- Tytuł:
-
Tympanon portalu północnego ponorbertańskiego kościoła św. Trójcy w Strzelnie
The Tympanum of the Northern Portal in Former Premonstratensians Nuns ’Church in Strzelno - Autorzy:
- Szczęsna, Joanna
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/1953683.pdf
- Data publikacji:
- 2005
- Wydawca:
- Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
- Tematy:
-
Strzelno
norbertanki
tympanon
Prem onstratensian nuns
tympanum - Opis:
-
Tympanon portalu północnego ponorbertańskiego kościoła św. Trójcy w Strzelnie został odkryty w 1953 roku i znajduje się in situ. Datowany jest na około 1216 rok.
Na uwagę zasługuje zarówno jego forma jak i treść. Wyróżnia go trójlistny kształt i bogactwo środków rzeźbiarskich użytych dla osiągnięcia maksymalnych efektów plastycznych i światłocieniowych.
Płaskorzeźba przedstawia Chrystusa w mandorli zasiadającego na łuku tęczy, z gołębicą Ducha Świętego nad głową, depczącego lwa i smoka. Otacza go dwóch aniołów, dwa symbole Ewangelistów i dwóch Apostołów.
Dla ikonografii kluczowe jest przedstawienie dwóch antropozoomorficznych symboli Ewangelistów – Marka i Łukasza zamiast czterech, co jest najczęstsze w tego typu przedstawieniach oraz dwóch Apostołów Piotra i Pawła. Ich osoby łączy zależność opisana w II wieku przez chrześcijańskiego pisarza Ireneusza z Lyonu w traktacie Adversus Haereses. Jednocześnie, w oparciu o jego słowa, Ewangeliści Marek i Łukasz symbolizują odpowiednio Królewskość i Kapłaństwo Chrystusa.
Czynność deptania smoka i lwa (tradycyjnie poza tymi dwoma przedstawiane są bazyliszek i aspiskus) w których można się domyślać symbolicznego przedstawienia szatana i Antychrysta, wskazuje na władzę Chrystusa nad tymi siłami zła.
Ptak interpretowany jako gołębica Ducha Świętego bądź nawiązuje do wezwania kościoła, bądź też wskazuje na stałą obecność Ducha Świętego demonstrującą najwyższy majestat Chrystusa.
Elementem uzupełniającym przedstawienie jest wić roślinna wychodząca z ust masek, która obiega archiwoltę tympanonu. Jest to ilustracja popularnego w średniowieczu tematu Psychomachii.
W szerszym kontekście kościelno – politycznym przedstawienie może odnosić się do roli zakonu norbertanów we wprowadzaniu reformy Kościoła w Polsce oraz do instytucji papiestwa. W tym czasie papieżem był Innocenty III. Za jego pontyfikatu papiestwo przeżywało apogeum swojego znaczenia. Innocenty III wysunął koncepcję podwójnego wikariatu Chrystusa oraz ideę samego papieża. Papież, jako namiestnik Chrystusa na ziemi miał dzierżyć w swoich rękach zarówno władzę duchową (Christus Sacerdos) jak i świecką (Christus Rex). Tak więc przedstawienie z tympanonu północnego ukazujące majestat Chrystusa zaakcentowany przez umieszczenie przy nim omówionych symboli może być ilustracją tej idei. Nie jest również wykluczone, że portal północny był głównym wejściem do kościoła.
The tympanum of the northern portal in former Premonstratensians nuns' church of the Holy Trinity in Strzelno has been discovered in 1953 and it is preserved in its original place. It is dated circa 1216. The tympanum is extraordinary regarding its iconographic content and its form as well. Formally it is distinguished by its trifoliate shape and the richness of sculptural meanings applied in order to reach the maximum of relief expression of the bas – relief. The bas – relief represents Christ in mandorla sitting down on the rainbow with a dove of the Holy Spirit over His head and treading the Lion and the Dragon.. Two Angels, two symbols of Evangelists and two Apostles surround Him. For its iconography the most important is the representation of two animal – headed symbols of Evangelists – Mark and Lucas instead of four Evangelists (or their symbols) surrounded Christ, which is the most common in such a representations, and two Apostles – Peter and Paul. These couples are connected since in 2nd century Christian writer Irenaus of Lyon has described their dependence in the tractate Adversus Haereses. In the same time, according to Irenaus, these Evangelists symbolize the Kingship (Mark – Lion) and the Ministry (Lucas – Ox) of Christ. The activity of treading the Dragon and the Lion (traditionally we have represented four beasts - except those ones there are also the Basilisk and the Aspis), in which we can assume symbols of the Satan and the Antichrist, point out the authority of Christ over these evil powers. The bird over Christ's head interpreted as a dove of the Holy Spirit may refer to the patrocimium of the church or shows the highest majesty of Christ by permanent presence of the Holy Spirit. The element which completes the representation is the floral twig going out from mouths of masks on the archivolt of the tympanum. This is the symbolic illustration of the popular in the Middle Ages theme of Psychomachia. In wider ecclesiastical and political context this representation may refer to the role of the Premonstratensians Order in introducing the church reform in Poland and the Papacy. In that time the Pope was famous Innocent III. During his pontificate the Papacy experienced the apogee of its significance. Innocent III put out the conception of double curacy of Christ and the idea of the Pope himself. The Pope, as a deputy of Christ on the earth was supposed to hold in his hand both spiritual (Christus Sacerdos) and secular (Christus Rex) powers. So representation from the tympanum of the northern portal pointed out the majesty of Christ by place around Him all symbols mentioned above might be the illustration of this idea. It is also very probable that the northern portal was the main entrance to the church. - Źródło:
-
Roczniki Humanistyczne; 2005, 53, 4; 7-36
0035-7707 - Pojawia się w:
- Roczniki Humanistyczne
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł