Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "komunizm," wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 17
Tytuł:
Odniesienia temporalne i ich rola w konstruowaniu obrazu człowieka w utworze A. Sołżenicyna Zdarzenie na stacji Koczetowka
References to time and their Role in Constructing an Image of the Human Being in A. Solzhenitsyn’s An Incident at Kochetovka Station
Autorzy:
Sidor, Monika
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1933401.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
czas
narracja
ideologia
komunizm
człowiek
time
narrative
ideology
Communism
human being
Opis:
W artykule autorka poddaje analizie utwór A. Sołżenicyna Zdarzenie na stacji Koczetowka. Dla badań wykorzystana jest kombinowana, synkretyczna metodologia pozwalająca ukazać najważniejsze cechy charakterystyczne świata przedstawionego przez pisarza. Uważne czytanie utworu umożliwia dostrzeżenie znaczenia kwestii temporalnych w konstruowaniu specyficznego obrazu człowieka na tle historii. W analizowanym opowiadaniu, który był oficjalnie opublikowany w ZSRR, można więc zauważyć cechy, które ze współczesnego punktu widzenia demaskują nieludzki charakter ideologii partyjnej.
This paper is an analysis of A. Solzhenitsyn’s work entitled An Incident at Kochetovka Station. The analysis relies on a combined, syncretic research methodology, allowing the author to highlight the most important features that define the image of the world as depicted by the writer. When read carefully, Solzhenitsyn’s work enables the reader to assess properly the value of temporal relations in the construction of the specific image of the human being that the writer interwove in his story. The story under analysis, which was officially published in the USSR, contains elements that unveil the inhuman nature of the Communist ideology – when we look at it from the contemporary perspective.
Временные отношения и их роль в представлении образа человека в произведении А. Солженицына Случай на Станции КочетовкаПредметом анализа в данной статье является произведение А. И. Солженицына Случай на станции Кочетовка. В исследовании рассказа автор старается, используя комбинированную, синкретическую методологию найти самые важные характеристики мира представленного писателем. Пристальное чтение произведения позволяет увидеть, что время и временные отношения, указанные в произведении, складываются на особенную концепцию человека в истории. В анализируемом рассказе, который был официально напечатан в СССР, можно, таким образом, найти черты, которые с современной точки зрения, обличают негуманный характер партийной идеологии.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2011, 59, 7; 41-51
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ekonomiczne przyczyny i mechanizmy rozpadu Związku Radzieckiego
Economic Reasons and Mechanisms of the Disintegration of the Soviet Union
Autorzy:
Świder, Konrad
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1831878.pdf
Data publikacji:
2020-04-29
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Związek Radziecki
imperium
komunizm
rozpad
ekonomia
Soviet Union
empire
communism
disintegration
economics
Opis:
W grudniu 1991 r. ostatecznie rozpadł się Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), który to fakt można uznać za największe wydarzenie geopolityczne XX w. Dezintegracja imperium radzieckiego oznaczała kres dwubiegunowego systemu międzynarodowego, w którym rywalizowały ze sobą dwa bloki zorganizowane ideologicznie, politycznie, ekonomicznie i militarnie wokół dwóch globalnych supermocarstw – Stanów Zjednoczonych oraz Związku Radzieckiego. Rozpad ZSRR ostatecznie uwolnił demokratyzujący się na fali pieriestrojki i własnych masowych ruchów demokratycznych środkowoeuropejski satelicki blok socjalistyczny od zależności od Moskwy. Można wyróżnić kilka grup czynników, które przyczyniły się do upadku Związku Radzieckiego i ideologii, na której się opierał – komunizmu. Były to czynniki ideologiczne, polityczne, ekonomiczne, narodowościowe i społeczne. Niniejszy tekst traktuje o ekonomicznych przyczynach rozpadu ZSRR, gdyż gospodarka była uznawana przez marksistowskich ideologów radzieckich  za „bazę” całego systemu, a pozostałe jego komponenty – za „nadbudowę”.
In December 1991, finally, the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) broke up, a fact that can be considered the largest geopolitical event of the twentieth century. The disintegration of the Soviet empire marked the end of the bipolar international system, in which two rival blocks organized ideologically, politically, economically and militarily around the two global superpowers – the United States and the Soviet Union competed with each other. The collapse of the USSR finally freed the democratizing Central European satellite socialist block from the dependence on Moscow, on the wave of the perestroika and its own mass democratic movements. Several groups of factors can be distinguished, that contributed to the collapse of the Soviet Union and the ideology on which it based – communism. These were ideological, political, economic, national and social factors. This text deals with the economic causes of the collapse of the USSR, because the economy was recognized by Marxist Soviet ideologists as the “base” of the entire system, and the other its components as the “superstructure”.
Źródło:
Roczniki Nauk Społecznych; 2018, 46, 3; 77-90
0137-4176
Pojawia się w:
Roczniki Nauk Społecznych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Homo sovieticus” – феномен и архетып
Homo sovieticus – fenomen i archetyp
Autorzy:
Vashkyevich, Yezhy
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2120126.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
system totalitarny
komunizm
ideologia
sowietyzacja
represje
totalitarian system
communism
ideology
Sovietization
represje repressions
Opis:
W artykule podjęto próbę zbadania przyczyn, przebiegu i społecznego kontekstu formowania się nowego typu osobowości, tzn. człowieka sowieckiego, określając jego cechy podstawowe, warunkujące odpowiednie zachowania. Przeanalizowano również metody, sposoby i środki oddziaływania ustroju totalitarnego na jednostkę, w tym też skutki długotrwałej i kompleksowej indoktrynacji ideologicznej.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2007, 54-55, 7; 5-35
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wspólnota jako ontologia – koncepcja Jean-Luca Nancy’ego
Community as Ontology according to Jean-Luc Nancy
Autorzy:
Baszczak, Błażej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/488613.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Jean-Luc Nancy
wspólnota
ontologia
skończoność
„komunizm literacki”
community
ontology
finitude
“literary communism"
Opis:
The article presents the question of community in Jean-Luc Nancy’s work La communauté désœuvrée (1983). Nancy’s writings on community are one of the most well known part of his work. That is why firstly that essay shows how Nancy redefined community and moved away from this word toward explicitly ontological terms such as being-in-common, being-together and being-with. Then we take up Nancy’s discussions of the relation between myth and community: between the interruption of myth, the unworked community (la communauté désœuvrée), and “literary com- munism.” And, eventually, at the end we take a closer look at the relation between Nancy’s understanding of community and history in general to show what Nancy means by finitude.
Artykuł dotyczy zagadnienia wspólnoty w filozofii Jean-Luc Nancy’ego, będąc przede wszystkim analizą tej kategorii wyłożonej w dziele Rozdzielona wspólnota (La communauté désœuvrée). Główny wątek książki to próba ugruntowania kategorii wspólnoty na płaszczyźnie ontologicznej (jako bycie-wspólnie, bycie-razem, bycie-z). Sam ten pomysł decyduje niewątpliwie o nowatorstwie myśli Nancy’ego. By jednak go zrealizować, słusznie autor starał się oddzielić to pojęcie do historycznych, socjologicznych i politycznych kontekstów, by dopiero na tak przygotowanym „polu” teoretycznym zająć się wspólnotą jako taką. W kolejnej części artykułu rozważania skupione są na pojęciu mitu. Mit jest artykulacją wspólnoty jako zamkniętej immanencji. Nadaje jej fundament i identyfikację. Dlatego dyskurs wspólnoty, zdaniem Nancy’ego, powinien stać się praktyką przerywania mitu i tworzenia relacyjnych kategorii opisu rozdzielonej wspólnoty. Na koniec zaś staramy się odnieść kategorię wspólnoty do zagadnienia skończoności i historii, tak jak je ujmował Nancy.
Źródło:
Roczniki Filozoficzne; 2014, 62, 2; 75-96
0035-7685
Pojawia się w:
Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Władze Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego wobec komunistycznych organizacji młodzieżowych w latach 1944-1956
The Authorities of the Catholic University of Lublin towards the Communist Youth Organizations in the Years 1944-1956
Autorzy:
Rzeczkowska, Ewa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1807067.pdf
Data publikacji:
2019-10-23
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Katolicki Uniwersytet Lubelski; komunizm; młodzież; organizacje
The Catholic University of Lublin; communism; youth; organization
Opis:
Pod koniec lat 40. ubiegłego wieku komunistyczne władze oświatowe usiłowały przejąć kontrolę nad kształceniem i wychowaniem studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W tym celu wywierały presję na władze uczelni, aby zgodziły się one na utworzenie na KUL-u koncesjonowanych przez władze organizacji: Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej, Federacji Polskich Organizacji Studenckich oraz Zrzeszenia Studentów Polskich. Ówczesne władze KUL-u nie wyraziły zgody na zalegalizowanie na uniwersytecie tych formacji. Sprzeciwiał się ich powstaniu rektor ks. Antoni Słomkowski. Za swoją niezłomną postawę został usunięty z uczelni, aresztowany i osadzony w więzieniu. Dzięki jego postawie komunistyczne organizacje młodzieżowe nigdy nie zostały na KUL-u zalegalizowane. Władze uniwersyteckie oferowały studentom możliwość działania w studenckich kołach naukowych, teatrze, chórze, duszpasterstwie akademickim, proponowały konferencje naukowe, wykłady, spotkania towarzyskie.
By the end of the 1940s communist educational authorities tried to gain control over education and upbringing of the students of the Catholic University of Lublin (KUL). In order to do that they put pressure on the University authorities to agree to form organizations supported by the communist government: Union of Polish Academic Youth, Federation of Polish Student Organizations, and Polish Students’ Association. The University authorities of the time refused to legalise these organizations. Rector of the University Rev. prof. Antoni Słomkowski was against it. Because of his steadfast attitude he was removed from the University, arrested and imprisoned. Thanks to him the communist youth organizations were never legalised in KUL. The University authorities offered their students opportunities for participating in student clubs, a theatre, a choir, Academic Ministry, and also in scientific conferences, lectures and social meetings.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2018, 66, 2 Special Issue; 383-401
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Contribution of Bishops from the Communist States to the Doctrine of the Second Vatican Council in Respect of Church–State Relations
Wkład biskupów bloku państw komunistycznych w nauczanie Soboru Watykańskiego II na temat relacji Kościół–Państwo
Autorzy:
Słowikowska, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1754330.pdf
Data publikacji:
2020-06-15
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Communism
Church-State Relations
the Second Vatican Council
komunizm
relacje Kościół-państwo
Sobór Watykański II
Opis:
Problematyka relacji Kościół–Państwo zawsze należała do delikatnych i skomplikowanych grup zagadnień. Na ich rangę i złożoność wskazuje chociażby fakt, że podczas pogłębiania i rozwijania współczesnej doktryny o społeczności kościelnej i wspólnocie politycznej przez Sobór Watykański II, pierwotnie nie przewidywano oddzielnego dokumentu regulującego to zagadnienie. Jednakże w efekcie umiejscowiono je w dwóch: deklaracji o wolności religijnej Dignitatis humanae i w konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes. W artykule przedstawiony został wkład biskupów bloku państw komunistycznych w nauczanie Vaticanum II na temat relacji Kościół–Państwo. Ograniczenie wypracowywania zasad tych relacji przez Sobór Watykański II do wystąpień i pisemnych uwag (animadversiones) jedynie biskupów-przedstawicieli z bloku Państw komunistycznych jest dla badanego zagadnienia celowe i istotne. W Państwach, w których panował ustrój oparty na reżimie totalitarnym, eliminowano jakiekolwiek pierwiastki religijne z życia społecznego, a walka z Kościołem stanowiła program władz państwowych. Dlatego biskupi na co dzień pełniący posługę kościelną w Państwach komunistycznych, dzięki własnemu doświadczeniu, mieli obowiązek unaocznić pozostałym biskupom świata rzeczywiste problemy, z jakimi Kościół powinien się zmierzyć. Swoim zaangażowaniem i głosem wpisali się w założenia Soboru realizowane pod hasłem aggiornamento, wskazując na uwspółcześnienie, odnowienie i dostosowanie działalności Kościoła do zmian, jakie dokonały się we współczesnym świecie. Efektem pracy biskupów z bloku Państw komunistycznych stało się m.in.: wyakcentowanie godności osoby ludzkiej, jako źródła wolności religijnej i przysługiwania wolności religijnej każdemu człowiekowi; określenie, że wolność ta oznacza również wolność człowieka od przymusu do działań sprzecznych z jego sumieniem; podkreślenie prawa rodziców do wychowywania dzieci w wierze; dostrzeżenie pluralizmu światopoglądowego i społeczności pluralistycznej, dla której należy stworzyć model relacji z Kościołem; uwzględnienie wzajemnej niezależności Kościoła i wspólnoty politycznej oraz konieczności ich współdziałania; wskazanie, że chrześcijanie mają swoje obowiązki jako członkowie Kościoła i obywatele Państwa.
The relations between the Church and the State have always been a delicate and complex issue. Its importance and complexity is reflected by the fact that while the Vatican II was improving and developing its modern doctrine on the ecclesiastical and the political community, no separate document to address this issue was being projected. However, ultimately two such documents were created: the Declaration on Religious Freedom Dignitatis Humanae and the Pastoral Constitution on the Church in the Modern World Gaudium et spes. The article presents the contribution of bishops from the Communist Bloc states to the teaching of Vatican II regarding Church–State relations. When addressing these relations, the Council limited itself to having speeches and written remarks (animadversiones) delivered only by the bishopsrepresentatives of the Communist Bloc, and this perspective has relevance for the presented study. In those states where a system based on a totalitarian regime was in use, any traces of religious life would be eliminated from social life, and combating the Church was a priory for the state authorities. For this reason, the bishops who exercised their daily ministry in communist countries, were supposed to show to make other bishops aware of the real problems facing the Church, using their own experience. Their involvement and voice were consistent with the assumptions of the Council, which were realised as part of aggiornamento, highlighting the modernisation, revival and adjustment of the Church’s activity to changes taking place in the modern world. The outcomes of these bishops’ efforts were, among others: the affirmation of human dignity as the source of religious freedom, which was reserved to every human being, the observation that this freedom is our freedom from coercion to do things contrary with our conscience, the highlighting of parents’ right to educate their children in the faith, the recognition of the pluralism of world views as well as pluralistic society, which requires a model of its relations with the Church, the consideration of mutual independence of the Church and the political community and the need for cooperation, and the observation that Christians have duties both as Church members and citizens of the State.
Źródło:
Roczniki Nauk Prawnych; 2020, 29, 4; 173-199
1507-7896
2544-5227
Pojawia się w:
Roczniki Nauk Prawnych
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Młodzież studencka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jej życie codzienne
Students of the Catholic University of Lublin and Their Everyday Life
Autorzy:
Wierzbicki, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1807069.pdf
Data publikacji:
2019-10-23
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
studenci; Katolicki Uniwersytet Lubelski; komunizm; życie codzienne
students; the Catholic University of Lublin; communism; everyday life
Opis:
Artykuł porusza problematykę rozwoju, ewolucji i postaw środowiska studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie „Polski Ludowej” (lata 1944-1989). Jego celem jest opisanie ich sytuacji w okresie komunistycznej dyktatury, w czasie której ówczesne władze usiłowały podporządkować sobie lub wręcz zniszczyć niezależną od siebie uczelnię katolicką. Na położenie młodzieży studenckiej KUL w dużej mierze wpływała więc polityka państwa komunistycznego w poszczególnych dekadach PRL. Na przykład, w okresie stalinowskim (1948-1955), niezależnie od indywidualnych represji, część wydziałów i kierunków studiów w KUL uległa likwidacji, drastycznie ograniczono liczbę osób tam studiujących, jak również możliwości awansu zawodowego kadry dydaktyczno-naukowej. Przez cały omawiany okres studenci tej uczelni byli dyskryminowani przez państwo. Pobierali naukę w o wiele trudniejszych niż ich koledzy z uczelni państwowych warunkach (np. mieszkaniowych, lokalowych i bytowych). Mieli też znacznie większe trudności ze znalezieniem pracy po zakończeniu studiów. Z drugiej strony, doświadczali znacznie większej niż reszta studentów polskich wolności intelektualnej, np. mogli pobierać naukę nie ograniczoną przez ideologię komunizmu i cenzurę, bez przeszkód zapoznając się z dorobkiem intelektualnym cywilizacji Zachodu. Jako zbiorowość wykazywali zauważalną specyfikę na polu ideologicznym, np. znacznie chętniej niż reszta polskich studentów angażując się w działalność opozycyjną i częściej popierając nauczanie Kościoła katolickiego w kwestiach moralnych. W pewnym zakresie, wykazywali też podobieństwa w stosunku do pozostałych studentów w Polsce. Między innymi, od połowy lat sześćdziesiątych – podobnie jak w całym kraju – rósł wśród nich odsetek osób ze środowiska inteligenckiego, kobiet oraz młodzieży szukającej możliwości studiowania bliżej swojego miejsca zamieszkania. Sytuacja studentów KUL zaczęła się zmieniać na lepsze u schyłku PRL, kiedy władze komunistyczne musiały szukać wsparcia ze strony Kościoła katolickiego.
The paper describes the problematics of development, evolution and attitudes of students of the Catholic University of Lublin (KUL) in the period of the so called People’s Poland (1944-1989). It aims to analyze the situation of theirs during the communist dictatorship when its leaders tried to subjugate or even liquidate this catholic university due its being independent of them. Therefore, one should realize the policies of the communist state influenced the plight of the students of KUL considerably. For example, during the Stalinist period (1948-1955), apart from individual repressions, some faculties and courses were closed down, the number of students was reduced drastically as well as the prospects for scientific advancement of the scholars who were employed there. During the whole discussed period the students were discriminated against. It was carried out by limiting their access to decent accommodation, health care, scholarships and premises. They also had much smaller job opportunities than their colleagues from state-owned universities. On the other hand, they experienced much greater intellectual freedom than the rest of the Polish students which was caused by the limited influence of the communist ideology and censorship. As a result, they could enjoy contacts with intellectual output of the Western civilization. As a collectivity, the students of KUL showed visible specificity in the ideological field, e. g. they were involved in opposition activity much more often than the students from state-owned universities. They also supported the moral teaching of the Catholic Church much more willingly. To a certain degree the student community of KUL were similar to their counterparts across Poland. Among other things, from the middle of the 1960-ies the proportion of candidates from among the intelligentsia and women as well as youth from the Lublin region rose among the students of KUL which reflected the nation-wide tendencies. Their situation changed for the better towards the end of the communist era in Poland when the communist leadership had to seek support from the Catholic Church.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2018, 66, 2 Special Issue; 403-437
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Programy młodzieżowych organizacji niepodległościowych na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945-1956 (wybrane zagadnienia)
Programs of youth independence organizations in Upper Silesia and Dąbrowa Basin in the years 1945-1956 (selected problems)
Autorzy:
Szczypka, Andrzej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1929173.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
młodzieżowe organizacje niepodległościowe
komunizm
Górny Śląsk
program polityczny
opozycja
youth independence organizations
Communism
Upper Silesia
political programme
political opposition
Opis:
Youth independence organizations, which were active after the World War II, were promoting their political programme in the leaflets they distributed. The leaflets revealed the truth about the Stalinist regime. The youth were trying to develop their own conception of how the international relations are going to evolve, which − with a stroke of luck − could lead to the collapse of the Soviet domination over Poland. At the same time, the young generation were aware that the Communists hardly had any social support and that they had forged the election results to legitimize their power. Also, the members of the youth independence movements touched upon a number of key problems of the totalitarian regime in Poland. These included, among others: terror by security apparatus, exploitation of the working class, collectivized agriculture or attempts at subduing the Catholic Church.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2012, 60, 2; 107-136
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Communist Totalitarian Regime and the Status quo of the Catholic Church in the Context of Post-War Reality of Poland (1945−1956)
Totalitarny reżim komunistyczny i uwarunkowania sytuacyjne Kościoła katolickiego w kontekście powojennej rzeczywistości Polski (1945−1956)
Autorzy:
Ficek, Ryszard
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2108403.pdf
Data publikacji:
2022-06-02
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
totalitaryzm
stalinizm
dyktatura proletariatu
Kościół katolicki
komunizm
personalizm
totalitarianism
Stalinism
the dictatorship of the proletariat
Catholic Church
communism
personalism
Opis:
The fundamental purpose of this article is to present the specificity of the totalitarian communist regime to the status quo of the Catholic Church functioning in the Polish People's Republic in the early post-war period (1945−1956). Therefore, the analysis of the discussed issues allows one to expose the nature of the Stalinist system of repression described as the “dictatorship of the proletariat,” taking into account the tough and challenging situation of the Catholic Church, forced not only to fight for her survival but above all to preserve the Christian identity of the Polish nation. The reinterpretation of the Stalinist totalitarian system from the perspective of Christian personalistic praxeology discloses its unprecedentedly criminal nature. Moreover, the presentation of the fundamental assumptions of the totally anti-human and anti-Christian paradigm that characterizes the “dictatorship of the proletariat” makes it possible to interpret Stalinism in terms of not only defining but also legitimizing and even authenticating one of the most terrifying and degenerate forms of totalitarian systems of the 20th century. However, this is of crucial importance, specifically today when many emerging ideological trends often downplay the criminal nature of Stalinism and even treat the “totalitarian model” — particularly communism — as a “specific historical phenomenon” attempting to resolve many complex and multifarious socio-political, cultural and economic issues.
Głównym celem niniejszego artykułu jest ukazanie specyfiki totalitarnego reżimu komunistycznego w odniesieniu do uwarunkowań sytuacyjnych Kościoła katolickiego funkcjonującego w przestrzeni Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wczesnego okresu powojennego (1945-1956). Analiza omawianych zagadnień pozwala ukazać naturę stalinowskiego systemu represji określanego jako „dyktatura proletariatu” z uwzględnieniem wyjątkowo trudnej sytuacji Kościoła katolickiego zmuszonego nie tylko do walki o swoje przetrwanie, ale przede wszystkim o zachowanie chrześcijańskiej tożsamości narodu polskiego. Dokonana reinterpretacja stalinowskiego systemu totalitarnego z perspektywy chrześcijańskiej prakseologii personalistycznej ukazuje jego bezprecedensowo zbrodniczy charakter. Przedstawienie fundamentalnych założeń absolutnie antyludzkiego i antychrześcijańskiego paradygmatu charakteryzującego „dyktaturę proletariatu” pozwala zinterpretować stalinizm w kategoriach nie tylko definiujących, ale także legitymizujących, a nawet uwierzytelniających jedną z najstraszniejszych i najbardziej zdegenerowanych form systemów totalitarnych XX wieku. Ma to kluczowe znaczenie, zwłaszcza dzisiaj, kiedy pojawiające się tendencje często bagatelizują zbrodniczy charakter stalinizmu, a nawet traktują „model totalitarny” – zwłaszcza w kontekście komunizmu – jako „specyficzne zjawisko historyczne” usiłujące rozwiązać wiele skomplikowanych kwestii społeczno-politycznych, kulturowych i gospodarczych.
Źródło:
Roczniki Teologiczne; 2022, 69, 4; 85-108
2353-7272
Pojawia się w:
Roczniki Teologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Obraz PRL w pięcioksięgu Janusza Krasińskiego
The Image of PRL in Janusz Krasiński’s Pentalogy
Autorzy:
Urbanowski, Maciej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1807335.pdf
Data publikacji:
2019-10-23
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Janusz Krasiński; powieść polska po 1989 roku; PRL; komunizm
Janusz Krasiński; Polish novel after 1989; PRL (Polish People’s Republic); Communism
Opis:
Artykuł rekonstruuje obraz PRL w monumentalnym pięcioksięgu powieściowym Janusza Krasińskiego, jednym z najważniejszych osiągnięć literatury polskiej po 1989 roku. Krasiński ukazał w nim Polskę w latach 1945-1989 z perspektywy Szymona Bolesty, który jako 18-latek zostaje fałszywie oskarżony przez komunistów o szpiegostwo i skazany na 15 lat więzienia. Doświadczenie więzienne i późniejsza kariera literacka Bolesty każą zobaczyć w PRL twór wrogi, obcy i niebezpieczny, oparty na przemocy i kłamstwie, budzący lęk, niszczący przede wszystkim ludzkie dusze i próbujący stworzyć nową, nieludzką etykę.
The article reconstructs the image of the Polish People’s Republic (PRL) in the monumental pentalogy by Janusz Krasiński, one of the most important achievements of Polish literature after 1989. In his works Krasińki showed Poland in the years 1945-1989 from the perspective of Szymon Bolesta, who at the age of 18 was falsely accused by the communists of espionage and sentenced to 15 years in prison. The prison experience and Bolesta’s later literary career makes the reader perceive PRL as a hostile, alien and dangerous entity, based on violence and lies, arousing fear, destroying human souls and trying to create new non-human ethics.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2017, 65, 1; 45-55
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Moral Renewal as a Socio-Religious Imperative and the Destructive Actions of an Oppressive Totalitarian State: in the Context of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept of Social Life
Autorzy:
Ficek, Ryszard
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2035076.pdf
Data publikacji:
2020-05-29
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Kardynał Stefan Wyszyński
ideologia totalitarna
komunizm
personalizm
sekularyzacja
ateizacja
odnowa moralna
Cardinal Stefan Wyszyński
totalitarian ideology
communism
personalism
secularization
atheization
moral renewal
Opis:
Odnowa moralna jako imperatyw społeczno-religijny wobec destruktywnych działań totalitarnego państwa opresyjnego: w kontekście personalistycznej koncepcji życia społecznego kardynała Stefana Wyszyńskiego Historyczna spuścizna i destruktywne działania totalitarnego państwa opresyjnego PRL-u wiązały się z poważnymi zagrożeniami życia społeczno-kulturowego Narodu. Powaga sytuacji łączyła się w tym kontekście zarówno z uwarunkowaniami geopolitycznymi, jak również z szeregiem niedomogów systemowych państwa komunistycznego ideologicznie wrogiego wobec chrześcijaństwa, jak również rodzimej kultury. Istotną jednak rolę odgrywały także niebezpieczne nałogi i narodowe wady moralne. Specyfika sytuacji domagała się zatem bezwzględnego przeciwstawienia się powyższym problemom ze strony wszystkich struktur społecznych Narodu. Zdaniem Kardynała Wyszyńskiego nie chodziło tu jedynie o przezwyciężenie takiej czy innej wady narodowej, ale wymagana była całościowa przemiana moralna w duchu kultury chrześcijańskiej, która mogłaby stać się religijno-społecznym programem moralnego odrodzenia Narodu. Odnowa moralna stała się zatem nieodzownym warunkiem pozytywnych przemian w Polsce. Realizuje się ona w ramach wspólnoty Kościoła, który głosząc ewangeliczne orędzie o odkupieniu dokonanym w Jezusie Chrystusie i nawołując do wierności wobec sakramentalnej łaski Chrztu Świętego, ukazuje jednocześnie drogi i środki odnowy wszelkich struktur życia społecznego w ich konkretnej rzeczywistości dziejowej. W tym kontekście, prowadzony za pomocą różnorakich środków i metod programowy proces laicyzacji i ateizacji stanowił zatem ogromne zagrożenie zarówno dla kultury i tożsamości Polaków, jak też dla życia religijnego i moralnego Narodu. Fundamentem odnowy moralnej życia społecznego staje się odrodzenie w Chrystusie realizowane na drodze metanoi i pojednania z Bogiem. Wymaga to jednak radykalnego zwrotu ku Bogu, czego następstwem staje się przemiana sumień oraz pogłębienie świadomości i wrażliwości moralnej osoby ludzkiej, rodziny – a w konsekwencji również Narodu. Zmiana sposobu myślenia i wartościowania pociąga za sobą przemianę postaw, które ukierunkowane na świętość prowadzą do chrześcijańskiej doskonałości w Chrystusie. Tym samym, powrót do Boga przez Maryję (Soli Deo per Mariam) staje się więc podstawą odnowy moralnej całej rzeczywistości życia społecznego. Dokonuje się on zarówno na drodze ciągłej przemiany przeobrażającej serca i postawy poszczególnych ludzi oraz całej społeczności w wymiarze sakramentalnego pojednania z Bogiem w Kościele.
The historical legacy and destructive actions of the oppressive totalitarian state of the post-war Polish Peoples’ Republic were associated with severe threats to the Nation’s socio-cultural existence. In this context, the seriousness of the situation was related to both geopolitical conditions and several systemic shortcomings of the communist state, ideologically hostile to Christianity, as well as to native culture. However, dangerous addictions and national moral flaws also played an important role. Therefore, the specificity of the situation demanded an absolute opposition to the above problems on the part of all social structures of the Nation. According to Cardinal Wyszyński, it was not only about overcoming one or another national-moral defect, but a comprehensive moral transformation in the spirit of Christian culture was required, which could become a religious and social program for the moral rebirth of the entire Nation. Thus, moral renewal has become an indispensable condition for positive changes in Poland. It is realized in the community of the Church by proclaiming the Gospel message of redemption accomplished in Jesus Christ and calling for fidelity to the baptismal sacramental grace. At the same time, it displayed the ways and means of renewing all socio-cultural structures in their specific historical reality. Unfortunately, the programmatic process of secularization and atheization carried by employing various means and methods posed a significant threat to Poles’ culture and identity and the Nation’s religious and moral life. Therefore, the foundation for social life’s moral renewal was a rebirth in Christ, realized through metanoia and reconciliation with God in the Church. However, this process requires a radical turn towards God, which results in a change of consciences and a deepening of the human person’s consciousness and moral sensitivity, family, and, consequently, the nation. Nevertheless, a change in thinking and evaluating of conscience entails a shift in attitudes that, oriented towards holiness, would lead to Christian perfection in Christ. Thus, the return to God through Marian devotion (Soli Deo per Mariam) becomes the fundamental basis of the moral renewal of social life’s whole reality. It takes place both through a continuous transformation of hearts and attitudes of individual people as well as the entire community in the dimension of sacramental reconciliation with God in the Church.
Źródło:
Roczniki Teologiczne; 2020, 67, 5; 39-61
2353-7272
Pojawia się w:
Roczniki Teologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Porządkowanie świata. Cele sztuki w korespondencji Zbigniewa Herberta
Ordering the World. The Aims of the Art in Zbigniew Herberts Letters
Autorzy:
Nowak, Maciej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1944413.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
estetyka
filozofia twórczości
epistolografia polska
autobiografia
poezja polska po 1945
komunizm
esthetics
philosophy of creativity
Polish epistolography
autobiography
Polish poetry after 1945
Communism
Opis:
The article is devoted to Zbigniew Herber's thought concerning esthetics. The author interprets the poet's letters written to various people (among others, to Halina Misiołkowa, Czesław Miłosz, Jerzy Zawieyski) and he looks for opinions on art and creativity. He treats the letters not as auxiliary materials for studies on poetry, but as the main subject of his research. He perceives the transition from private letters to writing poetry as a consequence of axiological connections joining both types of expression. He pays special attention to Herbert's care for the consciousness of the aims of the art, stemming from the historical experience. The poet himself defined them in one of the letters as “ordering the world”.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2009, 57, 1; 155-169
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O neoliberalizmie ekonomicznym Friedricha Augusta von Hayek
On Friedrich August von Hayek’s Economic Neo-Liberalism
Autorzy:
Guz, Tadeusz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38916189.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Bóg
dobro wspólne
ekonomia
katolicka nauka społeczna
komunizm
liberalizm
neoliberalizm
socjalizm
wolność
God
common good
economics
Catholic social teaching
Communism
liberalism
neo-liberalism
socialism
freedom
Opis:
Friedrich August von Hayek, the winner of the Nobel Memorial Prize in Economics, is one of the most important representatives of economic and social neo-liberalism, who, despite basing his economic theory on Darwin’s Theory of Evolution and on basic principles of the prime liberalism, sees the necessity of distance himself from its shape. Von Hayek postulates raising the status of the family and of tradition as the foundations of cultural progress, of moral norms in ethics, without which human activity in general would be, in his opinion, out of the question. He also proclaims himself in favor of accepting the universal legal norms worked out in the Roman law and perceives the very essence and foundation for the human culture in the Christian religion. Although his neo-liberalism considerably enriches the ideas of classical liberalism, this direction in the thought requires a further development, in order to achieve a complete economic culture that as its aim has the common good, in which both the good of God Himself is inscribed as if the ultimate reason of the Universe, and the good of human persons as the peak of the realization of man’s freedom - also in the economic aspect.
Źródło:
Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL; 2008, 4, 2; 5-23
1896-6365
Pojawia się w:
Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Strategia państwowej autoprezentacji: sztuka ZSRS w Warszawie 1933 r.
The strategy of state self-presentation: the USSR art in Warsaw in 1933
Autorzy:
Kossowska, Irena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1791422.pdf
Data publikacji:
2020-08-25
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
sztuka sowiecka
realizm socjalistyczny
propaganda
komunizm
malarstwo
rzeźba
grafika
nowy klasycyzm
neorealizm
postimpresjonizm
Soviet art
socialist realism
communism
painting
sculpture
graphic arts
neoclassicism
neorealism
postimpressionism
Opis:
Artykuł zawiera analizę krytycznej recepcji wystawy sztuki sowieckiej, która została zorganizowana w warszawskim Instytucie Propagandy Sztuki w marcu 1933 r. Ekspozycja wpisywała się w nasilającą się w latach 30. tendencję do akcentowania specyfiki kulturowej poszczególnych państw narodowych poprzez odpowiednio sformatowane wystawy sztuki rodzimej, podróżujące po europejskich ośrodkach. Warszawski pokaz współczesnej sztuki Kraju Rad, przywieziony z odbywającego się w 1932 r. w Wenecji Biennale Internazionale d’Arte, można zarazem postrzegać jako próbę poprawy wzajemnych relacji między II Rzeczypospolitą a ZSRS w kontekście podpisanego 25 lipca 1932 r. paktu o nieagresji. Propozycja pokazania ekspozycji polskiej publiczności wyszła od Borysa Nikołajewa, reprezentującego Wszechzwiązkowe Stowarzyszenie Łączności Kulturalnej z Zagranicą, będące de facto instrumentem komunistycznej propagandy. Warszawska wystawa cieszyła się olbrzymim zainteresowaniem publiczności. Spodziewano się sztuki rewolucyjnej, radykalnie awangardowej, sprzężonej ze społeczno-politycznym przewrotem bolszewickim. Tymczasem ujrzano sztukę proletariacką, opiewającą w realistycznej najczęściej konwencji wielkość zwycięskiego ustroju komunistycznego. Większość krytyków oceniła ekspozycję negatywnie, widząc w niej propagandowo sformatowaną wizytówkę Kraju Rad, a nie reprezentację sowieckiej sceny artystycznej. Dla recenzentów wspierających awangardę uderzające było zerwanie z pryncypiami rewolucyjnej estetyki. Dla komentatorów sympatyzujących z trendami nowego klasycyzmu, neorealizmu czy koloryzmu rażące było polityczne sprofilowanie tematyki prac. Konsensus osiągnięto natomiast odnośnie niskiego poziomu artystycznego prezentowanego materiału. Komentatorzy poszukiwali bowiem stylu rozumianego jako oryginalna jedność formalno-tematyczna wyrażająca istotę nowego ustroju ZSRS. Konkluzja Konrada Winklera brzmiąca: „Lenin sztuki sowieckiej jeszcze się nie narodził”, zaświadcza o tym, że takiego stylu nie odnaleźli.
The article analyses the critical reception of the Soviet art exhibition, which was organised at the Warsaw Institute of Art Propaganda in March 1933. The exhibition was in line with the tendency, which intensified in the 1930s, to highlight the cultural specificity of individual nation states through appropriately arranged exhibitions of native art, which travelled around Europe. The Warsaw exhibition of contemporary art of the USRR, brought from the 1932 Venice Biennale Internazionale d’Arte, can also be seen as an attempt to improve mutual relations between the Second Republic of Poland and the USSR in the context of the non-aggression pact signed on 25 July 1932. The proposal to show the exhibition to the Polish audience came from Boris Nikolayev, representing the All-Union Society for Cultural Relations with Foreign Countries, which was in fact an instrument of communist propaganda. The Warsaw exhibition enjoyed great interest among the audience. It was expected to present revolutionary, radically avant-garde art, coupled with the social and political goals of the Bolshevik revolution. Instead, the exhibition displayed proletarian art, which glorified the victorious communist system in a broadly conceived realistic convention. Most critics assessed the exhibition negatively, seeing it as a propaganda showcase of the USSR, not an all-inclusive representation of the Soviet art scene. For reviewers supporting the avant-garde, it was striking to see a break with the principles of revolutionary aesthetics. For commentators sympathising with neoclassicism, neorealism or colourism, the political profiling of the topics of the artworks on display was glaring. However, a general consensus was reached regarding the low artistic quality of the presented material. Commentators were looking for a style understood as an idiosyncratic unity of form and theme that would express the essence of the new political system of the USSR. The best testimony to the fact that they had not found such a style was Konrad Winkler’s conclusion: „The Lenin of the Soviet art has not yet been born”.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2020, 68, 4; 205-235
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Das Verhältnis der Kommunistischen Partei Polens zum Judentum nach 1945
Stosunek partii komunistycznej w Polsce do Żydów po 1945 roku
Autorzy:
Piotrowski, Mirosław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1954340.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
stosunki polsko-żydowskie
antysemityzm
antypolonizm
władze bezpieczeństwa w PRL
Żydzi
komunizm
historia PRL
Polish-Jewish Relations
anti-semitism
anti-polonism
security authorities in the Polish People's Republic
Jews
communism
history of the Polish People's Repubic
Opis:
Narzucona siłą Polsce w 1944 r. tzw. „władza ludowa”, skupiała w swych szeregach zarówno ludność pochodzenia polskiego jak i w znacznej mierze pochodzenia żydowskiego. Stan taki był pochodną celowej polityki J. Stalina, który podczas tworzenie pierwszych zrębów administracyjnych przyszłej PRL na bazie Zarządu Głównego Związku Patriotów Polskich (ZPP) oraz Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) zalecał, aby na listach kandydatów zdecydowanie preferowano towarzyszy pochodzenia żydowskiego, dążąc do tego aby wszędzie stanowili większość. Stwierdzano wprost, że ich narodowe pochodzenie gwarantuje większą pewność dyspozycyjności niż komunistów polskich. Koncepcji tej bezskutecznie próbowali się m.in. przeciwstawiać polscy generałowie walczący po stronie Armii Czerwonej, jak Karol Świerczewski i Zygmunt Berling. Współdziałający z Sowietami zarówno Polacy jak i Żydzi, przez społeczeństwo polskie postrzegani byli jako zdrajcy. Wedle zgodnej opinii historyków, pomimo fluktuacji różnych osób na ważnych rządowych stanowiskach, faktycznie w Polsce wlatach 1944-1956 decydowała i rządziła trójka: Bolesław Bierut, Jakub Berman i Hilary Minc. Dwóch ostatnich było pochodzenia żydowskiego i określali się jako Żydzi. Do dziś trwa w Polsce spór na temat procentowego udziału Żydów w strukturach komunistycznej władzy, lecz nie dokonano jeszcze szczegółowych rachunków. Jednakże a priori przyjmowane jest twierdzenie, iż ogólnie biorąc była to „żydo-komuna”. Szczególnie znienawidzonym stał się Resort Bezpieczeństwa Publicznego, później MBP, w którym wszystkie ważniejsze stanowiska obsadzono ludźmi pochodzenia żydowskiego. Wprawdzie na jego czele stał Polak Stanisław Radkiewicz, ale wiceministrami byli Żydzi m.in. Mieczysław Mietkowski i Roman Romkowski, później Antoni Alster (w Komitecie ds. Bezpieczeństwa Publicznego). Najważniejszymi departamentami w tym ministerstwie również zawiadywali ludzie pochodzenia żydowskiego. Departamentem V ds. walki z Kościołem i środowiskiem inteligencji kierowała lwowska żydówka Julia Brystyger. Dyrektorem Departamentu VII ds. cenzury był Józef Czaplicki; Departamentem X, dbającym o „czystość” szeregów partii komunistycznej kierował Anatol Fejgin; wicedyrektorem był zbiegły na Zachód w 1953 r. Józef Światło (Izaak Fleishfarb). Głównym Urzędem Cenzury kierował Marcel Reich (Ranicki), dyrektorem Departamentu Więziennictwa MBP był Jerzy-Dagobert Łańcut; szefem Departamentu Śledczego był osławiony sadysta płk Józef Goldberg-Różański. Wszystko to sprzyjało umacnianiu przeświadczenia, że winę za powojenne zniewolenie narodu polskiego ponoszą Żydzi. Podobnego zdania był także prymas Polski kard. August Hlond. Rosnąca bariera uprzedzeń pomiędzy Polakami a Żydami czyniła z tych ostatnich dogodny instrument polityki prowadzonej przez Stalina. Potrzebował on bowiem zwolenników bezwzględnie zaufanych, po których mógł się spodziewać całkowitej lojalności, a więc ludzi możliwie osamotnionych, bez zaplecza rodzinnego, sąsiedzkiego – którzy partię komunistyczną uczynią swym jedynym kręgiem odniesienia. Logicznie rzecz biorąc Żydzi przebywający po wojnie w Polsce powinni mieć wsparcie i zagwarantowaną opiekę przynajmniej ze strony komunistów i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Tak jednak nie było, gdyż stali się oni nie podmiotem, a przedmiotem politycznej rozgrywki. Dla współrodaków ze wspomnianych komunistycznych formacji nadrzędnym celem było zwycięstwo idei rewolucji oraz posłuszne wypełnianie dyrektyw Stalina. Na tak zbudowanym ołtarzu całkowicie poświęcono interes jednostki – także „zwykłego” Żyda. Podkreślić należy, iż na nastrojach społeczeństwa polskiego względem tzw. „kwestii żydowskiej” władze komunistyczne „grały” świadomie – nie bacząc na tragiczny finał. Większość historyków w Polsce nie ma wątpliwości, iż antyżydowskie rozruchy i próby ich wzniecenia w Krakowie, Rzeszowie, Lublinie, a przede wszystkim najbardziej znane i tragiczne w skutkach – w Kielcach, były prowokacją. Oznacza to, że ludność polska była celowo prowokowana przez aparat komunistyczny, w którym czynni byli przecież Żydzi, do wystąpień przeciw „zwykłym” Żydom, a nawet do pogromów. W jednym z podziemnych pism Zrzeszenia WiN „Honor i Ojczyzna” znalazło się znamienne zdanie: „Żydzi stali się więc niebezpiecznym narzędziem w ręku tych, którzy są bardziej komunistami niż ... Żydami”. Nie dziwi więc, że pozostający w Polsce Żydzi czuli się zagubieni. Ich los znalazł się pomiędzy przysłowiowym „młotem i kowadłem”. Mieli jednak do wyboru kilka wariantów: albo wyjechać z Polski, albo zmienić nazwisko i „wtopić się” w społeczeństwo polskie, albo też przystąpić do obozu rządzącego, zasilając szeregi „żydo-komuny”. Niezdecydowani skazani byli, w zaistniałych warunkach, na alienację. Żydzi, którym udało się przeżyć niemiecką okupację, obozy koncentracyjne, pałali chęcią rewanżu i zemsty na Niemcach, którzy byli sprawcami zagłady ich całych rodzin. Okazję taką stworzyli koledzy z UB, masowo werbując ich do tej formacji. Kompleksowo zjawisko to opisał amerykański Żyd – John Sack w książce pt. Oko za oko. Przemilczana historia Żydów, którzy w 1945 r. mścili się na Niemcach. W łonie komunistycznej partii trwała ostra walka, w której przełomem stała się śmierć Stalina w 1953 r. oraz odwilż polityczna po październiku 1956r. Od dawna bowiem ścierały się ze sobą, walcząc owpływy i władzę, dwie frakcje komunistów: Żydzi, przybyli wraz z Armią Czerwoną do Polski, i grupa polskich komunistów walczących w czasie II wojny światowej w podziemiu – tzw. „partyzanci” – z ministrem spraw wewnętrznych Mieczysławem Moczarem na czele. Dojście W. Gomułki do władzy w 1956 r. wpłynęło na wzmocnienie tej drugiej grupy. Odpowiedzialność za zbrodnie stalinowskie wygodnie było zrzucić właśnie na funkcjonariuszy żydowskich i pod pretekstem „wypaczeń idei socjalizmu” rozpocząć czystki w aparacie bezpieczeństwa ipartii. Część zwalnianych funkcjonariuszy-Żydów wyjeżdżała na Zachód Europy, do USA i Izraela. Według statystyk międzynarodowych w 1948 r. mniejszość żydowska liczyła w Polsce 88 tys. osób. Znaczna część emigrowała do Izraela już w latach 1949-1951. W zorganizowanych transportach emigrowało tam ok. 28. tys. Żydów. W latach 1956-1957 z Polski odpłynęła kolejna fala Żydów którą oblicza się na ok. 40 tys. osób. Dodać jednak trzeba, że połowę z nich stanowili dopiero co repatriowani Żydzi z terytorium Związku Radzieckiego. Emigracji tej towarzyszyły komentarze, że Żydzi uciekają z Polski, bojąc się odpowiedzialności za swoje zbrodnie popełnione w okresie stalinowskim („błędów i wypaczeń”), a także ze względu na obawę przed polskim antysemityzmem, rozbudzonym przez popełnione zbrodnie. Wśród wyjeżdżających było faktycznie wielu komunistów. W marcu 1957 r. zawarta została polsko-radziecka umowa, na mocy której do 31 marca 1959 r. repatriowano do Polski 224 tys. osób. W grupie tej przyjechało ok. 40 tys. osób pochodzenia żydowskiego, ale większość z nich w Polsce nie pozostała. W latach 1967-1968 liczbę Żydów w Polsce szacowano na 25-30 tys. W partii komunistycznej (PZPR) wyodrębniły się dwie nieformalne grupy: tzw. „puławska” i „natolińska”, nazwane tak od miejsc w których się zbierali. W skład pierwszej z nich bardziej liberalnej – tzn. domagającej się zmian, wchodzili w większości komuniści pochodzenia żydowskiego w skład drugiej tzw. „partyjny beton” – wwiększości zachowawczy „partyzanci”. W polskiej literaturze przedmiotu popularnie ugrupowania te nazywa się też: „Chamy i Żydy” (W. Jedlicki). Na początku lat 60. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (MSW) dokonano, jak pisał historyk J. Eisler, „aryzacji” lub „dejudeizacji” resortu. Bez zgody Biura Politycznego PZPR zakładano podsłuchy telefoniczne i inwigilowano wpływowe osoby pochodzenia żydowskiego. Kontroli władz koministycznych poddano „Fołks-Sztyme” jedyne w Polsce pismo wydawane w języku jidisz. „Czystka rasowa” objęła także korpus oficerski. Przebywający w Polsce wiceminister obrony narodowej ZSRR marszałek Sergiej Biriuzow, miał oświadczyć gen. M. Spychalskiemu: „armia dowodzona przez Żydów i kontrrewolucjonistów nie może być użyta w walce przeciwko imperializmowi”. Wypowiedź ta związana była z ideologiczną ofensywą podjętą przez ZSRR w krajach arabskich. Ponownie więc kwestia żydowska, za pośrednictwem Związku Radzieckiego, stała się instrumentem wewnętrznej gry politycznej w Polsce. W połowie lat 60. wśród 40-45 tys. oficerów wojska polskiego, ok. 250-300 stanowili Żydzi. Z armii zwalniano nawet osoby „oskarżane” o przyjaźń z żydowskimi oficerami. W partii komunistycznej grupa M. Moczara („partyzantów”) zwalczała „liberalne” zaplecze I sekretarza PZPR W. Gomułki. Do akcji tej dołączyła się grupa tzw. postępowych katolików środowiska PAX, z Bolesławem Piaseckim na czele. Starano się umacniać przekonanie, że pierwsze dziesięciolecie krwawego komunizmu w Polsce było zasługą Żydów-komunistów, akomuniści-„partyzanci” winy za to nie ponoszą. Nową historię Polski utrwalać miały wświadomości społeczeństwa nowo produkowane filmy. W 1968 r. sięgnięto ponownie do instrumentu prowokacji. Jego preludium stanowiła wojna izraelsko-arabska 1967 r., w której ZSRR opowiedział się po stronie Arabów. W Polsce partia komunistyczna, stosując się do dyrektyw Moskwy, rozpoczęła tropienie zwolenników zwycięstwa Izraela. Pierwszymi podejrzanymi były oczywiście osoby pochodzenia żydowskiego. Poważne ataki na nich okazały się być związane z wewnętrzną polityczną prowokacją w łonie PZPR. Na początku marca 1968 r., minister spraw wewnętrznych PRL M. Moczar, wykorzystując nieobecność I sekretarza PZPR W. Gomułki wPolsce, postanowił przejąć pełnię władzy i jednocześnie pozbyć się z aparatu władzy osób pochodzenia żydowskiego. W tym celu posłużył się prowokacją podburzając młodzież studencką do wystąpień. Na czele protestujących stanęli młodzi ludzie – w większości pochodzenia żydowskiego, których rodzice piastowali niegdyś poczesne stanowiska rządowe i partyjne. Byli to m.in.: Adam Michnik – syn Ozjasza Szechtera, przewodniczącego KPZU; Aleksander Smolar – syn Grzegorza, redaktora naczelnego żydowskiego pisma „Fołks-Sztyme”; Henryk Szlajfer – ojciec jego był cenzorem w Głównym Urzędzie Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk; Irena Grudzińska – córka wiceministra rolnictwa, Marian Alster – syn b. wiceministra spraw wewnętrznych; Karol Modzelewski – syn b. ministra spraw zagranicznych itd. Młodzież tę nazywano „bananową” – czyli wolną od kłopotów i trosk materialnych. Gomułka po powrocie do kraju zdołał opanować sytuację, zwolnił Moczara z pełnionej funkcji, ale postanowił skorzystać z drugiej części prowokacyjnego scenariusza i na fali tej „załatwić” problem żydowski. Wsparł ataki na Żydów w partii (choć jego żona Zofia była Żydówką), w rządzie, administracji, w kulturze i w nauce, skutecznie ich stamtąd eliminując. Dokonano wówczas „rasowej czystki” w szeregach tych instytucji i organizacji. Jednym zcelów akcji miało być zbliżenie władzy do społeczeństwa. Nie został on jednak osiągnięty. Antysemityzm rozpętany przez PZPR spotkał się z dezaprobatą wielu środowisk i wybitnych osób. Przede wszystkim zdystansował się od tego Kościół katolicki. Po uśmierzeniu zamieszek władza komunistyczna zaczęła stosować różnorodne środki nacisku na osoby pochodzenia żydowskiego, chcąc wpłynąć na ich decyzję wyjazdu z Polski. Liczono natomiast na efekt propagandowy, stawiając tezę o „obcości Żydów” w Polsce. Mówiono więc: gdyby czuli związek z Polską, to by z niej nie wyjeżdżali. Motywem emigracji osób pochodzenia żydowskiego w tamtym okresie było poczucie zagrożenia, obawa przed wzrostem antysemityzmu, ale także nadzieja na poprawienie swoich warunków bytowych na emigracji. Przypominało to więc niekiedy emigrację zarobkową. Polskę opuszczało wtedy wielu ludzi kultury, pisarzy, poetów, naukowców. Wielu jednak wyjeżdżało nie chcąc ponosić odpowiedzialności za czyny, które dokonali będąc w aparacie władzy. W kraju pozostawili świetne emerytury, legitymacje partyjne itp. Jak podkreśla historyk J. Eisler „ci ludzie często są tymi, którzy o Polsce i Polakach mówią w sposób, na jaki nie zasługujemy”. Według przybliżonych szacunków po marcu 1968r. – w ciągu dwóch lat – wyjechało z Polski 15-20 tys. osób, z czego ok. 25% osiedliło się w Izraelu. Pokłosiem prowokacji marcowych było więc opuszczenie Polski, przez większość przebywających tam po II wojnie światowej Żydów. Komunistyczna nagonka na ludzi pochodzenia żydowskiego w znacznej mierze przyczyniła się nie tylko do ich emigracji z Polski, ale także wpływała na kształt świadomości polskiego społeczeństwa. Komunistyczna władza chciała oficjalnie i bez ogródek rozliczyć się z przeszłością, wskazując także na sprawców stalinowskiego terroru w Polsce. W grudniu 1970 r. usunięty został ze stanowiska I sekretarza partii W. Gomułka. W 1980 r. wybuchła w Polsce „Solidarność”, a w 1989 r. rozpoczęto przekazywanie władzy wybranym ludziom opozycji. Wielu dysydentów miało pochodzenie żydowskie, lecz po latach komunistycznej polityki, wolało tego faktu nie upubliczniać. Trzeba wyraźnie stwierdzić, iż wskutek wojennego holocaustu i polityki komunistów po 1945r. problem Żydów w Polsce jako nacji przestał istnieć. Pozostała jednak „kwestia żydowska”, wypływająca przy różnych okazjach i nagłaśniany szeroko rzekomy antysemityzm Polaków. Publicznie mówi się do dziś o „antysemityźmie bez Żydów”. Przedstawione tu wydarzenia stały się asumptem do formułowania przez wielu historyków, politologów oraz publicystów tezy, iż przemiany następujące w Polsce po 1989 r. to zmodyfikowana kontynuacja walk frakcyjnych „Chamów” i „Żydów” – czyli dawnych aktywistów PZPR pochodzenia żydowskiego z tzw. partyjnym „betonem”.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2003, 51, 2; 191-207
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 17

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies