Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Grobelak, A." wg kryterium: Autor


Wyświetlanie 1-5 z 5
Tytuł:
Wpływ osadów ściekowych na aktywność mikrobiologiczną i biochemiczną gleby
Sewage sludge influence on microbiological and biochemical soil activity
Autorzy:
Napora, A
Grobelak, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/297019.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Politechnika Częstochowska. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
Tematy:
osady ściekowe
aktywność mikrobiologiczna gleby
aktywność biochemiczna gleby
sewage sludge
microbial soil activity
biochemical soil activity
Opis:
Niniejsza publikacja zawiera podsumowanie aktualnego stanu wiedzy na temat kształtowania się liczebności wybranych grup fizjologicznych drobnoustrojów (bakterii celulolitycznych, proteolitycznych, nitryfikacyjnych czy grzybów) i zmian mikrobiocenotycznych w składzie mikroorganizmów glebowych oraz procesów mikrobiologicznych zachodzących w środowisku glebowym i w ryzosferze roślin po zastosowaniu osadów ściekowych jako nawozu. Omówiono tu zarówno korzystny, jak i negatywny wpływ osadów ściekowych na skład chemiczny gleby oraz na aktywność mikroorganizmów glebowych. Przytoczone publikacje potwierdziły, iż do nawożenia gleby najkorzystniejsze są osady pochodzące z przemysłu rolno-spożywczego, ponieważ stopień ich zanieczyszczenia substancjami toksycznymi jest niewielki. Zastosowanie osadów wpłynęło na zwiększenie zawartości węgla organicznego, azotu ogólnego oraz przyswajalnych form fosforu i potasu. Skutkiem tego były wyższa aktywność biologiczna gleby i wzrost liczebności bakterii (oligo-, makrotroficznych), promieniowców i grzybów (nitkowatych, celulolitycznych) oraz wzrost aktywności procesów mikrobiologicznych, takich jak: amonifikacja, nitryfikacja i denitryfikacja. W pierwszych tygodniach nawożenia gleby zaobserwowano niekorzystne zmiany w strukturze mikroorganizmów, pochodzących z zastosowanych osadów, w skład których weszły patogenne wirusy, bakterie (Salmonella, Shigella) oraz grzyby (Aspergillus, Fusarium, Penicillium). Wraz z upływem czasu mikroorganizmy wprowadzone z odpadami zostały wyparte przez rodzime mikroorganizmy glebowe. Wyniki stymulującego wpływu osadów utrzymały się przez dłuższy czas, najsilniej zaobserwowano je dla gleby w warstwie aplikacji osadów ściekowych.
This publication summarizes the current state of knowledge on the development of the selected microbial groups: (cellulolytic, proteolytic, nitryfication bacteria and fungi) and microbiocenotic changes in the composition of the soil microflora and microbial processes occurring in the soil environment and rhizosphere plants after the application of sewage sludge as fertilizer. Moreover, both the positive and the negative impacts of sewage sludge on chemical composition of soil and soil microflora activity were discussed. Cited publications have confirmed that as a soil fertilizer, the most favorable are the sewage sludge from agro-food industries, mainly because the degree of pollutions and toxic substances is small. Application of the sewage sludge has increased organic carbon content, total nitrogen and bioavailable forms of phosphorus and potassium. One of the most common result was a higher biological activity of the soil and an increase in the number of bacteria (oligo-, macrotrophic), thermophilic Actinomycetes and fungi (filamentous, celluolytic) and an increase in the activity of microbial processes such as: ammonification, nitrification and denitrification. During the first period of fertilizing the soil some adverse changes in the structure of the endogenous microflora were noted, which entered the pathogenic viruses, bacteria (Salmonella, Shigella), and fungi (Aspergillus, Fusarium, Penicillium) coming from the sewage sludge. With the passage of time some egzogenic microflora was displaced by indigenous microorganisms. The results of the stimulating effects of sewage sludge remained for a long time and were mostly observed in soil at the application level.
Źródło:
Inżynieria i Ochrona Środowiska; 2014, 17, 4; 619-630
1505-3695
2391-7253
Pojawia się w:
Inżynieria i Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Immobilisation of selected bacteria for remediation on various media
Immobilizacja wybranych bakterii o znaczeniu remediacyjnym na różnych nośnikach
Autorzy:
Kowalska, A.
Grobelak, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/297563.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Politechnika Częstochowska. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
Tematy:
immobilization
bioaugmentation
degraded soil
soil contamination
bioremediation
immobilizacja
bioaugmentacja
gleby zdegradowane
bioremediacja
Opis:
Soil degradation generates the need for reclamation measures. Bioaugmentation represents a promising method to treat degraded soils. The introduction of microorganisms into the soil often requires immobilisation. Porous media, such as biochar, have been used for the purpose. The introduction of individual bacteria into the soil requires the choice of a suitable medium to ensure high bacterial survival rate and effective bioaugmentation. The possibility of immobilization of Bacillus subtilis, Pseudomonas fluorescens, Azospirillum brasilense and a bacterial consortium by means of encapsulation in alginate with the addition of biochar, nanosilica, perlite or vermiculite was analysed in the study. The best effects of B. subtilis immobilization were obtained with alginate with 5 ml of biochar, P. fluorescens - with 25% (v/v) perlite and vermiculite, while A. brasilense - with 25% (v/v) alginate and 50% (v/v) perlite. The most effective immobilization of the bacterial consortium was achieved using alginate with addition of 50% (v/v) of biochar.
Degradacja gleb generuje konieczność podjęcia działań rekultywacyjnych. Bioaugmentacja stanowi obiecującą metodę oczyszczania gleb zdegradowanych. Wprowadzenie mikroorganizmów do gleby bardzo często wymaga zastosowania immobilizacji. Do tego celu wykorzystuje się porowate nośniki, takie jak biowęgiel. Wprowadzenie poszczególnych bakterii do gleby wymaga doboru odpowiedniego nośnika zapewniającego wysoką przeżywalność bakterii oraz umożliwiającego efektywną bioaugmentację. W niniejszej pracy określono możliwość immobilizacji Bacillus subtilis, Pseudomonas fluorescens, Azospirillum brasilense oraz konsorcjum bakteryjnego poprzez kapsułkowanie w alginianie z dodatkiem biowęgla, nanokrzemionki, perlitu lub wermikulitu. Najlepsze efekty immobilizacji B. subtilis uzyskano z zastosowaniem alginianu z dodatkiem 5 ml biowęgla, P. fluorescens z wykorzystaniem 25% (v/v) perlitu i wermikulitu, natomiast A. brasilense 25% (v/v) alginianu i 50% (v/v) perlitu. Najefektywniejszą immobilizację konsorcjum bakteryjnego uzyskano z wykorzystaniem alginianu z dodatkiem 50% (v/v) biowęgla.
Źródło:
Inżynieria i Ochrona Środowiska; 2018, 21, 4; 461-472
1505-3695
2391-7253
Pojawia się w:
Inżynieria i Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Organic soil amendments in assisted phytoremediation of heavy metals contaminated soil - basic phytotoxicity markers
Organiczne dodatki we wspomaganej fitoremediacji gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi - podstawowe markery fitotoksyczności
Autorzy:
Świątek, J.
Grobelak, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/297572.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Politechnika Częstochowska. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
Tematy:
SDS-PAGE
toxicity
bioremediation
organic soil amendments
heavy metals
toksyczność
bioremediacja
organiczne dodatki glebowe
metale ciężkie
Opis:
Abiotic and biotic stressors induce a strong cellular response in plants, resulting in significant changes in plant cells metabolism. Knowledge in this area can help to develop very specific methods of stress decrease. For this purpose, it is necessary to find sensitive and accurate tools that will allow to estimate the level of stress in cells. The largest group of substances involved in stress response are proteins. The study of changes in the protein profile can yield the most answers concerning the different mechanisms of soil microflora tolerance and the adaptation of plants to unfavorable conditions. The knowledge of these mechanisms can significantly support the assisted phytoremediation of soils. The aim of the study was to investigate the effect of abiotic factors on plant stress response in Lupinus luteus grown on soil contaminated with heavy metals and amended with organic additives. The aim of the study was to determine the level of plant stress based on tests of plant stress proteins presence and a specific peroxidase activity in plants grown on soil contaminated with heavy metals (HMs). An acrylamide gel electrophoresis (SDS-PAGE) has been used in the study to separate specific proteins fractions (metallothioneins), accompanying stress factors. The results of peroxidase activity indicated that the organic soil amendments have an impact on reducing plant stress. The lowest dose of soil amendments reduced the amount of peroxidase by almost half in roots. This proves that adequate soil supplementation helps plants to tolerate stress. The SDS-PAGE analysis suggests that in the most stressful conditions the protein profile is significantly different from control and indicates additional small protein products in the range of 7÷20 kDa indicating, in accordance with the literature, presence of metallothioneins as response to plant stress. The applied methodology confirms that organic soil amendments reduced the level of HMs plants stress after organic amendments soil application.
Abiotyczne i biotyczne czynniki stresogenne wywołują silną odpowiedź komórkową u roślin, powodując istotne zmiany w metabolizmie komórek roślinnych. Pogłębienie wiedzy w tym zakresie może przyczynić się do opracowania metod zmniejszania reakcji stresowych roślin, a tym samym może zwiększyć odporność roślin na niekorzystne warunki glebowe. Konieczne jest więc stworzenie precyzyjnych narzędzi do szacowania poziomu stresu w komórkach. Największą grupę substancji zaangażowanych w reakcję na stres u roślin stanowią białka. Badanie zmian w profilu białkowym może dostarczyć odpowiedzi dotyczących poznania mechanizmów tolerancji mikroflory glebowej i przystosowania roślin do niekorzystnych warunków. Znajomość tych mechanizmów może w znacznym stopniu wpływać korzystnie na wspomaganą fitoremediację gleb. Celem pracy było zbadanie wpływu czynników abiotycznych na odpowiedź stresową roślin Lupinus luteus, uprawianych na glebie zanieczyszczonej metalami ciężkimi i wzbogaconej glebowymi dodatkami organicznymi. W pracy badano poziom stresu roślinnego na podstawie testów obecności roślinnych białek stresowych i aktywności peroksydazy w roślinach uprawianych na glebie zanieczyszczonej metalami ciężkimi (HM). W badaniu wykorzystano akryloamidową elektroforezę żelową (SDS-PAGE) do rozdzielenia frakcji białek roślinnych (metalotionein), towarzyszących czynnikom stresowym. Wyniki pomiaru aktywności peroksydazy wskazują na zmniejszenie stresu roślinnego, po wprowadzeniu do gleby zanieczyszczonej metalami dodatków organicznych. Najniższa dawka zastosowanych organicznych dodatków glebowych zmniejszyła aktywność peroksydazy o połowę w tkankach korzeni roślin. Dowodzi to, że odpowiednia suplementacja gleby pomaga roślinom tolerować stres. Wyniki analizy SDS-PAGE sugerują, że w najbardziej stresujących warunkach profil białka znacząco różni się od kontroli i wskazuje na pojawienie się dodatkowych, niskocząsteczkowych produktów białkowych w zakresie 7÷20 kDa. Zgodnie z dostępną literaturą, wyniki wskazują na obecność metalotionein w odpowiedzi na ekspozycję roślin na metale ciężkie. Przeprowadzone badania potwierdzają, że wprowadzone do gleby zanieczyszczonej metalami ciężkimi dodatki organiczne, zmniejszyły wskaźniki stresu roślinnego.
Źródło:
Inżynieria i Ochrona Środowiska; 2018, 21, 4; 335-346
1505-3695
2391-7253
Pojawia się w:
Inżynieria i Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Osady ściekowe jako substytut glebowy w procesach remediacji i rekultywacji terenów skażonych metalami ciężkimi
Sewage sludge as a substitute of soil in the process of remediation and reclamation of sites contaminated with heavy metals
Autorzy:
Nowak, M.
Kacprzak, M.
Grobelak, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/297732.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Politechnika Częstochowska. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
Tematy:
osady ściekowe
nawozy naturalne
metale ciężkie
remediacja gleby
rekultywacja gleb
sewage sludge
manure
heavy metals
remediation of soil
reclamation
soil
Opis:
Osady ściekowe pochodzenia przemysłowego szczególnie z przemysłu spożywczego i drzewnego stanowią doskonały substrat, który można wykorzystać do rekultywacji terenów zdegradowanych pod warunkiem spełnienia przez nie wymogów określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. Stwierdzono, że osady ściekowe (ze względu na swoje właściwości) mogłyby być również stosowane na terenach skażonych metalami ciężkimi. Przedstawiono wyniki badań wskazujące, iż w osadach pochodzących z oczyszczalni przemysłowych stężenia Pb, Cd, Cr, Ni i Zn były wielokrotnie niższe niż w próbkach z oczyszczalni komunalnych. Ponadto wysoka wilgotność, odpowiednia zawartość materii organicznej, C, N, P, kwasów huminowych oraz najważniejszych grup mikroorganizmów (bakterie, grzyby, promieniowce) sprawia, że mogą one brać udział w szeregu mechanizmów w procesach rekultywacji i remediacji terenów skażonych, a ich aplikacja korzystnie wpływa na parametry gleb zdegradowanych, zanieczyszczonych metalami ciężkimi.
Sewage sludge of industrial origin in particular from the food and the wood industry, is an excellent substrate that can be used for restoration of degraded land, if it meets the requirements specified in the Regulation of the Minister of Environment from 2002 on municipal sewage sludge. It was found that sludge (due to its properties) could also be used in areas contaminated by heavy metals. The results of research indicate that in the sediments from industrial effluent, concentrations of Pb, Cd, Cr, Ni and Zn were many times lower than in the samples from municipal sewage treatment plants. In addition, such features like high humidity, adequate organic matter content, presence of C, N, P, humic acid, and the main groups of microorganisms (bacteria, fungi, actinomycetes) make that the sludge can participate in a series of mechanisms in the processes of reclamation and remediation of contaminated sites and its application improves the performance of degraded soils contaminated with heavy metals.
Źródło:
Inżynieria i Ochrona Środowiska; 2010, 13, 2; 121-131
1505-3695
2391-7253
Pojawia się w:
Inżynieria i Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The influence of selected soil parameters on the mobility of heavy metals in soils
Wpływ wybranych parametrów gleby na mobilność metali ciężkich
Autorzy:
Fijałkowski, K.
Kacprzak, M.
Grobelak, A.
Placek, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/297176.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Politechnika Częstochowska. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej
Tematy:
metale ciężkie
zanieczyszczenie gleby
biodostępność metali ciężkich
skład granulometryczny
forma występowania kationów
wartość pH
pojemność sorpcyjna
makroelementy
mikroelementy
potencjał oksydacyjno-redukcyjny
działalność mikroorganizmów
oporność gleby
heavy metal
soil contamination
bioavailability heavy metals
granulometric composition
occurrence and form of cations
pH value
sorption capacity
macronutrients
micronutrients
oxidation-reduction potential
activity of microorganisms
resistance of the soil
Opis:
The activity of zinc-lead industry has a very negative impact on the environment, mainly because of the accumulation of post-mining and metallurgical waste, which in the long term leads to an adverse transformation of natural environment due to migration of dust and metals to soils, surface waters and groundwater. Metals and their compounds present in the soil fractions vary in the degree of mobility. Their bioavailability is regulated by physical, chemical and biological processes and interactions between them. The method of binding heavy metals, and hence their bioavailability, depends on several soil properties, which include: granulometric composition, organic matter content, occurrence and form of cations, pH value, sorption capacity, content of macro and micronutrients, oxidation-reduction potential, activity of microorganisms, bioavailability for plants and animals, resistance of the soil. Mechanical composition of soil is one of the important factors determining the extent of soil contamination with heavy metals and their content in plant tissues. Heavy soils, as compared to light soils, due to large amounts of suspended fraction, have a greater ability to retain metallic elements. On the other hand, light soil does not have such ability of sorption. At a comparable state of heavy metal pollution, it may contain metals in dissolved form, easily available for plants. All soils with high sorption capacity for cations, i.e. land containing a large amount of clay minerals, have the ability to accumulate metallic elements. Increasing the amount of organic matter in the soil, helps to minimize the absorption of heavy metals by plants. Land rich in organic matter actively retains metallic elements. Forms of occurrence of heavy metals in soil significantly affect their mobility. The most mobile elements include the Cd, Zn and Mo, while the least mobile are Cr, Ni and Pb. Soil pH is considered one of the most important factors determining the concentration of metals in the soil solution, their mobility and availability to plants. The increase of hydrogen ion concentration affects the mobilisation intensity of heavy metals. In highly acidic soils, the mobility of metallic elements is much higher than in soils with neutral and alkaline reaction. The potential of oxidation - reduction of soil significantly determines participation in the form of a mobile element, which can enter the biological cycle, in relation to the total element content. Lack of oxygen in the soil causes start-up and increase the mobility of the large part of heavy metals. Each plant needs for growth and development the appropriate amounts of mineral salts, i.e. macronutrients and micronutrients. Plants draw heavy metals from the soil in a similar way as the macronutrients and micronutrients through the root system. The rate of uptake by the roots of metallic elements depends on the chemical form in which they appear in the soil. Insufficient amount of micronutrients in the soil often results in excessive accumulation of several heavy metals in plants. Properly balanced and well chosen level of nutrients in the soil, ensures high yields with a low content of heavy metals. Stress caused by an excess of heavy metals is the beginning of disturbances in the metabolism of plants and can lead to disturbances in the collection, transport and assimilation of macro-and micronutrients. Metallic elements accumulated in the soil inhibit the growth of microorganisms that inhabit it, leading to a distortion of their basic life functions, and especially the processes of decomposition and transformation of organic matter. Microorganism activity in ryzosphere is also a major determinant of growth of the plant and its resistance to pathogens. Soil contamination processes are constant, but compared to other elements of the environment, they are the most capable to defend themselves, acting as a buffer for pollutants. Resistance to contamination, regarding the pressure of degrading factors, land owes to its physical, chemical and biological properties. Resistance of soil is biochemical, because it results from the ability of plants to absorb and neutralize chemically active pollutants.
Działalność zakładów przemysłu cynkowo-ołowiowego bardzo negatywnie wpływa na środowisko przyrodnicze, co prowadzi do jego niekorzystnego przekształcenia na skutek pylenia i migracji metali do gleb oraz wód powierzchniowych i gruntowych. Metale oraz ich wiązki obecne we frakcjach glebowych charakteryzują się różnym stopniem mobilności. Sposób wiązania metali ciężkich, a tym samym ich biodostępność zależy od wielu właściwości gleby, do których zaliczyć można: skład granulometryczny, zawartość materii organicznej, formę występowania kationów, wartość pH, pojemność sorpcyjną, zawartość makro- i mikroelementów, potencjał oksydacyjno-redukcyjny, działalność mikroorganizmów, biodostępność dla roślin i zwierząt, oporność gleby. Skład mechaniczny gleby jest jednym z istotnych czynników decydujących o stopniu zanieczyszczenia gruntu metalami ciężkimi oraz ich zawartości w tkankach roślin. Gleby ciężkie, w porównaniu do gleb lekkich, za sprawą dużych ilości części spławianych posiadają większe zdolności zatrzymywania pierwiastków metalicznych. Natomiast gleby lekkie, nie posiadając takich zdolności do sorbowania metali ciężkich, przy porównywalnym stanie zanieczyszczeń mogą zawierać metale w formie rozpuszczonej, czyli łatwo dostępnej dla roślin. Wszystkie gleby charakteryzujące się wysoką pojemnością sorpcyjną w stosunku do kationów, czyli grunty zawierające dużą ilość minerałów ilastych, wykazują zdolność akumulacji pierwiastków metalicznych. Zwiększenie ilości materii organicznej w glebie sprzyja zminimalizowaniu pobierania metali ciężkich przez rośliny. Grunt bogaty w substancję organiczną aktywnie zatrzymuje pierwiastki metaliczne. Formy występowania metali ciężkich w glebie w znacznym stopniu wpływają na ich mobilność. Do najbardziej mobilnych pierwiastków zaliczyć można Cd, Zn i Mo, natomiast do najmniej ruchliwych należą Cr, Ni i Pb. Wartość pH gleby uważana jest za jeden z najważniejszych czynników decydujących o stężeniu metali w roztworze glebowym, ich ruchliwości oraz dostępności dla roślin. Wzrost stężenia jonów wodorowych ma wpływ na intensywność uruchamiania metali ciężkich. W glebach silnie zakwaszonych mobilność pierwiastków metalicznych jest znacznie wyższa niż w glebach o odczynie obojętnym i zasadowym. Potencjał oksydacyjno-redukcyjny gleby w istotny sposób warunkuje udział danego pierwiastka w formie mobilnej, w której może wejść w obieg biologiczny, w stosunku do całkowitej zawartości pierwiastka. Niedostatek tlenu w gruncie wywołuje uruchomienie oraz wzrost mobilności znacznej ilości metali ciężkich. Każda roślina potrzebuje do wzrostu i rozwoju odpowiednich ilości soli mineralnych, czyli makroelementów i mikroelementów. Rośliny pobierają z gruntu metale ciężkie w podobny sposób jak makroskładniki i mikroskładniki za pomocą systemu korzeniowego. Szybkość pobierania przez korzenie pierwiastków metalicznych uzależniona jest od postaci chemicznej, w jakiej występują w glebie. Niedostateczna ilość mikroelementów w gruncie powoduje często nadmierną akumulację wielu metali ciężkich w roślinach. Zrównoważony oraz właściwie dobrany poziom składników pokarmowych w glebie zapewnia uzyskanie wysokich plonów o niskiej zawartości metali ciężkich. Stres spowodowany nadmiarem metali ciężkich jest początkiem zakłóceń w metabolizmie roślin i może prowadzić do zaburzeń w pobieraniu, transporcie i asymilacji makro- i mikroskładników. Pierwiastki metaliczne nagromadzone w glebie hamują rozwój mikroorganizmów, które ją zasiedlają, prowadząc do zakłócenia ich podstawowych funkcji życiowych, a zwłaszcza procesów związanych z rozkładem i przemianą substancji organicznej. Aktywność mikroorganizmów ryzosfery stanowi także główny czynnik warunkujący wzrost samej rośliny oraz jej odporność na patogeny. Gleby stale ulegają procesom zanieczyszczenia, jednak ze wszystkich elementów środowiska są w stanie najskuteczniej bronić się, stanowiąc pewien bufor dla zanieczyszczeń. Odporność na skażenie, wobec presji czynników degradujących, grunt zawdzięcza swoim właściwościom fizycznym, chemicznym i biologicznym. Odporność gleb ma charakter biochemiczny, gdyż wynika ze zdolności roślin do pochłaniania i neutralizacji ładunków zanieczyszczeń chemicznie aktywnych.
Źródło:
Inżynieria i Ochrona Środowiska; 2012, 15, 1; 81-92
1505-3695
2391-7253
Pojawia się w:
Inżynieria i Ochrona Środowiska
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-5 z 5

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies