Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "toxic" wg kryterium: Temat


Wyświetlanie 1-15 z 15
Tytuł:
Ozon bezpieczeństwo ludzi i środowiska
Ozone – the safety of people and the environment
Autorzy:
Makles, Z.
Galwas-Zakrzewska, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/180896.pdf
Data publikacji:
2004
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
ozon
substancje toksyczne
regulacje prawne
ozone
toxic substances
law regulations
Opis:
Ozon odgrywa fundamentalną rolę w zachowaniu życia na Ziemi. Jego obecność w stratosferze zapobiega destruktywnemu oddziaływaniu promieniowania ultrafioletowego na przyrodę ożywioną, ma również wpływ na warunki pogodowe w różnych strefach geofizycznych globu ziemskiego. W materiale przedstawiono informacje o tym połączeniu, jego gospodarczym znaczeniu i wykorzystaniu oraz o czynnikach chemicznych zubożających warstwę ozonowa, a także o zagrożeniach dla ludzi i środowiska powodowanych zmniejszaniem się zawartości ozonu w atmosferze ziemskiej. Podano również przepisy prawne związane z ogólnie pojętą ochroną środowiska.
Ozone is an essential matter in life on Earth. Its presence in the stratosphere protects the living nature from the destructive effect of ultraviolet radiation. It affects weather conditions in various geophysical zones. In this paper we report on the economic importance of information about the impact of ozone on nature, ozone utilization and the effect of chemical substances depleting the ozone layer. In addition, we present regulations related to the environment and consequently to the protection of the atmosphere.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2004, 6; 25-28
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Obuwie chroniące przed substancjami chemicznymi i mikroorganizmami - prace nad projektem normy europejskiej
Footwear protecting against chemicals and micro-organisms—work on a draft European standard
Autorzy:
Andrzejewska, A.
Szczecińska, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/179232.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
obuwie ochronne
substancje szkodliwe
norma europejska
safety shoes
toxic substances
European standard
Opis:
Artykuł prezentuje podstawowe informacje na temat obuwia ochronnego stosowanego do prac z substancjami chemicznymi. W artykule przedstawiono również informacje na temat projektu badawczego realizowanego przez sześć europejskich instytucji badawczych, w tym Centralny Instytut Ochrony Pracy w ramach 5 Programu Ramowego UE polegającego na opracowaniu normy dla obuwia chroniącego przed substancjami chemicznymi i mikroorganizmami. W wyniku realizacji prac badawczych opracowany został projekt normy europejskiej, który zostanie złożony w Komitecie Technicznym CEN/TC 161 do ustanowienia.
This article presents basic information on protective footwear used by workers exposed to chemicals. It also presents general information concerning a project realized within the 5th Framework Programme of the EU, the aim of which is to work out a standard for footwear protecting against chemicals and micro-organisms. This research has resulted in a draft European standard, which will be submitted to the CEN/TC 161 Technical Committee for acceptance.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2003, 9; 10-11
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Spaliny silników Diesla - zagrożenie dla zdrowia pracowników
Diesel Exhaust fumes — a hazard for human health
Autorzy:
Pośniak, M.
Makhniashvili, I.
Kozieł, E.
Kowalska, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/179867.pdf
Data publikacji:
2001
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
zagrożenia chemiczne
zagrożenia zdrowia
spaliny
substancje toksyczne
chemical hazards
health hazards
exhaust
toxic substances
Opis:
Spaliny silnika Diesla są to wieloskładnikowe mieszaniny związków chemicznych powstające w wyniku niedoskonałego spalania paliwa, oleju silnikowego oraz dodatków i zanieczyszczeń w nich zawartych. Spaliny te są bardzo toksyczne i zostały uznane jako czynnik prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi. Wyniki badań identyfikacyjnych wykazały, że w atmosferze stanowisk pracy mogą być obecne wieloskładnikowe mieszaniny węglowodorów alifatycznych i aromatycznych, związków karbonylowych oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w tym 9. WWA, dla który została ustalona wartość NDS.
Diesel exhaust fumes are multicomponent mixtures of chemical compounds, which come into being as a result of imperfect combustion of fuel, diesel oil and also the additives and impurities in them. These exhaust fumes are very toxic and commonly recognized as a possible carcinogenic factor for humans. The results of identification research show that in workplace air there are multicomponent mixtures of aliphatic and aromatic hydrocarbons, carbonyl compounds and polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH), including 9th PAH, for which The TLV was established.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2001, 9; 11-14
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Classification of the Substances on the Basis of the Acute-Toxic-Class Method (ATC)
Autorzy:
Skowroń, J.
Zapór, L.
Miranowicz-Dzierżawska, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/90309.pdf
Data publikacji:
1998
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
acute-toxic-class method
alternative LD50 test
animal welfare
classification
toksyczność
substancje chemiczne
zwierzęta
Opis:
The acute-toxic-class method (ATC) is an alternative to the classical LD50 test. Four substances were tested with an ATC testing procedure. The results were compared with LD50 data obtained from the literature. Great importance was attached to the observations of toxic signs following administration. The results of this study have shown that the ATC method allows allocation to toxicity classes in the same manner as on the basis of the classical LD50 tests. The ATC method uses fewer animals and yields the same information on toxic signs. Introducing the ATC method into the quality system allows estimating the acute oral toxicity of chemicals according to the Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD; OECD, 1992, 1996).
Źródło:
International Journal of Occupational Safety and Ergonomics; 1998, 4, 1; 107-115
1080-3548
Pojawia się w:
International Journal of Occupational Safety and Ergonomics
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Krezol – mieszanina izomerów
Cresol - all isomers
Autorzy:
Starek, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/137742.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
izomery krezolu
działanie toksyczne
działanie żrące
NDS
cresol isomers
toxic effects
corrosive action
MAC (TWA)
Opis:
Krezol jest mieszaniną: o-, m- i p-krezolu o konsystencji ciekłej. Stosowany jest w preparatach dezynfekujących i konserwujących oraz jako półprodukt do syntezy organicznej. Narażenie zawodowe na krezole występuje w przemyśle koksochemicznym, naftowym, chemicznym, odlewniczym i in. Krezole wywierają toksyczne działanie na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), układ oddechowy, krew obwodową, skórę, błony śluzowe, wątrobę i nerki. Klasyfikuje się je jako substancje toksyczne i żrące. O ile ostre działanie toksyczne tych związków jest dobrze udokumentowane, o tyle dane co do ich działania w warunkach narażenia powtarzanego są bardzo nieliczne. Krezole mogą działać klastogennie oraz są promotorami procesu nowotworowego, a ponadto działają szkodliwie na rozrodczość w modelu wielopokoleniowym. Podstawą wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) krezoli były wyniki badań paszowych przeprowadzonych na myszach i szczurach w ramach NTP (National Toxicology Progrom). Na podstawie wartości LOAEL (wzrostu stężenia kwasów żółciowych i zmian histologicznych w błonie śluzowej nosa) oraz 5 współczynników niepewności, przyjęto za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) krezolu – mieszaniny izomerów stężenie równe 22 mg/m3 z oznakowaniem związku literami „Sk” (wchłanianie przez skórę) i „C” (działanie żrące). Nie ma podstaw merytorycznych do zaproponowania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) i dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) krezolu – mieszaniny izomerów.
Cresol is a liquid which consists of its three isomers, i.e. o-, m-, and p-cresol. It is used as a disinfecting and preserving agent and as an intermediate in organic synthesis. Occupational exposure to cresols may occur in coke plants, the petrochemical and chemical industry, foundry work and during other industrial activities. Cresols exert toxic effects on the central nervous system, respiratory system, peripheral blood, skin, mucous membranes, liver, and kidneys. These chemicals are classified as toxic and corrosive substances. Cresols demonstrate clastogenic and tumor promotion activity. They exert an adverse effect on reproduction in a multigeneration model. The MAC (TWA) value was calculated on the basis of LOAEL value (for an increase in the concentration of bile in bile and histological changes in nasdal mucosa) in rodents. A MAC (TWA) value at the level of 22 mg/m3 was proposed. Skin (“Sk”) and corrosive (“C”) notations are recommended.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2007, 1 (51); 95-111
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Tworzywa sztuczne a zagrożenie pożarowe
Artificial materials and fire hazard
Autorzy:
Sawicki, T.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/179711.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
tworzywa sztuczne
pożar
zagrożenie pożarowe
substancje szkodliwe
zagrożenie zdrowia
plastics
fire
fire hazard
toxic substances
health hazard
Opis:
Autor omawia występujące w warunkach pożaru tworzyw sztucznych produkty spalania i rozkładu termoutleniającego oraz powodowane przez nie zagrożenia dla zdrowia i życia.
The author describes the products of incineration and disposition termooxidation that are emitted when plastics are on fire as well as the threat they pose to life and health.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2003, 7/8; 43-44
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nitrowe pochodne wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w środowisku
Nitro derivatives of polycyclic aromatic hydrocarbons in the environment
Autorzy:
Makhniashvili, I.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/181419.pdf
Data publikacji:
2003
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
substancje szkodliwe
substancje toksyczne
nitro-WWA
WWA
policyclic aromatic hydrocarbons
toxic substances
nitro-PAHs
Opis:
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) i ich nitrowe pochodne (nitro-WWA) są to związki chemiczne występujące w środowisku człowieka, będące składnikiem produktów pochodzenia naturalnego jak również powstają w wyniku procesów termicznych. Związki te są sklasyfikowane jako substancje szkodliwe, wykazujące działania rakotwórcze oraz mutagenne. Zanieczyszczają powietrze atmosferyczne, powietrze na stanowiskach pracy, a także inne media środowiska naturalnego.
Polycyclic aromatic hydrocarbons(PAHs)) and their nitro derivatives(nitro-PAHs) are chemical compounds present in the human environment. They are components of products of natural origin. They are also formed as a result of thermal processes. These compounds are classified as harmful, carcinogenic and mutagenic substances. They pollute the atmospheric air, workplace air, and different media of the environment.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2003, 3; 17-20
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Chlorobenzen
Chlorobenzene
Autorzy:
Starek, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/138257.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
chlorobenzen
działanie toksyczne
wartość NDS
wartość NDSCh
chlorobenzene
toxic effects
MAC (TWA) value
MAC (STEL) value
Opis:
Chlorobenzen jest bezbarwną cieczą stosowaną jako rozpuszczalnik organiczny oraz jako półprodukt do syntezy chemicznej. Narażenie na ten związek w środowisku pracy nie przekracza na ogół wartości dopuszczalnych. Dotychczas nie opisano symptomatologii ostrego zatrucia tym związkiem u ludzi. W warunkach narażenia przewlekłego obserwowano jego działanie drażniące, neurotoksyczne i mielotoksyczne. Wartości medialnych dawek śmiertelnych u zwierząt wskazują, że chlorobenzen jest substancją szkodliwą. Zarówno w warunkach narażenia ostrego, jak i podprzewlekłego związek ten działa hepatotoksycznie, neurotoksycznie oraz depresyjnie na narządy erytropoetyczne i limfopoetyczne. Chlorobenzen nie działa mutagennie, nie udowodniono dotychczas rakotwórczego działania tego związku, jak też jego szkodliwego wpływu na ontogenetyczny rozwój organizmu. Podstawą wartości NDS chlorobenzenu są wyniki badań przeprowadzonych na szczurach narażonych na chlorobenzen o stężeniach: 0; 230; 690 lub 2080 mg/m3 6 h dziennie, przez 7 dni w tygodniu, w ciągu 10 tygodni. Skutkami krytycznymi narażenia na związek u zwierząt były zmiany nefrotoksyczne (rozszerzenie miedniczek i kanalików nerkowych, obecność materiału kwasochłonnego w świetle kanalików, przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek oraz ogniska regeneracji nabłonka kanalikowego). Wartość NOAEL dla tych zmian wynosiła 230 mg/m3. Po przyjęciu trzech współczynników niepewności o łącznej wartości 8 obliczono wartość NDS chlorobenzenu, która wyniosła 28,8 mg/m3. Ponadto obliczono wartość NDSCh zgodnie z przyjętymi zasadami. Zaproponowano przyjęcie wartości NDS i wartości NDSCh odpowiednio 23 i 70 mg/m3, co odpowiada wartościom normatywnym ustalonym w Unii Europejskiej. Ponadto, na podstawie dobrze udokumentowanych danych kinetycznych, zaproponowano przyjęcie wartości DSB dla 4-chlorokatecholu, głównego metabolitu chlorobenzenu, na poziomie 16 mg/g kreatyniny i 80,5 mg/g kreatyniny w moczu pobranym odpowiednio przed rozpoczęciem pracy i na końcu zmiany roboczej w dowolnym dniu tygodnia.
Chlorobenzene is a colorless liquid used as an organic solvent and an intermediate in organic synthesis. Datab from environmental monitoring indicate that exposure to chlorobenzene does not exceed acceptable values. Symptomatology of acute poisoning with chlorobenzene in human has not been described to date. Headaches and both upper respiratory tract and eye irritation have been reported in workers exposed to this chemical. Acute oral and dermal toxicity of chlorobenzene in animals is low. This chemical exerts hepatotoxic, nephrotoxic and hematotoxic effects during acute and subchronic exposure. Chlorobenzene is not mutagenic though it has been shown to bind with liver, kidney and lung DNA, RNA, and proteins in rats and mice. There is no evidence of embryotoxic, fetotoxic, teratogenic and carcinogenic effects. On the basis of the NOAEL value (230 mg/m3) obtained in a subchronic experiment in rats and the relevant uncertainty factors, a MAC (TWA) value of 27.3 mg/m3 was calculated. In accordance with European Commission Directions the MAC (TWA) value of 23 mg/m3 has been suggested. On the basis of MAC (TWA), the MAC (STEL) value of 70 mg/m3 has been calculated. Moreover, monitoring total (free and conjugated) 4-chlorocatechol in urine specimens collected at the beginning of a new shift and at the end of exposure or at the end of the shift with BEI values of 16 mg/g creatinine and 80,5 mg/g creatinine, respectively, is recommended.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2007, 3 (53); 41-58
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kryteria postępowania z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi na podstawie przepisów polskich i Unii Europejskiej
Dangerous chemical substances end preparations — criteria of handling on the basis of Polish and European Union legal regulations
Autorzy:
Puchalska, H.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/180489.pdf
Data publikacji:
2002
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
substancje niebezpieczne
regulacje prawne
niebezpieczne substancje chemiczne
substancje toksyczne
dangerous substances
law regulations
dangerous chemical substances
toxic substances
Opis:
W artykule przedstawiono kryteria prawidłowego postępowania z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi. Obowiązek określenia spójnych kryteriów bezpieczeństwa przy produkcji, stosowaniu i obrocie substancji chemicznych wynika z konwencji MOP i z dyrektyw Wspólnoty Europejskiej. Najważniejsze z nich omówiono w artykule. Przedstawiono też wybrane uregulowania prawne obowiązujące w Polsce w tym zakresie. Wynika z nich, że odpowiednie oznakowanie i klasyfikacja wskazują służbom bhp, pracownikom i pracodawcom główny kierunek biologicznego działania substancji chemicznych. Umożliwia to wprowadzenie odpowiednich zabezpieczeń i środków ochrony indywidualnej.
Criteria of proper handling of dangerous chemical substances and preparations are presented in the article. Legal regulations in force in the European Community concerning safety during production, use end marketing of dangerous chemical substances are also presented The obligation to determine the principles of safety during production, use and marketing of dangerous chemical substances follows from ILO conventions and European Community directives. Moreover, selected binding Polish legal regulations in this field are presented. According to those regulations, appropriate labelling and classification indicate to occupational safety services, employers end employees the main direction of the biological effect of chemical substances. This makes it possible to introduce appropriate protection end personal protective equipment.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2002, 9; 26-28
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zagrożenia w podziemnych parkingach samochodowych - toksyczne, pożarowe i wybuchowe
Toxic, fire and explosive risk in underground car parks
Autorzy:
Makhniashvili, I.
Makles, Z.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/180878.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
zagrożenie pożarowe
zagrożenie wybuchem
zagrożenie toksyczne
garaże podziemne
fire hazard
explosion hazard
toxic hazard
underground car parks
Opis:
Parkowanie pojazdów samochodowych w dużych miastach nastręcza olbrzymie trudności. Racjonalnym rozwiązaniem tego problemu są podziemne parkingi wielostanowiskowe, usytuowane w miejscach wzmożonego ruchu, a więc w centrach metropolii. W artykule przedstawiono zagrożenia jakie mogą stwarzać pojazdy, których miejscem parkowania są podziemne garaże.
Road vehicles parking in big cities cause enormous problems. Underground multi-storey car parks situated in congested areas, such as centres of metropolises, are a reasonable solution to this problem. The article discusses risks vehicles parked in underground car parks may cause.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2007, 11; 10-13
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Tetrachlorek węgla
Carbon tetrachloride
Autorzy:
Jakubowski, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/138428.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
tetrachlorek węgla
działanie toksyczne
odległe skutki działania toksycznego
toksykokinetyka
ocena ryzyka
NDS
carbon tetrachloride
toxic effects
delayed effects
toxicokinetics
risk assessment
Opis:
Tetrachlorek węgla (CCl4) jest przezroczystą, bezbarwną cieczą o charakterystycznym zapachu zbliżonym do zapachu eteru. Jest substancją niepalną. W przeszłości był szeroko stosowany jako rozpuszczalnik do prania na sucho. Obecnie został całkowicie zastąpiony przez rozpuszczalniki mniej toksyczne. Jest wykorzystywany głównie do produkcji fluorowodorów stosowanych jako gaz napędowy w pojemnikach z aerozolami, do produkcji pianek z tworzyw sztucznych oraz w gaśnicach. Według danych Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi z 2001 r., w Polsce nie było osób narażonych na tetra chlorek węgla o stężeniach powyżej wartości NDS. Ostre lub przewlekłe zatrucia CCl4 drogą pokarmową powodowały wzrost stężeń enzymów w surowicy, nudności, anoreksję, wymioty, bóle brzucha, biegunki, żółtaczkę, powiększenie i stłuszczenie wątroby, zaburzenia czynności nerek, drgawki, zaburzenia wzroku, krwawienia, śpiączkę oraz zejścia śmiertelne. W przypadku przewlekłych zatruć CCl4 narządem docelowym jest wątroba. Dane literaturowe wskazują, że uszkodzenia wątroby są spowodowane powstawaniem w trakcie metabolizmu CCl4 reaktywnych rodników trichlorometylowego (CCl3) i trichlorometylowego rodnika ponadtlenkowego (CCl3O2 -), których powstawanie jest katalizowane przez mikrosomalny cytochrom P-450. Przyjmuje się, że działanie toksyczne wynika z wiązania wolnych rodników z hepatocytami znajdującymi się w środkowej części zrazika, co z kolei początkuje peroksydację lipidów i śmierć komórki. W odpowiedzi na uszkodzenie komórek miąższowych może nastąpić stymulacja komórek otaczających miejsce uszkodzenia. Związek ten wpływa także na czynność nerek oraz działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Istnieją wystarczające dowody działania rakotwórczego tetrachlorku węgla u zwierząt doświadczanych. Jednakże działanie genotoksyczne CCl4 było słabe lub wręcz go nie było, szczególnie w komórkach ssaków in vivo. W związku z tym można przyjąć, że działanie rakotwórcze u gryzoni, stwierdzane tylko tam, gdzie występowało działanie toksyczne, było skutkiem wzrostu proliferacji komórek w odpowiedzi na uszkodzenia i że dawki niepowodujące działania cytotoksycznego nie wpływają na wzrost ryzyka działania rakotwórczego. Wartości normatywów higienicznych tetrachlorku węgla przyjęte w różnych państwach wykazują duże zróżnicowanie: od 3,2 mg/m3 w Niemczech do 65 mg/m3 wg OSHA w USA oraz w Rosji i w Austrii). Trudno określić przyczynę takiego zróżnicowania, gdyż nie ma wątpliwości, że narządem docelowym działania toksycznego tetrachlorku węgla jest wątroba, a podstawowe prace dotyczące toksycznego działania CCl4 opublikowano głównie w latach 1950-90. Za podstawę wartości NDS przyjęto wyniki badań Adamsa i wsp. (1952), w których szczury poddawano narażeniu inhalacyjnemu na CCl4 o szerokim zakresie stężeń - 32÷2520 mg/m3. W wyniku eksperymentu trwającego 202 dni (137 narażeń 5 dni w tygodniu, 7 h dziennie), podczas którego szczury poddawano narażeniu inhalacyjnemu na CCl4 o stężeniu 160 mg/m3, nie stwierdzono szkodliwego wpływu CCl 4 na wątrobę. U szczurów narażanych na stężenie 320 mg/m3 stwierdzono marskość wątroby niewielkiego stopnia. Przyjmując stężenie 160 mg/m3 za NOAEL i odpowiednie współczynniki niepewności, zaproponowano wartość NDS równą 20 mg/m3. W związku z tym, że u ludzi narażanych przez 180 min na CCl4 o stężeniu 70 mg/m3 nie stwierdzano żadnych skutków działania CCl4, a 70-minutowe narażenie na stężenie 308 mg/m3 spowodowało jedynie zmniejszenie stężenia żelaza w surowicy krwi w okresie 20÷44 h po narażeniu (Stewart i in. 1961), nie proponuje się określania wartości NDSCh.
Carbon tetrachloride (CCl4) is a colorless, clear, nonflammable liquid with a characteristic ether-like odor. It may decompose upon heating to produce corrosive and toxic gases. Due to its toxic properties CCl4 is no longer used as a solvent. Liver is the target organ for carbon tetrachloride toxicity. Slight cirrhosis and fatty infiltration of the liver occurred as a result of chronic inhalation exposure (187 days, 134 days of exposure) of rats to 320 mg/m3 of carbon tetrachloride. NOAEL amounted to 160 mg/m3. CCl4 toxicity is due to biotransformation of the solvent into a free radical (CCl3) and other reactive metabolites by the hepatic cytochrome P-450 system and, particularly, by P4502E1. The toxicity of carbon tetrachloride is increased by alcohol ingestion. Carbon tetrachloride was classified by IARC as possibly carcinogenic to humans (Group 2B). Results of animal experiments suggested a common biological mechanism, cell death and regeneration. CCl4 is not genotoxic. Inhalation unit risk amounts to 1.5 E-5. There is evidence that CCl4 is fetotoxic but not teratogenic. Based on the NOAEL value from an inhalation study in rats a TWA value of 20 mg/m3 was proposed. . There are no bases for establishing OEL (STEL) or BEI values. The substance can be absorbed through skin.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2006, 2 (48); 189-214
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Działanie łączne substancji chemicznych wpływających szkodliwie na rozrodczość - charakterystyka problemu
Combined exposure to chemical substances toxic to abilities to propagate - characteristics of the problem
Autorzy:
Miranowicz-Dzierżawska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2202802.pdf
Data publikacji:
2021
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
działanie łączne
„koktajl” chemikaliów
interakcje
substancje działające szkodliwie na rozrodczość
dysruptory endokrynne
combined chemicals action
“cocktail” of chemicals
interactions
substances toxic to reproduction
endocrine disruptors
Opis:
Substancje wpływające szkodliwie na rozrodczość (również te, które działają poprzez zaburzanie gospodarki hormonalnej organizmu) są klasyfikowane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008. W tym rozporządzeniu zostały ustalone zasady, na jakich klasyfikuje się również mieszaniny takich substancji, jednak w dalszym ciągu problemem pozostaje ocena skutków łącznego narażenia na substancje pochodzące z wielu różnych źródeł bądź rozprzestrzeniających się różnymi drogami. W artykule omówiono zagadnienia związane z oddziaływaniem na organizm mieszanin substancji chemicznych, wśród których istnieje możliwość wzajemnych interakcji, co powoduje, że mieszaniny mogą stwarzać nieoczekiwanie duże zagrożenie dla zdrowia narażonego na ich działanie człowieka.
Substances toxic to ability to propagate (including those acting by disrupting the endocrine system) are classified in accordance with Regulation (EC) No 1272/2008 of the European Parliament and of the Council. Pursuant to this regulation, the rules on classification mixtures of such substances are also established, however, the assessment of the effects of combined exposure to substances from many different sources or spread through different routes remains are still a problem. This article discusses the problem of exposure to chemical substances mixtures, among which there is a possibility of mutual interaction, causing that mixtures may pose unexpectedly high hazards to human health.
Źródło:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka; 2021, 1; 14-17
0137-7043
Pojawia się w:
Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ftalan dibutylu. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Dibutyl phthalate. Documentation of proposed values of occupational exposure limits (OELs)
Autorzy:
Kupczewska-Dobecka, Małgorzata
Czubacka, Ewelina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2146841.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
ftalan dibutylu
NDS
narażenie zawodowe
skutki toksyczne
nauki o zdrowiu
inżynieria środowiska
dibutyl phthalate
OEL
MAC
occupational exposure
toxic effects
health sciences
environmental engineering
Opis:
Ftalan dibutylu (DBP) jest stosowany jako dodatek zmiękczający do żywic i polimerów, a także jako środek żelujący, rozpuszczalnik, środek przeciwpieniący, przy wytwarzaniu farb nitrocelulozowych, włókien szklanych, kosmetyków, osłonek leków, insektycydów oraz jako środek smarny. W dostępnym piśmiennictwie dostępne są jedynie informacje dotyczące narażenia zawodowego na mieszaninę par i aerozoli plastyfikatorów ftalanowych. U narażonych na ftalany przy produkcji mężczyzn stwierdzono polineuropatie. Ftalan dibutylu jest zaklasyfikowany jako substancja działająca szkodliwie na rozrodczość kategorii zagrożenia 1B. Wartość LOAEL dla działania na rozrodczość manifestującego się istotnym i zależnym od dawki zwiększeniem częstości występowania morfologicznie nieprawidłowych plemników u szczurów wynosi 31 mg/kg mc./dzień. Z kolei u myszy obserwowano zmniejszenie masy jąder, opóźnienie spermatogenezy oraz zaburzenia dojrzewania komórek Sertolego w wyniku narażenia na ftalan dibutylu w dawce ≥1 mg/kg mc./dzień. Za skutek krytyczny działania ftalanu dibutylu przyjęto działanie drażniące na drogi oddechowe oraz działanie na rozrodczość. Jako podstawę wyliczenia wartości NDS przyjęto wyniki 4-tygodniowego doświadczenia na szczurach. Za wartość NOAEC dla miejscowego działania drażniącego na drogi oddechowe przyjęto stężenie 1,18 mg/m³ . Na podstawie przeprowadzonych obliczeń zaproponowano przyjąć stężenie 0,6 mg/m³ jako wartość NDS dla par i aerozoli ftalanu dibutylu. Nie ustalono wartości chwilowej, NDSCh.
Dibutyl phthalate (DBP) is used as a softening additive for resins and polymers, and as a solvent, defoamer, in the production of nitrocellulose paints, glass fibers, cosmetics, drug casings, insecticides. The available literature provides information on occupational exposure to a mixture of vapors and aerosols of phthalate plasticizers only. Polyneuropathy was found in men exposed to phthalates during production. Dibutyl phthalate is classified as toxic for reproduction category 1B. The LOAEL for reproductive effects, as manifested by a significant and dose-dependent increase in the incidence of morphologically abnormal sperm in rats, is 31 mg/kg bw/day. In turn, in mice, decreased testicular weight, delayed spermatogenesis and impaired maturation of Sertoli cells were observed as a result of exposure to dibutyl phthalate at a dose of ≥ 1 mg/kg bw/day. Irritation to the respiratory tract and effect on reproduction were considered to be a critical effect of dibutyl phthalate. The results of a 4-week experiment on rats were used as the basis for the calculation of the MAC value. The concentration of 1.18 mg/m³ was adopted as the NOAEC. It was proposed to assume the concentration of 0.6 mg/m³ as the MAC value. Short term exposure value has not been established.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2022, Nr 1 (111); 81--131
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ołów i jego związki nieorganiczne, z wyjątkiem arsenianu(V)/ ołowiu(II) i chromianu(VI) ołowiu(II) - w przeliczeniu na ołów, frakcja wdychana. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Lead and its inorganic compounds, other than lead arsenate and lead chromate as Pb, inhalable fraction. Documentation of suggested occupational exposure limits (OELs)
Autorzy:
Jakubowski, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/137817.pdf
Data publikacji:
2014
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
ołów i jego związki nieorganiczne
działanie toksyczne ołowiu
toksykokinetyka
podstawy wartości NDS i DSB
lead and its inorganic compound
toxic effects
toxicokinetics
recommended OEL and BEI values
Opis:
Ołów (Pb) jest miękkim srebrzystoszarym metalem. Należy do grupy 14. układu okresowego. Narażenie na ołów występuje zarówno w środowisku pracy, jak i w środowisku życia. W ciągu ostatnich 20, lat istotnemu zmniejszeniu uległo narażenie na ołów w środowisku życia. Zmniejszeniu uległo także w Polsce narażenie na ołów w środowisku pracy. W narażeniu na ołów o stężeniach większych niż wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), tj. 0,050 mg/m3 pracuje obecnie w Polsce 3297 osób. W 1991 r. osób tych było 5076. Największą liczbę przekroczeń wartości NDS stwierdzano w procesach: produkcji metali (1864 osób), metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i innych urządzeń (340 osób) oraz urządzeń elektronicznych (316 osób). W środowisku pracy główną drogę wchłaniania ołowiu i jego związków stanowi układ oddechowy, jakkolwiek ołów może się wchłaniać także, zależnie o warunków pracy, z przewodu pokarmowego. Deponowanie aerozoli zawierających ołów w płucach zależy od wymiaru cząstek. Wydajność deponowania cząstek aerozolu zawierającego ołów w płucach ocenia się na 30 -s- 50%. Cząstki aerozolu osadzające się w drzewie oskrzelowym ulegają usunięciu do jamy ustnej i mogą ulec połknięciu. Ołów zawarty we frakcji respirabilnej ulega całkowitemu wchłonięciu z płuc. Z przewodu pokarmowego wchłania się około 10% pobranego ołowiu u osób dorosłych i około 50% u dzieci. We krwi około 99% ołowiu ulega wiązaniu z erytrocytami. Około 92% ołowiu zawartego w organizmie deponuje się w kościach. Stężenie ołowiu we krwi (B-Pb) stanowi wypadkową procesów wchłaniania, roz-mieszczenia i wydalania. Stan równowagi stężeń ołowiu we krwi jest osiągany po około 3 miesiącach od rozpoczęcia narażenia. Po przerwaniu narażenia półokres eliminacji ołowiu z krwi i tkanek miękkich wynosi około 30 dni, a z kości 5 + 10 lat. Łożysko nie stanowi bariery dla ołowiu. Wszystkie skutki zdrowotne narażenia na ołów są odnoszone do stężeń ołowiu we krwi. W związku z tym, istotne było określenie zależności między stężeniami ołowiu w powietrzu (A-Pb) i we krwi, która jest zależna od formy chemicznej ołowiu w powietrzu oraz od rodzaju produkcji. Na podstawie uzyska-nych wyników badań wykazano, że zwiększeniu stężenia ołowiu w powietrzu o 1 ug/m3 odpowiada wzrost stężenia ołowiu we krwi w zakresie 0,3 + 1,9 ug/L. Istnieje duża liczba danych dotyczących działania toksycznego ołowiu u ludzi typu dawka- -skutek i dawka-odpowiedź. Dotyczą one zarówno środowiska pracy, jak i środowiska życia. U osób dorosłych za układy krytyczne działania ołowiu uznaje się: układ krwiotwórczy, układ sercowo-naczyniowy, układ nerwowy oraz nerki. U dzieci układem krytycznym jest ośrodkowy układ nerwowy. Wczesne skutki działania ołowiu w tych układach i narządach pojawiają się u osób dorosłych, gdy stężenie ołowiu we krwi wynosi około 300 ug/L lub nawet poniżej tej wartości. U dzieci działanie ołowiu na ośrodkowy układ nerwowy jest bezprogowe. Ołów został uznany przez IARC za czynnik o udowodnionym działaniu rakotwórczym dla zwierząt i prawdopodobnie rakotwórczym dla ludzi (grupa 2A). Zgodnie z powszechnie zaakceptowaną opinią, podstawę oceny narażenia na ołów powinna stanowić wartość dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB). Aktualne dane wskazują na możliwy wpływ ołowiu na nerki oraz układy: nerwowy, krwiotwórczy i krążenia, gdy stężenia ołowiu we krwi wynoszą około 300 pg/L. Proponuje się więc zmniejszenie wartości dopuszczalnego stężenia w materiale bio-logicznym (DSB) dla ołowiu do 300 pg B-Pb/L. Wartość ta jest zgodna z zaleceniami ACGIH oraz propozycjami SCOEL i ICOH. Wartość NDS dla ołowiu i jego związków nieorganicznych nie ulega zmianie i wynosi 0,050 mg/m3. W warunkach 8-godzinnego narażenia zawo¬dowego wzrostowi stężenia ołowiu w powietrzu o 1 ng/m3 może odpowiadać wzrost stężeń ołowiu we krwi do 1,9 Hg/L. W związku z tym, narażeniu zawodowemu drogą inhalacyjną na ołów7 o stężeniu równym wartości NDS może odpowiadać przyrost stężenia ołowiu w7e krwi o około 100 ug/L. W Niemczech średnie geometryczne stężenie ołowiu we krwi u osób dorosłych i nienarażonych zawodowo na ołów wynosi 31 ug/L, a wartości referencyjne odpowiadające 95-percentylowi odpowiednio: u kobiet 70 ug/L i u mężczyzn 90 ug/L. W Republice Czeskiej i w7e Francji średnie geome-tryczne stężenia ołowiu w7e krwi wynosiły odpowiednio: 33 i 25,7 ug/ L. Suma stężeń ołowiu we krwi wynikających z narażenia środowisko-wego i zawodowego drogą inhalacyjną nie powinna w związku z tym przekraczać 200 |Jg/L. Przy założeniu, że w środowisku pracy pewne ilości ołowiu mogą się wchłaniać z przewodu pokarmowego, niezależnie od drogi inhalacyjnej, proponowana wartość DSB wynosząca 300 ug/L wydaje się być w pełni uzasadniona. Kobiety w wieku rozrodczym nie powinny pracować w narażeniu na ołów, ze względu na możliwy wpływ związku na rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu. Zgodnie z wymaganiami zawartymi w dyrektywie 98/24/WE, wykonywanie oznaczeń ołowiu we krwi obowiązuje w państwach Unii Europejskiej. Górne ograniczenie wartości stężenia ołowiu we krwi wynosi 700 ug/1, przy czym opieką medyczną powinni zostać objęci pracownicy pracujący w narażeniu na ołów o stężeniach ołowiu we krwi powyżej 400 ug/l. Wartość wiążąca dla ołowiu i jego związków nieorganicznych w powietrzu środowiska pracy zawarta w dyrektywie 98/24 WE wynosi 0,15 mg/ m3.
Lead (Pb, atomic weight 207.19) in inorganic compounds usually has the oxidation state II, but state IV also occurs. Lead is a soft, silvery grey metal. In the Earth's crust it is present in various minerals such as sulfide, carbonate and sulfate. The metallurgy' of lead consists of three separate operations: concentrating ,smelting and refining. Occupational lead exposure occurs in the wide variety of set-tings during primary and secondary lead smelting, working in non-ferrous foundries, production of electric storage batteries, as well as scraping and sanding lead paint. Exposure to lead, both in the occupational and environmental settings decreased significantly during last 20 years. In 2004-2005, in Poland, 3297 persons were exposed to lead in occupational settings in concentrations higher than the Polish OEL amounting to 0.050 pg/m3. In the occupational setting, inhalation is then most significant route of exposure to lead. However, improvements in industry resulted in a reduction of lead concen¬trations in the air, making the gastrointestinal absorption increasingly important. Deposition and absorption of inhaled lead-containing particles are influenced by their size and solubility in w7ater. About 30 - 50% of lead containing parti¬cles is deposited in the lungs. That which is not deposited in alveoli is cleared by the mucociliary escalator and ingested. Only small fraction of ingested lead (about 10 %) in absorbed in adults. Under steady-state conditions, lead in blood is found primarily in the red blood cells (99%). In human adults, approximately 90% of the total body burden is found in the bones. This com¬partment contains two different pools of lead with different turnover rates, trabecular bone (23%) and cortical bone (69%). At the steady state conditions T1/2 of elimination of lead from blood amounts to about one month and from bones to 5 - 10 years. Most of the information on human exposure to lead , and the health effects resulting from it, is based on the lead in blood (B-Pb) levels. At steady state B-Pb reflects a combination of recent lead exposure to that which occurred several years ago. The relationship of B-Pb to air lead (A-Pb) exposure concentrations is as the bridge between A-Pb and possible damage to health of workers. The relationship varied from 0.3 to 1.9 pg/L blood per pg Pb/m’ air. In adults, the health effects of exposure to lead may include inhibition of several enzymes involved in heme synthesis, influence on the functions of the kidney, peripheral and central nervous system, and an increase of blood pressure, which is a significant risk factor for cardiovascular diseases. The threshold for these effects in adults amounts to about 300 pg/L B-Pb. The central nervous system is the main target organ for lead toxicity in children. There is no evidence of a threshold below wTrich lead does not cause neurodevel- opmental toxicity in children. Lead is carcinogenic in animal experiments, but there is only limited evidence for carcinogenicity' in humans (IARC category 2A). Identifying of a blood lead level in workers that would be protective during a working lifetime was necessary for recommending a TLV, because B-Pb values, rather than A-Pb concentrations, were most strongly related to health effects. The recommended BEI of 300 pgL is designed to minimize the possible effects on the mentioned above organs and systems in adults. Certain studies have reported effects at B-Pb below the proposed BEI value. However, the observed effects were transient, did not constitute a decrement in the worker's functional capacity, or was contradicted by other adequately conducted studied. If the steepest slope representing the relationship between B-Pb and A-Pb concentration in the workplace (1.9 pg/L of lead in blood per pg/rn3 air) is used for judging the contribution of airborne concentrations to B-Pb the proposed TLV- TWA of 0.050 mg/ m3 w'ould contribute an airborne, work- related fraction of B-Pb concentration of 95 pg/L. Therefore contributions from community sources and nonairborne workplace contamination should be controllable such that the total B-Pb concentrations could be kept below the BET of 300 pg/L. For example in Germany geometric mean concentration of B-Pb in the general population amounted to 31 pg/L and 95% percentyles to 70 pg/ L in women and 90 pg/ L in men Thus, the persons responsible for occupational hygiene must keep in mind that B-Pb, rather than A-Pb
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2014, 2 (80); 111-144
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
3-(2,3-Epoksypropoksy)propen
Allyl glycidyl ether
Autorzy:
Soćko, R.
Czerczak, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/137782.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Tematy:
3-(2,3-Epoksypropoksy)propen
działanie toksyczne
odległe skutki działania toksycznego
toksykokinetyka
ocena ryzyka
wartości normatywów higienicznych
3-(2,3-epoxypropoxy)propene
toxic effects
delayed effects
toxicokinetics
occupational exposure limits
Opis:
3-(2,3-Epoksypropoksy)propen (eter allilowo-glicydowy, EAG) jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachu podobnym do zapachu aldehydów, stosowaną głównie jako związek pośredni do syntezy żywic, a ponadto jako stabilizator związków chlorowanych, żywic winylowych i kauczuku. Główną populacją osób narażonych na 3-(2,3-epoksypropoksy)propen są pracownicy zatrudnieni przy produkcji tego związku. 3-(2,3-Epoksypropoksy)propen został sklasyfikowany jako substancja szkodliwa oraz jako substancja uczulająca. 3-(2,3-Epoksypropoksy)propen wchłania się głównie w drogach oddechowych w postaci par i w postaci ciekłej przez nieuszkodzoną skórę. W wyniku narażenia ostrego i przewlekłego na 3-(2,3-epoksypropoksy)propen u ludzi występują głównie objawy działania drażniącego na układ oddechowy oraz przypadki zapalenia skóry i uczuleń, podrażnienia błon śluzowych, oczu i gardła. Na podstawie wyników badań doświadczalnych na zwierzętach stwierdzono, że 3-(2,3-epoksypropoksy)propen nie wykazuje działania embriotoksycznego, teratogennego i nie wpływa na rozrodczość zwierząt doświadczalnych. Na podstawie wyników uzyskanych z badań przeprowadzonych w warunkach in vitro na pro- i eukariotycznych organizmach wykazano, że 3-(2,3-epoksypropoksy)propen ma działanie mutagenne i genotoksyczne. W celu ustalenia wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) 3-(2,3-epoksypropoksy)propenu uwzględniono wyniki 2-letniego doświadczenia inhalacyjnego przeprowadzonego na szczurach i myszach obu płci. Wartość NDS wyliczona z wartości LOAEL równej 23,5 mg/m3 wynosi 6 mg/m3. Za wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) 3-(2,3-epoksypropoksy)propenu zaproponowano przyjęcie stężenia równego 12 mg/m3, a ponieważ substancja działa uczulająco oznaczono ją literą „A”.
Allyl glycidyl ether (AGE) is a colorless, flammable liquid with a characteristic, but not unpleasant, aldehyde-like odor. The primary use of AGE is as a reactive diluent and as a resin intermediate. It is also employed as a stabilizer of chlorinated compounds, vinyl resins, and rubber. The predominant sign of intoxication after oral administration was depression of the central nervous system. A single topical or repeated application to intact rabbit skin produced moderate local irritation. Liquid AGE instilled into the eyes of rabbits produced severe but reversible conjunctivitis, iritis, and corneal opacity. Exposure to AGE caused slight respiratory distress. At necropsy, the lungs showed bronchopneumonia, emphysema, bronchiectasis, pneumonitis, and hemorrhage. Other findings were mottled discoloration of the liver and enlarged adrenal glands. Dermatitis, consisting of itching, swelling, and blister formation, and sensitization have been reported by workers exposed to AGE vapor and/or liquid. AGE is genotoxic, mutagenic but not fetotoxic or teratogenic. Based on the LOAEL value from an inhalation study in rats and mice a TWA value of 6 mg/m3 was proposed. A STEL value of 12 mg/m3 and “A” notation (sensitising substance) are recommended.
Źródło:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy; 2006, 3 (49); 47-63
1231-868X
Pojawia się w:
Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-15 z 15

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies