Temat: Racjonalizm - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: Dwa racjonalizmy i irracjonalizm
Two Rationalisms and Irrationalism
Autorzy:: Woleński, Jan
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2015836.pdf
Data publikacji:: 2003
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: racjonalizm
irracjonalizm
aprioryzm
rationalism
irrationalism
apriorism
Opis:: The author opposes two kinds of rationalism to irrationalism. The first kind of rationalism, approved by the author, considers as rational these cognitive procedures that can be communicated and verified intersubjectively. The author calls this view – after K. Ajdukiewicz – anti-irrationalism. On the other hand, irrationalism is a position that negates the need of ability to communicate intersubjectively and to verify cognitive procedures. The views of mystics or of H. Bergson could be an example of irrationalism. The second kind of irrationalism is apriorism, i.e. the position that ascribes certainty to cognitive results achieved by intuition. Data coming from intuition are not intersubjectively communicable, intersubjectively verified and they are not subject to falsification, hence the second kind of rationalism, i.e. apriorism, is in fact irrationalism. Phenomenology, stressing the importance of apriori cognition, would then have many things in common with irrationalism.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2003, 51, 1; 293-301
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Kontrowersyjność antynaturalizmu w racjonalizmie krytycznym
Antinaturalism Controversy in Critical Rationalism
Autorzy:: Hajduk, Zygmunt
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2015767.pdf
Data publikacji:: 2003
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: antynaturalizm
racjonalizm krytyczny
antinaturalism
critical rationalism
Opis:: The paper demonstrates the actual in critical rationalism naturalism – antinaturalism opposition. It is aimed at showing diagnoses of the recent discussion and critique of some classical conceptions of this opposition and possible application especially to social sciences philosophy. Current work on consolidation of the disciplinary synthesis of internalist history and philosophy of science as a response to criticisms of logical reconstructivism may take philosophy of science including philosophy of social sciences in new directions.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2003, 51, 3; 215-223
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: Racjonalizm kultury intelektualnej Johna Locke’a
John Locke’s Rationalism of Intellectual Culture
Autorzy:: Janeczek, Stanisław
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1807440.pdf
Data publikacji:: 2020-01-02
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: J. Locke
racjonalizm
empiryzm
John Locke
rationalism
empiricism
Opis:: Artykuł podejmuje problematykę należącą do epistemologii Johna Locke’a, charakterystycznego reprezentanta idei Oświecenia. Zwraca się uwagę na szerszy kontekst intelektualny tych rozstrzygnięć, mających odniesienia światopoglądowe czy społeczno-polityczne. Choć struktura An Essay Concerning Human Understanding sugeruje, że empiryzm jest konsekwencją antynatywizmu, to jednak logika wywodów Locke’a nakazuje uznać to rozstrzygnięcie za konsekwencję systemową rozważań o bardziej podstawowym charakterze. Nie sposób jednak nie docenić wagi refleksji Locke’a w zakresie oceny ludzkich możliwości poznawczych, uwidaczniającej się na gruncie teorii wiedzy, tyleż w kontekście wyakcentowania znaczenia ludzkiej „praxis”, co też specyfiki jego teorii nauki, pojętej w sensie nowożytnego przyrodoznawstwa. Może to prowadzić do wyróżnienia dwu poziomów jego refleksji nad poznaniem, czyli poziomu oficjalnego i nieoficjalnego, w formie analiz normatywnych oraz opisowych, tj. dotyczących metod stosowanych w praktyce naukowej czy przekonań formułowanych na użytek praktyki życiowej. Poziomowi pierwszemu odpowiadałby „twardy” empiryzm, charakterystyczny dla II księgi An Essay Concerning Human Understanding, zaś drugiemu – właściwy księdze IV – racjonalizm, dominujący jednak nawet nad pierwszym podejściem. W tym kontekście rodzi się potrzeba wyjścia poza uprawomocnienie jedynie wąskiego kręgu prawd należących do empirystycznie ugruntowanej właściwej wiedzy naukowej, zobiektywizowanej i pewnej („knowledge”), w kierunku usankcjonowania skromniej pojętych przekonań, tyleż formułowanych na bazie racjonalnej, co z elementami subiektywistycznymi („belief”, „assent”).
This paper seeks to discuss the problems of John Locke's epistemology. Locke was a characteristic representative of the idea of the Enlightenment. This text focuses on a broader intellectual context of Enlightenment solutions that refer to socio-political issues and to one's outlook. The structure of An Essay Concerning Human Understanding suggests that empiricism results from antinativism, nevertheless the logic of Locke's considerations makes us agree that this solution is a systematic consequence of a more basic reasoning. It is difficult not to appreciate the importance of Locke's reflection with regard to the assessment of human cognitive abilities. His assessment is made evident in the theory of knowledge, the importance of human praxis, and also in the specific character of his theory of science in the sense of modern natural history. This may lead to the distinction of two levels of his reflection on knowledge, i.e. the official level and the non-official level, in the form of normative and descriptive analyses, the analyses that deal with methods applied in scientific practice or beliefs formulated for the sake of practical life. The first level would correspond to 'hard' empiricism, the kind of empiricism characteristic of the 2nd book of An Essay Concerning Human Understanding; the second level is found in book four: rationalism that dominates, however, even over the first approach. In this context there is a need to go beyond the legitimation of only the narrow circles of truths that belong to proper learned knowledge based on empiricism, such knowledge that is objectified and certain. We need to legitimise more modest convictions formulated on a rational basis, convictions with subjectivistic elements (“belief,” “assent”).
Źródło:: Roczniki Kulturoznawcze; 2011, 2; 51-70
2082-8578
Pojawia się w:: Roczniki Kulturoznawcze
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: Chrześcijański naturalizm
Christian Naturalism
Autorzy:: Heller, Michał
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2015792.pdf
Data publikacji:: 2003
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: natura
naturalizm
monizm
racjonalizm
Transcendencja
nature
naturalism
monism
rationalism
transcendence
Opis:: The moment a notion becomes fashionable its meaning becomes unclear. This also concerns the notion of `naturalism'. After reminding briefly of the evolution of the notion, some of the sources are discussed of contemporary naturalistic tendencies in philosophy of science and current interpretations of scientific theories. One of the characteristic features of contemporary naturalism is a strong tendency to monistic interpretations. This seems to be in drastic opposition to metaphysical and theological dualism connected with the Christian view of the world. But does this view really force this kind of dualism on it followers? The article presents various contemporary views of this problem with a particular stress on the discussion that has been going on around the question of “God's action in the world”. During these polemics the notions of bottom-up causality and top-down causality have been broadly discussed. The author of the article suggests a certain philosophical hypothesis that allows overcoming the controversy between monism and dualism making by that very fact contemporary naturalistic tendencies not objectionable for followers of the Christian view of the world.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2003, 51, 3; 41-58
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: Christ and the Perfection of Creation in Schleiermachers Dogmatic Theology
Chrystus i doskonałość stworzenia w teologii dogmatycznej Schleiermachera
Autorzy:: Vander Schel, Kevin M.
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2037791.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: Schleiermacher
chrystologia
łaska
historia
racjonalizm
Christology
supernatural
grace
history
rationalism
Opis:: Artykuł stanowi próbę nowego odczytania roli odkupienia realizowanego przez Chrystusa w historii i świecie natury. Koncepcja teologiczna Friedricha Schleiermachera jest źródłem licznych kontrowersji i dyskusji, z uwagi na jego rozumienie nadprzyrodzonego i objawionego charakteru Jezusa Chrystusa poprzez silne akcentowanie roli uczucia (Gefühl) oraz religijnej podmiotowości w refleksji teologicznej. W kontraście do powyższej opinii, artykuł stanowi próbę odzyskania unikalnego spojrzenia Schleiermachera na chrystologię poprzez skoncentrowanie się na powracającym temacie „supernatural-becoming-natural”. Objawienie się i rola zbawcza Chrystusa nie oznacza dla niego ani absolutnej nadprzyrodzoności, ani absolutnej przyrodzoności. Schleiermacher opisuje Jezusa Chrystusa jako inaugurującego decydujący i nieprzekraczalny wpływ na historię, a jednocześnie taki, który pośredniczy w świecie przyrody, nie naruszając jej autonomii, aby doprowadzić´ ją do transformacji ludzkiej historii od wewnątrz. Jest to zasadniczy ruch w kierunku doskonalenia i dopełnienia świata i historii.
To many of his critics, Schleiermacher’s Christology signals an explicit weakness in his theological system, as his emphasis on religious feeling and subjectivity seems to undermine any claims of the distinctive revelatory or supernatural character of Jesus Christ. This essay by contrast underscores both the originality Schleiermacher’s understanding of Christ in history and its centrality to his overall thought by attending to the subtle theme of the “supernatural-becoming-natural” in his Glaubenslehre and Christliche Sittenlehre. Here the appearance of Christ yields a transformative influence that operates within natural and historical processes, inaugurating the reign of God that does not abolish the natural world but draws creation to its completed perfection.
Źródło:: Roczniki Teologiczne; 2017, 64, 2; 47-67
2353-7272
Pojawia się w:: Roczniki Teologiczne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity
Kartezjanizm i antykartezjanizm locke’owskiej koncepcji tożsamości osobowej
Autorzy:: Grzeliński, Adam
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1791104.pdf
Data publikacji:: 2020-06-30
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: René Descartes
Kartezjusz
John Locke
tożsamość osobowa
racjonalizm
empiryzm
personal identity
rationalism
empiricism
Opis:: Niniejszy artykuł koncentruje się na zależnościach pomiędzy Locke’owskim i kartezjańskim pojmowaniem tożsamości osobowej. Wbrew częstym odczytaniom, różnica pomiędzy nimi nie daje się sprowadzić do prostego przeciwstawienia substancjalizmu i empiryzmu. Locke nie rezygnuje ze stanowiska substancjalistycznego, jednakże rozgranicza dwie sfery — naturalnego, bazującego na doświadczeniu poznania oraz filozoficznych spekulacji, w których stara się przedstawić racjonalną i zgodną ze swym programem epistemologicznym interpretację dogmatów religijnych. Krytyka Locke’a dotyczy możliwości istnienia rzeczy myślącej jako substancji istniejącej niezależnie od ciała, natomiast rozbudowaniu w stosunku do filozofii kartezjańskiej ulega opis różnicowania się doświadczenia i ludzkiej subiektywności, zaś pojęcie tożsamości osobowej zyskuje eksplikację na czterech uzupełniających się poziomach: psychologicznym, biologicznym, społeczno-prawnym i religijnym.
This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2020, 68, 2; 195-212
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: Gottfried Wilhelm Leibniz: An Intellectual Portrait
Gottfried Wilhelm Leibniz: Portret intelektualny
Autorzy:: Gut, Przemysław
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/488411.pdf
Data publikacji:: 2017-06
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: rationalism
pluralism
monad
theism
Gottfried Wilhelm Leibniz
modern philosophy
filozofia nowożytna
racjonalizm
pluralizm
monada
teizm
Opis:: The aim of this paper is to set out the following: firstly, the most important facts from Leibniz’s biography; secondly, the position of Leibniz’s philosophy within the philosophical thought of the 17th century; thirdly, the diverse ways to explicate Leibniz’s philosophical thought that are still in use in literature today; fourthly, basic features which define the general spirit as well as the methods of Leibniz’s philosophizing.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie, po pierwsze, najistotniejszych faktów z bio¬gra¬fii Leibniza; po drugie, miejsca filozofii Leibniza w ramach myśli filozoficznej wieku XVII; po trze¬cie, głównych trendów interpretacyjnych jego pism, czynnych do dzisiaj w literaturze histo¬rycznofilozoficznej; po czwarte, podstawowych cech, które określą zarówno postawę filozoficzną Leibniza, jak też przyjęty przezeń sposób filozofowania.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2017, 65, 2; 5-21
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: O (przed)racjonalności w myśli starożytnej. Uwagi na marginesie pewnej książki
On (Pre)Rationality in Ancient Thought: Notes on the Margins of a Book
Autorzy:: Pacewicz, Artur
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31232832.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: ancient Greek philosophy
rationalism
Greek religion
Orphism
Presocratics
starożytna filozofia grecka
racjonalizm
religia grecka
orfizm
presokratycy
Opis:: Artykuł stanowi obszerne, krytyczne omówienie książki Przedracjonalne źródła racjonalnej refleksji filozoficznej autorstwa Jadwigi Skrzypek-Faluszczak. Krytyka obejmuje kolejne części monografii — „Wstęp” oraz trzy rozdziały, a zakończona jest wskazaniem na rozmaite uchybienia formalne, jakie w tej monografii się pojawiają. Rozważania nie ograniczają się do aspektu krytycznego, lecz prezentują rozmaite ujęcia danych kwestii obecne w literaturze przedmiotu, a nie zostały ujęte przez autorkę monografii, a także propozycje własnych autorskich rozwiązań.
The article is an extensive critical discussion of the book Przedracjonalne źródła racjonalnej refleksji filozoficznej [Pre-rational Sources of Rational Philosophical Reflection] by Jadwiga Skrzypek-Faluszczak. The critique covers the following parts of the monograph — the introduction and three chapters — and concludes by pointing out the various formal deficiencies to be found in this monograph. The reflections are not limited to the critical aspect, but present various approaches to the given issues present in the literature on the subject, not included by the author of the monograph, as well as the proposals of own original solutions.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 3; 251-273
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:: Kierkegaard On Descartes: Doubt as a Prefiguration of Existential Despair
Kierkegaard o Kartezjuszu. Wątpienie jako prefiguracja egzystencjalnej rozpaczy
Autorzy:: Kupś, Tomasz
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2097302.pdf
Data publikacji:: 2022-06-30
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: Søren Kierkegaard
Kartezjusz
wątpienie
rozpacz
racjonalizm
sceptycyzm
nieskończona rezygnacja
Descartes
doubt
despair
rationalism
scepticism
infinite resignation
Opis:: In his early, unfinished essay entitled Johannes Climacus, or De omnibus dubitandum est, Søren Kierkegaard enters into a polemic with Hegel’s interpretation of the methodic Cartesian doubt. Kierkegaard questions the philosophical absolutism of Cartesian scepticism and his methodological universalism. For the first time in Kierkegaard’s writings, the sphere of speculation (thinking) is confronted with personal involvement (will). Kierkegaard never published this work (it came out posthumously), and did not make any direct reference to Descartes in the same form ever again. However, certain subjects and themes remained: doubt (contrasted with despair) and the alias (Johannes Climacus), used when writing that early essay.
We swoim wczesnym, nieukończonym eseju zatytułowanym Johannes Climacus albo De omnibus dubitandum est Søren Kierkegaard wdaje się w polemikę z Heglowską interpretacją metodycznego Kartezjańskiego wątpienia. Kierkegaard kwestionuje filozoficzny absolutyzm Kartezjańskiego sceptycyzmu i jego metodologiczny uniwersalizm. Po raz pierwszy w pismach Kierkegaarda sfera spekulacji (myślenia) zostaje skonfrontowana z osobistym zaangażowaniem (wolą). Kierkegaard nigdy nie opublikował tego dzieła (wydano je pośmiertnie) i nigdy więcej nie odniósł się bezpośrednio do Kartezjusza w tej samej formie. Pozostały jednak pewne tematy i wątki: zwątpienie (przeciwstawione rozpaczy) i pseudonim (Johannes Climacus) używany podczas pisania tego wczesnego eseju.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2022, 70, 2; 23-34
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:: Zarys realistyczno-krytycystycznej koncepcji socjologicznej analizy literatury
An Outline of a Realistic-Criticalist Concept of the Sociological Analysis of Literature
Autorzy:: Jabłoński, Arkadiusz
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1833012.pdf
Data publikacji:: 2020-04-30
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: socjologia literatury
socjologiczna analiza literatury
racjonalizm krytyczny
Karl R. Popper
sociology of literature
sociological analysis of literature
critical rationalism
Opis:: Celem tego artykułu jest prezentacja perspektywy teoretyczno-analitycznej, która może stanowić dodatkowe uzasadnienie badań na tekstem literackim prowadzonych w ramach socjologii. Autor skupia się zwłaszcza na konsekwencjach ustaleń racjonalizmu krytycznego Karla R. Poppera oraz osiągnięciach realizmu krytycznego uprawianego w ramach socjologii.
The purpose of the article is to present a theoretical and analytical perspective that may provide additional justification for research on a literary text conducted in sociology. The author focuses particularly on the consequences of the critical rationality arrangements of Karl R. Popper and the achievements of critical realism cultivated in the context of sociology.
Źródło:: Roczniki Nauk Społecznych; 2014, 45, 4; 67-95
0137-4176
Pojawia się w:: Roczniki Nauk Społecznych
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 11.

Tytuł:: Johann Crell on Religious Tolerance and Salvation
Jan Crell o tolerancji religijnej i zbawieniu
Autorzy:: Iwanicki, Marcin
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31232609.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: Jan Crell
socynianizm
tolerancja religijna
praktycyzm
minimalizm doktrynalny
racjonalizm religijny
Johann Crell
Socinianism
religious tolerance
practicalism
doctrinal minimalism
religious rationalism
Opis:: The essay discusses the defense of religious tolerance presented in Johann Crell’s treatise On Freedom of Conscience, pointing to the tension between Christian exclusivism on the one hand and religious practicalism and rationalism on the other inherent in Crell’s views. This tension can be resolved by adopting theistic minimalism or extreme practicalism.
Autor omawia obronę tolerancji religijnej podjętą w dziele Jana Crella O wolności sumienia, wskazując na pewne napięcie w poglądach Crella między jego ekskluzywizmem chrześcijańskim a religijnym praktycyzmem i racjonalizmem. Istnieje kilka różnych sposobów usunięcia wskazanej trudności, między innymi poprzez przyjęcie minimalizmu teistycznego lub skrajnego praktycyzmu.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2022, 70, 4; 143-165
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki