    antropologia nauki
    laboratoria
    teoria aktora-sieci
    maszyny społeczne
    “extended science”
    agora
    anthropology of science
    laboratories
    actor-network theory
    social machines
    Opis:
    Coraz częściej zmiany zachodzące w funkcjonowaniu współczesnej nauki są postrzegane w kategoriach jej rozszerzania pod kątem obszarów zainteresowania, wielości i różnorodności zaangażowanych aktorów czy przekraczania granic dyscyplin. Równolegle do tych zmian pojawiają się pytania dotyczące tego, gdzie i w jaki sposób powstaje wiedza naukowa, a także problem dookreślenia kryterium naukowości. W artykule zostaną przedstawione wybrane koncepcje z zakresu studiów nad nauką i technologią, w których szczególną uwagę poświęca się przestrzeniom (fizycznym, organizacyjnym, kulturowym), w których ma powstawać wiedza uznawana za naukową. Ostatecznie, wydaje się, że to właśnie specjalny sposób organizacji działalności naukowej w specyficznych przestrzeniach stanowi obecnie jedną z podstaw dla odróżniania nauki od nienauki.
    The transformations in the functioning of contemporary science are recognised more and more often in the categories of extension of its areas of inquiry, heterogeneity of the engaged actors, and crossing the disciplinary boundaries. Along with these changes there arise questions concerning where and how exactly scientific knowledge emerges as well as the problem of defining the criteria of sciencehood. The article aims to present selected conceptions from the area of Science and Technology Studies; such ones which focus their attention to diverse spaces (of material, organisational and/or cultural kinds) in which supposedly scientific knowledge emerges. Altogether, it seems that these are both the organisational mode and the specific spaces that can currently serve as a basis for discerning science from nonscience.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2015, 3; 301-316
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Computational and Pragmatic Approach to the Dynamics of Science
    Autorzy:
    Marciszewski, Witold
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41310393.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    algorithm
    behavioral (vs declarative) knowledge
    computability
    corroboration
    innate knowledge
    intuition
    invention
    logic gates
    oracle
    pragmatic (vs classical) rationalism
    problem-solving
    reasoning
    symbolic logic
    Turing machine
    Opis:
    Science means here mathematics and those empirical disciplines which avail themselves of mathematical models. The pragmatic approach is conceived in Karl R. Popper’s The Logic of Scientific Discovery (p. 276) sense: a logical appraisal of the success of a theory amounts to the appraisal of its corroboration. This kind of appraisal is exemplified in section 6 by a case study—on how Isaac Newton justified his theory of gravitation. The computational approach in problem-solving processes consists in considering them in terms of computability: either as being performed according to a model of computation in a narrower sense, e.g., the Turing machine, or in a wider perspective—of machines associated with a non-mechanical device called “oracle” by Alan Turing (1939). Oracle can be interpreted as computertheoretic representation of intuition or invention. Computational approach in another sense means considering problem-solving processes in terms of logical gates, supposed to be a physical basis for solving problems with a reasoning. Pragmatic rationalism about science, seen at the background of classical rationalism (Descartes, Gottfried Leibniz etc.), claims that any scientific idea, either in empirical theories or in mathematics, should be checked through applications to problem-solving processes. Both the versions claim the existence of abstract objects, available to intellectual intuition. The difference concerns the dynamics of science: (i) the classical rationalism regards science as a stationary system that does not need improvements after having reached an optimal state, while (ii) the pragmatical version conceives science as evolving dynamically due to fertile interactions between creative intuitions, or inventions, with mechanical procedures. The dynamics of science is featured with various models, like Derek J. de Solla Price’s exponential and Thomas Kuhn’s paradigm model (the most familiar instances). This essay suggests considering Turing’s idea of oracle as a complementary model to explain most adequately, in terms of exceptional inventiveness, the dynamics of mathematics and mathematizable empirical sciences.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2020, 8, 1; 31-67
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Filozofia nauk, czyli epistemologiczne pożytki z historii poznania naukowego
    Philosophy of Sciences, That Is, Epistemological Advantages of History of Scientific Cognition
    Autorzy:
    Bytniewski, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341712.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    anglosaska filozofia nauki
    francuska filozofia nauk
    historia nauk
    Bachelard
    Canguilhem
    Foucault
    racjonalność nauki
    nieciągłość epistemologiczna
    archeologia wiedzy
    the Anglo-Saxon philosophy of science
    French philosophy of science
    history of sciences
    rationality of science
    epistemological non-continuity
    archeology of knowledge
    Opis:
    Punktem wyjścia artykułu jest wskazanie zjawiska, które polega na samoizolacji intelektualnych kultur filozofii nauki, zamykających się w partykularnych tradycjach, koncentrujących się na z góry ograniczonych tematach, ignorujących osiągniecia innych kultur i środowisk badawczych. Faktu tego nie tłumaczą dostatecznie ani różnice językowe i odrębności kanałów komunikacyjnych, z jakich korzystają społeczności uczonych, ani partykularyzmy instytucjonalne. Artykuł przedstawia i konfrontuje ze sobą w synoptycznym układzie dwie tradycje: anglosaskiej filozofii nauki i francuskiej filozofii nauk. Podkreślam zwłaszcza dwie zasadnicze różnice między nimi. Pierwszą jest różnica między pluralistycznym i dyscyplinarnym rozumieniem nauki w filozofii nauk a monizmem filozofii nauki w traktowaniu takich zagadnień jak: racjonalność nauk(i), rola poszczególnych dyscyplin nauk w kształtowaniu filozoficznego modelu zmienności nauk(i), znaczenie historii nauk(i) dla rozstrzygnięć epistemologicznych, pojmowanie hierarchii wartość poznawczych, pojmowanie przedmiotu historii nauk(i). Drugą istotną różnicę wyznacza odmienność koncepcji relacji między filozofią a historią nauk(i) jakie zakładają filozofia nauki i filozofia nauk.
    The paper takes as the basis of the considerations the phenomenon of the selfisolation of intellectual cultures of philosophy of science; those cultures are closed in individual traditions, consider pre-restricted issues, ignore achievements of other cultures and research environments. This fact cannot be satisfactorily explained by linguistic differences and separate communicative channels used by social groups of scientists. The paper presents and confronts with each other, in a synoptic system, two traditions: Anglo-Saxon philosophy of science and French philosophy of sciences. Two essential differences between them are emphasized. The first one is the difference between the pluralistic and disciplinary grasps of science in philosophy of sciences and the monism of philosophy of science in treating such problems as rationality of science(s), roles of particular scientific fields in forming philosophical models of the science(s) change; the significance of history of science(s) for epistemological solutions, the grasp of the hierarchy of cognitive values, conceiving the object of history of science(s). The second difference lies in the distinctness of the relation between philosophy and history of science(s) assumed by philosophy of science and philosophy of sciences.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2014, 2; 113-134
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pozwólcie jej latać wysoko. O przyczynach rozbratu między socjologią i społecznymi studiami nad nauką
    Let It Fly High. On a Divide Between Sociology and the Social Studies of Science
    Autorzy:
    Sojak, Radosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31342331.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    socjologia
    socjologia wiedzy naukowej
    społeczne studia nad nauką
    teoria actor-network
    sociology
    sociology of scientific knowledge
    social studies of science
    actor-network theory
    Opis:
    Socjologia nie zdominowała społecznych studiów nad nauką (SSN), które rozwijają się w znacznej mierze autonomicznie i niezależnie od socjologicznych inspiracji. Artykuł stanowi próbę nakreślenia głównych przyczyn tego stanu rzeczy. Prócz czynników historycznych oraz instytucjonalnych identyfikuje trzy główne przyczyny związane z teoretycznymi rozstrzygnięciami SSN: (1) pominięcie spuścizny Mertonowskiej socjologii nauki; (2) nieufność względem wyjaśnień w kategoriach interesów oraz (3) krytykę socjologii dokonaną w ramach teorii actor-network. Ta ostatnia przedstawiona jest jako w znacznej mierze nieuzasadniona oraz ograniczająca potencjał poznawczy i praktyczny socjologii.
    Sociology has not dominated social studies of science (SSN). The latter develops itself largely autonomously and independently of sociology. The article sketches possible reasons of that situation. Apart from historical and institutional causes it points out three main reasons of theoretical nature. (1) The relative absence of the Mertonian tradition within SSN; (2) a general distrust within SSN towards the explanation based on interests, and (3) actor-network theory’s critique of sociological tradition. It is claimed that the critique is misguided and underestimates both the cognitive and practical potential of sociology.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2015, 3; 209-222
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Informatyka jako dziedzina wiedzy wspomagająca realizacje ludzkich przedsięwzięć
    Informatics as a field of knowledge supporting human endeavors
    Autorzy:
    Targowski, Andrzej
    Krawczyk, Henryk
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41362524.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    informatics
    computer science
    ICT
    informatic strategy
    social implications of informatics
    informatyka
    społeczne implikacje informatyki
    Opis:
    Celem tego studium jest odpowiedź na pytanie, czy informatyka stanowi dziedzinę czy tylko dyscyplinę wiedzy. Przeprowadzono analizę problemów informatycznych, z której wynika, że informatykę w Polsce należy traktować jako dziedzinę. Podkreślono, że angielski termin computer science stanowi tylko jedną ze specjalizacji informatyki, słowo „informatyka” zaś powinno być kojarzone znacznie szerzej niż nawet information technology (IT w USA i ICT w Europie prócz Francji, gdzie stosuje się termin l’informatique). Jak pokazano, wąskie traktowanie informatyki utrudnia pełny jej rozwój. W praktyce oznacza to ograniczenie w podejmowaniu ambitnych zadań oraz większe koszty jej rozwoju. Społeczne implikacje potwierdzają, że mimo wielu zdolnych informatyków Polska nie doczekała się (poza grami komputerowymi) własnych trwałych innowacyjnych rozwiązań informatycznych. Stąd wynika więc potrzeba opracowania krajowej strategii informatyzacji, gdyż sama strategia cyfryzacji nie wystarcza do zapewnienia sukcesów.
    The purpose of this study is to answer the question of whether informatics is a field or just a discipline of knowledge. Analyzes of info-computer-based problems, consider that informatics in Poland should be treated as a field. It was emphasized that the English term computer science is only one of the informatics-oriented specializations. The word “informatics” can be associated much more often with terms; IT in the US and ICT in Europe except France, where l’informatique terminology is used). Which name to use since the narrow understanding of information processing and handling is losing its full potential for the right development. In practice, it means a reduction in undertaking ambitious tasks and the higher costs of its development. Social implications confirmed that, despite a lot of capable informaticians, Poland had not been seen (except for computer devices), the right development of informatics-oriented applications. Hence the essential general informaticsoriented strategy is offered because the digital equipment-oriented strategy alone is not enough to apply in success looking ICT applications.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2020, 8, 1; 97-136
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Leszek Kołakowski – nieznany konstruktywista
    Leszek Kołakowski – An Unknown Constructivist
    Autorzy:
    Chałubiński, Mirosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343098.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Leszek Kołakowski
    Richard Rorty
    konstruktywizm
    czynna rola podmiotu w poznaniu
    Warszawska Szkoła Historii Idei
    socjologia wiedzy
    rewizjonizm
    constructivism
    active role of the cognitive subject
    The Warsaw School of History of Ideas
    anti-fundamentalist philosophy of science
    sociology of knowledge
    revisionism
    Opis:
    Artykuł prezentuje filozofię Leszka Kołakowskiego nie tylko na tle konstruktywistycznych nurtów w epistemologii (m.in. neopragmatyzmu Richarda Rorty’ego i metodologicznego anarchizmu), lecz również w kontekście rewizjonizmu marksistowskiego (m.in. Stanisława Brzozowskiego, Antonio Gramsciego i György Lukácsa). Wspólny teoretyczny mianownik stanowią dla nich te rodzaje teorii poznania, które akcentują czynną rolę podmiotu w poznaniu. Cechuje je też zazwyczaj sceptycyzm i agnostycyzm. Artykuł ten pokazuje także ideologiczno-polityczne implikacje filozoficznych badań Kołakowskiego w okresie istnienia Warszawskiej Szkoły Historii Idei w latach 1955–1968.
    The paper presents Leszek Kołakowski’s philosophy by comparing it not only with different constructivist threads in epistemology (among others, Richard Rorty’s neopragmatism and methodological anarchism), but also with Marxist revisionism (Stanisław Brzozowski, Antonio Gramsci, György Lukács). The epistemologies emphasizing an active role of the subject in cognition are here taken into account. Their common attribute is frequently scepticism and agnosticism. The paper also shows some ideological-political implications of Kołakowski’s research in the period of the Warsaw School of History of Ideas in 1955–1968.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2016, 4; 231-240
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią
    The Dispute on the Scientific Status of Philosophy. On Zdzisław Cackowski’s Discussion with Phenemenology
    Autorzy:
    Dębowski, Józef
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343870.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    filozofia
    nauka
    nauki szczegółowe
    fenomenologia
    filozofia marksistowska
    epistemologia
    rzeczywistość
    działanie
    poznawanie
    wiedza
    empiryzm
    indukcjonizm
    pozytywizm
    scjentyzm
    praksizm
    bezzałożeniowość (Voraussetzungslosigkeit, Vorurteilslosigkeit)
    „zasada bezzałożeniowości” (das Prinzip der Voraussetzungslosigkeit)
    transcendentalizm
    ejdetyzm
    bezpośrednie doświadczenie
    philosophy
    science
    phenomenology
    Marxist philosophy
    epistemology
    reality
    action
    acquisition
    knowledge
    empiricism
    inductionism
    positivism
    scientism
    praxism
    assumptionlessness (Voraussetzungslosigkeit, Vorurteilslosigkeit)
    the rule of assumptionlessness (das Prinzip der Voraussetzungslosigkeit)
    transcendentalism
    eidetism
    direct experience
    Opis:
    W artykule dokonuję rekonstrukcji i krytycznie omawiam (analizuję) podstawowe zręby Zdzisława Cackowskiego sposobu rozumienia filozofii i nauki. Podkreślam, iż według Cackowskiego filozofia jest nauką (i to nauką nomotetyczną), choć zarazem jest to nauka ze wszystkich najogólniejsza. Filozofia bowiem, podobnie jak nauki szczegółowe, spełnia wszystkie najważniejsze, tak jak je określa Cackowski, warunki i kryteria naukowości. Filozofia ponadto, podobnie jak każda inna nauka, prócz funkcji poznawczej, pełni również istotne funkcje praktyczne, w szczególności światopoglądowo-ideologiczne. Natomiast specyfika (swoistość) filozofii wynika z jej aspiracji uniwersalistycznych i według Cackowskiego polega na bezprecedensowo wysokim (najwyższym) stopniu ogólności odkrywanych przez nią prawidłowości — prawidłowości dotyczących obiektywnie istniejącej rzeczywistości i jej poznania. O specyfice filozofii przesądza zdaniem Cackowskiego również to, że usiłuje ona zgłębić naturę jakościowych skoków pomiędzy podstawowymi segmentami świata realnego, np. pomiędzy obiektami kwantowymi i korpuskularnymi, przyrodą nieorganiczną i organiczną, procesami neuronalnymi i umysłowymi itp. By jednak nie oderwać się od rzeczywistości, zdaniem Cackowskiego, filozoficzne syntezy każdorazowo winny być zakotwiczone w wyspecjalizowanych badaniach nauk szczegółowych, w konkretnych wynikach tych badań oraz w szeroko pojętej praktyce naukowej i społecznej, czyli w sferze praxis. Sposób rozumienia filozofii przez Cackowskiego czyni ją zatem, z jednej strony, zasadniczo zbieżną z pozytywistyczną, scjentystyczną i marksistowską koncepcją filozofii, z drugiej zaś strony — sytuuje ją w wyraźnej opozycji do fenomenologicznej jej koncepcji. Zastrzeżenia i sprzeciw Cackowskiego wobec fenomenologicznego projektu badań filozoficznych były w jego twórczości względnie stałe (z biegiem lat zmieniały się tylko nieznacznie) i z reguły dotyczyły: (1) zakresu i sensu ich autonomii wobec nauk szczegółowych, (2) zasady bezzałożeniowości (i to bez względu na stopień jej radykalizmu), (3) Husserlowskiej „zasady wszelkich zasad” jako głównego metodologicznego principium, (4) fenomenologicznej koncepcji bezpośredniego doświadczenia, (5) możliwości i zakresu poznania ejdetycznego, (6) idei transcendentalizmu i koncepcji czystej świadomości oraz (7) zasadniczej postawy fundamentalistycznej, motywowanej zarówno wątkami kartezjańskimi, jak i, zdaniem Cackowskiego, całkowicie irracjonalną tęsknotą do odkrycia absolutu metafizycznego i epistemologicznego.
    In the article I analytically reconstruct Zdzisław Cackowski’s basic ways of the understanding character of philosophy and science. I emphasize that according to Cackowski philosophy is a science (a nomothetic one) but simultaneously it is the most general science. Philosophy, like other sciences, satisfies conditions and criteria of being science. Besides its cognitive function, philosophy, like other sciences, plays practical functions; especially it is a basis of worldviews and ideologies. According to Cackowski, the specific character of philosophy arises from its universalistic aspirations and consists in a very high level of generality of discovered principles; those principles refer to the objective reality and knowledge on it. The specificity of philosophy also consists in—according to Cackowski—revealing the nature of qualitative jumps between basic segments of the real world, e.g. between quantum objects and macroscopic ones, between non-organic and organic nature; between neuronal processes and mind process etc. However, tending to not break the link between philosophy and reality, Cackowski grounds philosophical synthesis in scientific discoveries, results, and scientific praxis. Cackowski’s way of understanding of philosophy is, on the one hand, close to positivistic, scientific and Marxist concepts of philosophy, and on the other hand, it is opposite to the phenomenological concept of philosophy. Cackowski’s reservations and objections to the phenomenological project of philosophical investigations appear continuously in his works (they change only slightly in the course of time), and they refer to: (1) the scope and the meaning of the autonomy of sciences, (2) the rule of assumptionless standpoint (regardless of the level of its radicalism), (3) Husserl’s “rule of the all rules” as a basic methodological principle, (4) the phenomenological concept of direct experience, (5) the possibility and the range of eidetic knowledge, (6) the idea of transcendentalism and the concept of pure consciousness, (7) the essential fundamental position, motivated by Descartes’s ideas and irrational longing to discover the metaphysical and epistemological absolute.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 231-249
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-13 z 13

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies