- Tytuł:
-
Pierwsze mosty żeliwne – transfer technologii hutniczej ze Szkocji na Śląsk pod koniec XVIII wieku
The first cast-iron bridges – the transfer of metallurgical technology from Scotland to Silesia at the end of the 18th century - Autorzy:
- Zbiegieni, Artur
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/20874573.pdf
- Data publikacji:
- 2022
- Wydawca:
- Narodowy Instytut Dziedzictwa
- Tematy:
-
rewolucja przemysłowa
hutnictwo
mosty żeliwne
Śląsk
Szkocja
Krzeszowice
industrial revolution
metallurgy
cast-iron bridges
Silesia
Scotland - Opis:
-
Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Śląsk znalazł się w królestwie pruskim, a po objęciu nadzoru nad górnictwem śląskim hrabia Fryderyk Reden wprowadził innowacje technologiczne, wzorując się na rozwiązaniach stosowanych w górnictwie na Wyspach Brytyjskich. Podczas wizyty w Wielkiej Brytanii, która miała miejsce w 1789 roku, Reden poznawał górnictwo, hutnictwo i sposób transportu kanałami węgla dostarczanego do hut. W celu realizacji budowy „Królewskiej Huty i Odlewni” w Gliwicach hrabia Reden sprowadził na Śląsk Johna Baildona – zdolnego inżyniera pracującego wówczas w hucie „Carron Ironworks” nad rzeką Carron w Szkocji. Ten szkocki inżynier był biegły w wielu dziedzinach, bo oprócz technologii dla hutnictwa projektował mosty żeliwne, umiał kreślić mapy. Wykonał zatem projekty mechaniki pochylni tzw. „Rollbrücke” na kanale dostawczym z kopalni w Zabrzu do huty gliwickiej. Budowę samej huty rozpoczęto w 1794 roku, a według projektu Johna Baildona i pod jego nadzorem w 1796 roku uruchomiono wielki piec, pierwszy na kontynencie europejskim opalany koksem. W hucie i odlewni gliwickiej, oprócz dział armatnich, wykonywano odlewy elementów pierwszych żeliwnych mostów, produkowano też z żeliwa detale architektoniczne. W archiwum dawnej odlewni gliwickiej znajduje się projekt z 1824 roku mostu żeliwnego w Krzeszowicach (obecnie woj. małopolskie). Most ten został wykonany w hucie gliwickiej i znajduje się do dzisiaj w Krzeszowicach – w ciągu ulicy Parkowej na rzeczce Krzeszówce. Powstał na zamówienie hrabiego Artura Potockiego, który w 1816 roku objął we władanie Hrabstwo Tęczyńskie i postanowił wybudować pałac w Krzeszowicach jako siedzibę rodu Potockich. Most zbudowany w Krzeszowicach jest jedną z najstarszych, zachowanych do dziś na terenie Polski unikalnych konstrukcji mostowych wykonanych z żeliwnych elementów nośnych.
After the Second Partition of Poland in 1793, Silesia became part of the Kingdom of Prussia, and after taking over the supervision of the Silesian mining industry Count Frederick Reden introduced technological innovations, modelled on the solutions used in mining in the British Isles. During a visit to Great Britain in 1789, Reden learnt about mining, metallurgy, and the method of transporting coal, delivered to the ironworks, through canals. To have the construction of the “Royal Ironworks and Foundry” in Gliwice performed, Count Reden brought John Baildon to Silesia, an able engineer working at the time in the “Carron Ironworks” on the River Carron in Scotland. This Scottish engineer was proficient in many fields, as he designed iron bridges in addition to technology for metallurgy and knew how to draw maps. He made designs for the mechanism of the slipway, the so-called “Rollbrücke”, on the supply channel from the Zabrze mine to the Gliwice ironworks. Construction of the ironworks began in 1794, and a blast furnace, the first on the European continent to be fired with coke, designed by John Baildon and supervised by him, was commissioned in 1796. In addition to cannons, the Gliwice ironworks and foundry cast elements of the first cast-iron bridges and architectural details were also produced from cast iron. In the archives of the former Gliwice foundry, a design from 1824 for a cast-iron bridge in Krzeszowice (now Małopolskie Voivodeship) is kept. The bridge was made in Gliwice ironworks and is still situated in Krzeszowice – in the course of Parkowa Street on the Krzeszówka River. It was commissioned by Count Artur Potocki, who in 1816 took possession of the Tęczyn County and decided to build the palace in Krzeszowice as the seat of the Potocki family. The bridge built in Krzeszowice is one of the oldest surviving unique bridge structures made of cast-iron supporting elements in Poland. - Źródło:
-
Ochrona Zabytków; 2022, 1; 29-44
0029-8247
2956-6606 - Pojawia się w:
- Ochrona Zabytków
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł