- Tytuł:
-
Twórczość Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i jej recepcja w dawnych ukraińskich poetykach XVII-XVIII w.
Maciej Kazimierz Sarbiewski’s Work and Its Reception in Old Ukrainian Poetics in the Seventeenth and Eighteenth Centuries
Tворчествo Мацея Казимежа Сарбевского и его pецепция в староукра- инских поэтиках XVII–XVIII вв. - Autorzy:
- Astaf′êv, Oleksandr Grigorovič
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/441030.pdf
- Data publikacji:
- 2014
- Wydawca:
- Fundacja Naukowa Katolików Eschaton
- Tematy:
-
Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595-1640)
Matthias Casimirus Sarbievius (1595-1640)
Motiejus Kazimieras Sarbievijus (1595-1640)
Casimir Britannicus (1595-1640)
Mathias Casimirus Sarbiewski (1595-1640)
Sarbievius (1595-1640)
Casimir (1595-1640)
poetyka
recepcja
barok
neoscholastyka
konceptyzm (konceptualizm) koncept boga-artysty
poetics
reception
baroque
neoscholasticism
conceptism
concept of god-artist
Мацей Казимеж Сарбевский (1595-1640)
Матей Казимир Сарбевский (1595-1640)
Сарбевий (1595-1640)
поэтика
рецепция
барокко
неосхоластика
консептизм
консепт бога-художника - Opis:
-
Celem artykułu było badanie utworów Macieja Kazimierza Sarbiewskiego
uznanych za ogniwo w rozwoju estetyczno-artystycznej myśli oraz kultury w XVII
w. i na początku XVIII w. na wschodnich ziemiach dawnej Rzeczypospolitej
Obojga Narodów, tj. na terenie obecnej Ukrainy, z uwzględnieniem baroku jak
stylu w sztuce i metody poetyki epoki klasycznej. Autor artykułu użył: 1) metodę
analizy biograficznej (metodę genetyczną w interpretacji tekstu dla wskazania
genezy literatury w faktografii, biografii twórcy), 2) analizę dokumentu historycznego
(historiograficzną metodę analizy dokumentu), 3) metodę analizy porównawczej
Paula de Mana, która w szczególności stanowiła metodologiczną podstawę
badania.
Głównymi rezultatami analizy są niżej przedstawione wnioski. Sarbiewski
kreował „obrazowość” metaforyczności w utworach w myśl zasad barokowego
konceptyzmu i takich jego cech, jak: dowcip, celność, ostrość (conceptus, acumen,
acutum, argutiae, argutum) Stosował również niespodziewane porównania,
efektowne antytezy. Po analizie zapożyczeń z J. Pontany i J. C. Skaligiera w
utworach Sarbiewskiego, autor artykułu wnioskuje, że w spuściźnie omawianego
poety można odnaleźć modyfikację dzieł epoki renesansu, ślady syntezy neoscholastyki i baroku. Klasyczne elementy, np. nauka o konceptyzmie, łączą się z
renesansowymi, w szczególności z konceptem boga-artysty malarza. W artykule
wskazano także na elementy recepcji twórczości Sarbiewskiego przez autorów
poetyk z ówczesnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej.
Rezultaty analizy są ograniczone do warstwy retorycznej organizacji tekstu, z
uwzględnieniem środków stylistycznych, na przykład hiperbolizacji języka
literackiego. Tekst jest przyczynkiem do dalszych badań nad wpływem myśli
Sarbiewskiego we Wschodniej Europie. Pytania filozoficzne Sarbiewskiego
pozostają w istocie poza obszarem badawczym autora artykułu.
Praktyczne znaczenie wyników badawczych polega na tym, że otrzymane
rezultaty można wykorzystać w procesie dydaktycznym, przy opracowaniu kursów
normatywnych i specjalistycznych, tworzeniu pomocy naukowych i podręczników
z zakresu historii literatury polskiej, w szczególności literatury ukraińsko-polskiego
pogranicza.
Nowa wartość rezultatów badania polega na tym, że praca jest pierwszą próbą
badania recepcji twórczości M.K.Sarbiewskiego w tzw. staroukraińskich
(staroruskich) poetykach XVII-XVIII w., generalizuje podstawowe kategorie
dyskusji retorycznej, ustala związki między nimi. Przez ustalenie sfery pojęć
zapewnia identyfikację badanego zjawiska. Twórczość Sarbiewskiego utwierdza
tendencje barokowe w literaturze staroukraińsko-staropolskiego (rusko-polskiego)
pogranicza XVII-XVIII w., chociaż owe tendencje barokowe mieszają się z
wpływami klasycznymi. Poezja Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, na równi z
utworami Jana Kochanowskiego, Mikołaja Reja, Samuela Twardowskiego, była
bardzo popularna na terenie obecnej Ukrainy. Jako materiał ilustracyjny poezja
Sarbiewskiego figuruje w ówczesnych poetykach staroruskich (staroukraińskich
podręcznikach poetyki) autorstwa profesorów Akademii Kijowsko-Mohylańskiej:
Teofana Prokopowicza (1681-1736), Ławrientija Gorki [Laurentija Gorki, Wawrzyńca
Górki] (ok. 1660-1737), Mytrofana Dowgalewskiego (XVIII w.), Jerzego
Koniskiego (1717-1795), Gedeona Słonimskiego (ok. 1715-1772), Józefa Kononowicza-
Gorbackiego (?-1653) oraz innych. Podobnie jak Sarbiewski, sens tragedii
wyjaśniał autor poetyki Fons Castalius z 1685 r.
The aim of the article was to study the work of Maciej Kazimierz (Mathew Casimir) Sarbiewski as a representation of a link in the aesthetic and artistic development of the thought and culture in the 17th c. and at the beginning of the 18th in the eastern part of the former Polish –Lithuanian Commonwealth i.e. on the territory of the present-day Ukraine, with reference to baroque as a style in art and a method of classical poetics. The author applied: 1) a method of biographical analysis ( interpreting the texts in order to point to their origin in the factography and biography of their author); 2) an analysis of the historical documents (a historiographic method of analyzing documents); 3) Paul de Man`s method of comparative analysis, which provided the main methodological basis in this study. Main results of the analysis. Sarbiewski created his metaphors as images following the principles of the baroque conceptism and its features such as: a wit, accuracy, sharpness (conceptus, acumen, acutum, argutiae, argutum). He also applied artistic metaphors, unexpected comparisons, impressive antitheses. Having analysed the borrowings from J. Pontana and J.C. Scaliger in Sarbiewski’s works, the author of the article concludes that in Sarbiewski’s heritage you can find modification of Renaissance works, some traces of neo- scholastic and baroque synthesis, but the classical elements are joined with the Renaissance ones, specially the concept of artist/painter as god the creator. The article also draws the reader`s attention to some elements of the reception of Sarbiewski’s work by the authors of the books of poetics coming from the eastern territories of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The results of the analyses are limited to the rhetorical arrangement of the text, including artistic devices such as, for instance, hyperbolization of the literary language. The text is a contribution to further studies upon the influence of Sarbiewski’s thought in Eastern Europe. The article does not address Sarbiewski`s philosophical questions as, in fact, they remain beyond the area of research of the author. Looked at from a practical point of view, the research results can be used for didactic processes, for preparing normative and specialized courses, for creating teaching materials and manuals of Polish literary history, particularly with reference to the literature of the Polish-Ukrainian borderland. The novelty of the research consists in the fact that it is the first attempt to examine the reception of Sarbiewski’s work in the so-called Old Ukrainian (Old Russian) poetics of the 17 and 18th c. It establishes general and basic categories of the discussion on rhetoric and recognizes their mutual relations. By establishing the scope and sphere of the ideas discussed, it helps to identify the examined phenomenon. Sarbiewski’s work confirms baroque tendencies in the Old Ukrainian and Old Polish (Russian-Polish) borderland of the 17th and 18th c, though these baroque trends are mixed with classical influences. Sarbiewski’s poetry, along with the poems of Jan Kochanowski, Mikolaj Rej or Samuel Twardowski, was very popular on the territory of the present-day Ukraine. It provided reference material for theoreticql discussions of poetry and can be found quoted in the Old Russian poetics (Old Ukrainian manuals of poetics) written by the professors of Kiyev- Mohylev Academy: Teofan Prokopowicz (1681-1736), Laurentij Gorki (ca. 1660- 1737), Mytrofan Dowgalewski (18th c.), Jerzy (George) Koniski (1717-1795), Gedeon Slonimski (ca. 1715-1772), Josef Kononowicz- Gorbacki (? – 1653) and others. Along with Sarbiewski, the sense of the tragedy was explained by the author of “Fons Castalius” - a book of poetics which appeared there in 1685 . [English translation by sr Adelajda Sielepin CHR]
Целью в статье является изучение произведений Мацея Казимежа Сарбевского, известных как этап развития художественно-эстетической мысли и культуры в ХVII в. и в начале ХVIII в. на восточных землях давней Речи Посполитой Двух Народов, т. е. на территории нынешней Украины, в укоренившемся барокко как стиле искусства и методе классической поэтики. Автор статьи использовал: 1) метод биографического анализа (генетический метод в интерпретации текста при определении литературного генезиса в фактографии, биографии творца), 2) анализ исторических документов (историографический метод анализа документов), 3) метод сравнительного анализа Поля де Мана, – которые в совокупности составляют методологиче- скую основу исследования. Главными результатами анализа являются нижеследующие выводы. Сабревский внедрял метафорическую образность произведений в плоть бароккового консептизма и таких его составляющих характеристик, как острóта (шутка), целостность, остротá (conceptus, acumen, acutum, argutiae, argutum). Использовал также неожиданное сравнение, эффектную антитезу. Подводя итог анализу заимствований из Я. Понтана и Ю. Ц. Скалигера в произведениях Сарбевского, автор статьи делает вывод, что в наследии этого поэта можно обнаружить модификации творений ренессансной эпохи, следы синтеза неосхоластики и барокко, в то время как классические элементы (например, учение о консептизме) включают ренессансные приметы, в особенности связанные с консептом бога-творца-художника. В статье указаны также примеры рецепции творчества Сарбевского авторами поэтик в тогдашних восточных землях Речи Посполитой. Результаты анализа ограничены уровнем риторической организации текста, гиперболизации литературного языка. Статья представляет перспек- тиву дальнейшего изучения влияний Сарбевского в Восточной Европе. Философские вопросы, поставленные Сарбевским, остались вне поля зрения автора статьи. Практическое значение выводов исследования состоит в том, что по- лученные результаты можно использовать в учебном процессе, при состав- лении общих и специальных курсов, пособий и учебников истории польской литературы, в частности литературы украинско-польского пограничья. Новизна исследования. Статья является первым опытом изучения рецепции творчества М. К. Сарбевского в так называемых староукраинских (старорусских) поэтиках XVII-XVIII вв., выясняет основоположные катего- рии риторических дискуссий, устанавливает связи между ними. Устанавли- вается комплекс понятий в определении изучаемого явления. Творчество Сарбевского утверждает барочные тенденции в литературе староукраинско- старопольского (русско-польского) пограничья XVII-XVIII вв., хотя эти тенденции переплетены с влияниями классицизма. Поэзия Мацея Казимежа Сарбевского, наравне с творениями Яна Кохановского, Миколая Рея, Самуи- ла Твардовского, была очень популярной на территории нынешней Украины. Как иллюстративный материал, поэзия Сарбевского фигурирует в тогдашних старорусских поэтиках (староукраинских учебниках поэтики) авторства профессоров Киево-Могилянской академии: Феофана Прокоповича (1681-1736), Лаврентия Горки [Вавжинца Горки] (ок. 1660-1737), Митрофана Довгалевского (XVIII в.), Георгия Конисского (1717-1795), Гедеона Слоним-ского (ок. 1715-1772), Иосифа Кононовича-Горбацкого (?-1653) и др. Подоб- но Сарбевскому, смысл трагедии объяснял автор поэтики Fons Castalius в 1685 г. - Źródło:
-
Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education; 2014, 1(5); 79-118
2299-9922 - Pojawia się w:
- Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł