- Tytuł:
-
Prawo XII Tablic
Law of the Twelve Tables - Autorzy:
- Łoś, Jan Stanisław
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/38695698.pdf
- Data publikacji:
- 2022
- Wydawca:
- Fundacja im. Aliny i Leszka Allerhandów
- Tematy:
-
prawo rzymskie
prawo XII tablic
Jan Stanisław Łoś
Rzym w V w. p.n.e.
Grecja w V w. p.n.e.
Roman law
Law of the Twelve Tables
John Stanislaw Łoś
Rome in the fifth century BCE
Greece in the fifth century BCE - Opis:
-
Wśród spuścizny Jana Stanisława Łosia (1890-1974), m.in., znawcy starożytnego Rzymu i stosunków polsko-ukraińskich, przechowywanej w Bibliotece Uniwersyteckiej KUL znalazły się materiały świadczące o tym, że w latach 40. i 50. XX w. autor ten intensywnie pracował nad przekładem ustawy XII Tablic oraz nad sporządzeniem komentarza do niej. Znajdują się one w odrębnej teczce, na której napisano „Prawo XII tablic. Tekst i tłumaczenie” (BU KUL, Rkps. 2726). Prezentowany tekst opatrzono tam nagłówkiem „Wstęp” (por. BU KUL, Rkps. 2726, k. 3-25). Po nim następuje zestawienie starożytnych źródeł, w których znalazły się cytaty z niezachowanego w całości pierwszego spisanego prawa Rzymian, którym przyporządkowano autorski przekład (por. Rkps. 2726, k. 27-67). Z niewiadomych powodów nie doszło do wydania w odrębnej publikacji dzieła, na którego polski przekład przyszło romanistom polskim czekać jeszcze długo. Jan Stanisław Łoś zdecydował się „uratować” przynajmniej część ze swoich ustaleń przez umieszczenie ich w zbiorze esejów „Sylwetki rzymskie”. Ceną za to była rezygnacja z aparatu naukowego, włożenie między eseje oraz nadanie im tytułu: „Krynica prawa” (por. J.S. Łoś, Sylwetki rzymskie, Warszawa 1958, s. 25-43; praca ta została niedawno wznowiona. Por. J.S. Łoś, Sylwetki rzymskie, wyd. II, Lublin 2007, s. 33-53). Przekład ustawy XII tablic umieszczono w tym samym zbiorze jako apendyks wraz ze spolszczeniem „Czynów ubóstwionego Augusta” (Res gestae vidi Augusti). „Oskrobanie” tego materiału zdegradowało go do poziomu tekstu publicystycznego. Stąd dziecinna reakcja środowiska naukowego polegająca na udawaniu, że nic wielkiego się nie stało. Tymczasem stało się! Wstęp i przekład są znakomite, o czym miał okazję przekonać się każdy. Bo mało było takich, którzy nie mieli wtedy w ręku tekstów Jana Stanisława Łosia. Tym bardziej należy ubolewać, że jego pierwotny plan nie doczekał się realizacji. Uczony ten nie tylko bowiem należał do najwybitniejszych polskich humanistów XX wieku, ale jego doświadczenia jako dziedzica i gospodarza pozwoliły mu doskonale wyczuć „ducha” kodyfikacji przygotowanej przez społeczeństwo rolnicze obdarzone wysoce rozwiniętym zmysłem politycznym i prawnym. Narracji Łosia zarzucano niekiedy niedoskonałość oraz lubowanie się w barokowej ornamentyce. Kto jednak miał kiedykolwiek do czynienia z pracą na roli, temu nie trzeba z Łosia niczego tłumaczyć. O jego doskonałym zrozumieniu społecznego klimatu, który towarzyszył zredagowaniu ustawy, świadczy poniższy tekst. Nadano mu tytuł „teczkowy” oraz pozostawiono przypisy. Proza Łosia, niedościgniona pod względem stylistycznym, bywa ciężkostrawna. Z tego powodu zdecydowałem się na podzielenie wywodu na mniejsze jednostki (zabieg ten został uzgodniony z Markiem Łosiem, synem Autora). Wydawanie po latach pełnego przekładu ustawy XII tablic nie ma obecnie większego sensu, gdyż w obiegu naukowym funkcjonuje znakomicie przyjęte tłumaczenie (zob. M. i J. Zabłoccy, Ustawa XII tablic: tekst, tłumaczenie, objaśnienia, Warszawa 2000). Erudycyjną oprawę doń warto jednak nareszcie odrąbać od „Sylwetek” oraz pokazać ją tak, jak chciał swego czasu zaprezentować ją światu Autor.
Held at the University Library of the Catholic University of Lublin, the legacy of Jan Stanisław Łoś (1890-1974), whose scholarly interests spanned ancient Rome and Polish-Ukrainian relations, includes material which proves that in the 1940s and 1950s the author worked extensively on a translation of the Law of the Twelve Tables and its commentary. The file in question is contained in a separate folder labelled “Prawo XII tablic. Tekst i tłumaczenie [Law of the Twelve Tables. Text and Translation]” (BU KUL, ms. 2726). This particular text bears the heading “Wstęp [Introduction]” (cf. BU KUL, ms. 2726, ff. 3-25). It is followed by a list of ancient sources, inclusive of quotations from the first, partially preserved written law of the Romans, with respective translations by the author (cf. ms. 2726, ff. 27-67). For unknown reasons, the work was not published as a separate volume, and it would be long before its translation would be available to Polish scholars of Roman antiquity. Jan Stanislaw Łoś decided to “salvage” at least some of his findings by including them in the collection of essays entitled Sylwetki rzymskie [Roman Figures]. Still, this came at the expense of the scientific apparatus, as they were worked in between the essays as “Krynica prawa [The Fount of Law]” (cf. J.S. Łoś, Sylwetki rzymskie, Warszawa 1958, pp. 25-43; the volume has recently been reissued. Cf. J.S. Łoś, Sylwetki rzymskie, 2nd edition, Lublin 2007, pp. 33-53). A translation of the Law of the Twelve Tables was placed in the same collection as an appendix, along with a Polish translation of The Deeds of the Divine Augustus (Res Gestae Divi Augusti). Pared down in this fashion, the material was downgraded to a text fit for newspapers. Hence the somewhat childish response of the scientific community, who pretended that nothing much had happened. It did, however! The introduction and the translation are excellent, as everyone had an opportunity to find out, since there were few who did not read Jan Stanisław Łoś at the time. It is therefore even more regrettable that his original plan did not come to fruition. After all, not only was Łoś one of the most outstanding 20th-century Polish scholars within the humanities but, born into a noble family and owning land that he managed, he was able to perfectly grasp the “spirit” of the codification originating with an agricultural society that was endowed with a highly developed political and legal sense. Łoś’s narrative has sometimes been accused of being imperfect and indulging in baroque ornamentation. However, no one familiar with the labour in the land had to have anything of Łoś’s explained. His excellent understanding of the social climate that surrounded drafting of the law is evinced by the following text. It has been titled just as the archival folder, with footnotes retained. Łoś’s prose, unsurpassed in terms of style, tends to be on the heavy side at times. For this reason, I decided to divide the disquisition into smaller units (which was agreed upon with Mark Łoś, the Author’s son). After so many years, publishing a full translation of the Law of the Twelve Tables makes little sense now, since scholars may take advantage of a splendidly received translation (see M. Zabłocka, J. Zabłocki, Ustawa XII tablic: tekst, tłumaczenie, objaśnienia, Warsaw 2000). Even so, it would be worthwhile for its erudite setting to be separated from Sylwetki and offer it to the reader just as the Author once intended to present it to the world. - Źródło:
-
Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda; 2022, 5, 2 (10); 412-427
2657-7984
2657-800X - Pojawia się w:
- Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł