Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "drainage" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 20
Tytuł:
Głębokość odwodnienia w Sosnowicy w warunkach regulowanego odpływu
Drainage depth in Sosnowica at regulated water outflow
Autorzy:
Grzywna, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338834.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
głębokość odwodnienia
obiekt melioracyjny
poziom wody
użytki zielone
depth of drainage
drainage objects
grassland
water level
Opis:
W pracy przedstawiono analizę zmian położenia zwierciadła wody gruntowej i powierzchniowej na obiekcie melioracyjnym Piwonia-Uhnin w przekroju Sosnowica, w warunkach regulowanego odpływu. Rowy melioracyjne mają głębokość 0,8–1,2 m; często są zamulone i zarośnięte turzycą. Zróżnicowanie położenia zwierciadła wody na obszarze badań rozpoznano na podstawie stacjonarnych pomiarów hydrometrycznych, wykonywanych w 9 studzienkach piezometrycznych i 7 wodowskazach palowych na rowach. Stany wody powierzchniowej w rowach melioracyjnych w okresie badań podlegały niewielkim zmianom, głównie z powodu małego przepływu. Średnie napełnienie w rowach osuszających wynosiło 25–55 cm, w rowie opaskowym – 35 cm, a w rzece – 70–120 cm. Niekorzystny układ warunków meteorologicznych i stan urządzeń melioracyjnych w warunkach swobodnego odpływu wody powodował przesuszenie gleby. Z tego powodu na rowach wybudowano grobelki ziemne, hamujące odpływ wody. Mimo to nadal występuje nadmierne przesuszenie intensywnie użytkowanych gleb mineralnych, będących w zasięgu oddziaływania kanału Wieprz–Krzna. Przekraczane są wartości maksymalnej normy osuszenia h3. Po wiosennych roztopach i letnich ulewach głębokość położenia zwierciadła wody jest mniejsza niż wartość minimalnej normy osuszenia h1.
The paper presents an analysis of fluctuations in the water level of ground and surface water in a drainage object Piwonia-Uhnin at Sosnowica. Drainage ditches have a depth of 0.8–1.2 m, are of ten silted and overgrown with sedge. Current diversity of water level in the study area was recognized on the basis of full-time hydrometric measurements performed in nine piezometric wells and seven water gauges. Surface water levels in drainage ditches during the study period were subject to minor changes, mainly due to the low flow of water. The average fulfillment was 25–55 cm in drainage ditches, 35 cm in collector ditch and 70–120 cm in the river. Adverse weather conditions and the current state of drainage facilities at free water outflow resulted in excessive drying of the soil. For this reason, the weirs were built in ditches to hamper water outflow. Nevertheless, intensively used mineral soils (sites 1 and 2) within the impact range of Wieprz–Krzna Canal are still over-dried and maximum standard of drying h3 is being exceeded. After the spring thaw and summer downpour rains, water depth is smaller than the minimum standard of drying h1.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2013, 13, 3; 55-62
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Stan urządzeń melioracyjnych i produkcyjność użytków zielonych w województwie podlaskim
The condition of drainage facilities and grassland productivity in Podlaskie Province
Autorzy:
Kiryluk, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/337830.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
bydło
nawodnienia
urządzenia melioracyjne
użytki zielone
cattle
drainage falicities
grasslands
irrigation
Opis:
W pracy oceniono stan urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych oraz plonowanie i produkcyjność użytków zielonych w woj. podlaskim. Zakres wykonywanych prac konserwacyjnych tych urządzeń jest mały i nie zapewnia prawidłowego funkcjonowania obiektów melioracyjnych. W warunkach ograniczonych nakładów finansowych w pierwszej kolejności wykonuje się remonty budowli melioracyjnych oraz prowadzi nawodnienia podsiąkowe użytków zielonych. W związku z powtarzającymi się co kilka lat suszami w tym regionie występuje ujemny bilans wodny na obszarach rolniczych. Ten niekorzystny bilans może być łagodzony przez pełniejsze wykorzystanie urządzeń melioracyjnych do nawodnień, przy czym nawodnienia podsiąkowe prowadzone są tylko na ok. 10% powierzchni zmeliorowanych. Korzystna koniunktura gospodarcza sprzyja zwiększaniu pogłowia bydła w województwie. Jest to jedną z przyczyn utrzymywania się na dobrym poziomie plonów z łąk i pastwisk. Dzieje się tak, mimo zmniejszonych nakładów finansowych i zmniejszonego zakresu wykonywanych prac konserwacyjnych i remontowych.
The condition of basic and detailed reclamation facilities and grassland yielding and productivity in Podlaskie Province were estimated in this paper. Conservation of these facilities is poor and does not guarantee proper functioning of reclamation objects. At low financial inputs first to be executed are capillary irrigations of grasslands and rebuilding of reclamation constructions. Agricultural lands are subjected to negative water balance due to drought affecting this region every several years. This unfavourable water balance could be mitigated by the better use of irrigation facilities but capillary irrigation is carried out on c. 10% of reclaimed areas only. Beneficial economic condition favours increasing cattle stock in the province. This is one of the reasons of maintaining high yields in meadows and pastures despite decreased financial inputs and limited range of conservation and reconstruction works.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2008, T. 8, z. 2b; 61-70
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Szata roślinna skarp i poboczy rowów melioracyjnych w centralnej części Równiny Wełtyńskiej
Plant cover of escarps and banks of drainage ditches in the central part of Wełtyń Plain
Autorzy:
Gamrat, R.
Burczyk, P.
Wesołowski, P.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338318.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
rowy melioracyjne
Równina Wełtyńska
szata roślinna
drainage ditches
plant cover
Wełtyń Plain
Opis:
Szata roślinna skarp i poboczy rowów melioracyjnych na terenie Równiny Wełtyńskiej uległa przekształceniom, m.in. na skutek zmiany warunków klimatycznych i antropogenicznych. Wąskie pasy roślinne w krajobrazie rolniczym, sąsiadujące z rowami, są jednymi z miejsc występowania roślinności półnaturalnej i antropogennej, powstałej z nasadzeń z lat 80. XX w. (zadrzewienia i zakrzewienia). Celem badań było określenie zróżnicowania aktualnego stanu szaty roślinnej (zielnej, krzewiastej i drzewiastej) występującej na skarpach i poboczach rowów melioracyjnych znajdujących się na terenie pól uprawnych Równiny Wełtyńskiej. W latach 1997-2002 przeprowadzono badania florystyczno-fitosocjologiczne roślinności wybranych rowów o łącznej długości ok. 30 km, położonych między Bielicami a Sobiemyślem. Tylko w nielicznych obiektach stwierdzono występowanie wody. Oznaczono 126 gatunków roślin naczyniowych, zaklasyfikowanych do dziewięciu fitocenoz przynależnych do trzech typów zbiorowisk: łąkowych, nitrofilnych i szuwarowych. Przeważały zbiorowiska łąkowe i nitrofilne, szczególnie: Arrhenatheretum elatioris, Calamagrostietum epigeji i zbiorowisko z kupkówką pospolitą (Dactylis glomerata). Nasadzenia drzew, zdominowane głównie przez topolę czarną (Populus nigra L.), występowały jedynie w 40% rowów.
Flora and vegetation of midfield drainage ditches in Wełtyń Plain has developed under the strong human pressure. It has been influenced directly (by devastation, intensive management) and indirectly by decreasing water table (changes in hydrological system). Within of highly changed agricultural landscape narrow vegetation strips, existing along midfield drainage ditches, one the rare places where semi-natural plants can be found. The main goal of the investigation was to evaluate the diversity of plant cover along those ditches. In the years 1997-2002 floristic and phytosociological investigations were carried out on 30 km length of Wełtyń Plain drainage ditches between villages Bielice and Sobiemyśl. 126 species of vascular plants were found in nine phytocoenoses grouped in three forms of plant communities: nitrophilous, meadow and rushes. Meadows and nitrophilous communities occurred with similar frequency: Arrhenatheretum elatioris, Calamagrostietum epigeji and community with Dactylis glomerata dominated. Collected data showed that only 40% of trees planted along watercourses remained and were dominated by Populus nigra L.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2007, 7, 1; 61-77
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena zagrożenia bakteriologicznego w wodach powierzchniowych w rejonie eksploatowanego składowiska odpadów komunalnych
The evaluation of bacteriological hazard in surface waters near the operating municipal landfill site drainage waters, microorganisms, municipal landfill site
Autorzy:
Frączek, K.
Grzyb, J.
Chmiel, M. J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338810.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
mikroorganizmy
składowisko odpadów komunalnych
wody powierzchniowe
drainage waters
microorganisms
municipal landfill site
Opis:
Składowiska odpadów komunalnych są jednym z ważniejszych potencjalnych źródeł zagrożeń zdrowia człowieka. Dotychczas badano wody w okolicach składowisk komunalnych przede wszystkim pod względem chemicznym, pomijając aspekt zagrożeń mikrobiologicznych. Dlatego też celem niniejszych badań była ocena jakości bakteriologicznej wód powierzchniowych i odciekowych zarówno na składowisku, jak i w jego okolicy. Próbki wód powierzchniowych pobierano w cyklu sezonowym: wiosną, latem, jesienią i zimą, dwukrotnie w każdej porze roku, z 7 stanowisk badawczych położonych tak na obszarze, jak i poza obrębem składowiska Barycz w Krakowie. W badanych wodach powierzchniowych stwierdzono występowanie grup drobnoustrojów, uznanych za wskaźniki bakteriologiczne stanu wód. Uzyskane wyniki wskazują jednoznacznie, że odległość punktów badawczych od obrzeży składowiska oraz termin poboru próbek miały znaczący wpływ na liczebność badanych drobnoustrojów. W wodzie potoku Malinówka pobieranej na wysokości środka sektora III stwierdzono największą liczebność zarówno bakterii mezofilnych, jak i psychrofilnych.
Municipal landfill sites are among the most important potential sources of health hazards to humans. So far, chemical properties of waters have been mainly controlled in the vicinity of landfill sites, omitting the microbiological aspect. Thus, the aim of this study was to evaluate microbiological quality of surface waters flowing on the terrain and in the surrounding of municipal landfill site. Water samples were taken seasonally: in spring, summer, autumn and winter, twice in each season, from 7 sampling sites located at and around municipal landfill site Barycz in Kraków. All groups of microorganisms which are regarded sanitary-hygienic indicators of water quality were identified in analysed surface waters. Obtained results suggest that the number of tested groups of microorganisms significantly depended on the distance of sampling sites from the borders of landfill site and on the term of sampling.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2015, 15, 1; 37-45
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Sposoby pomiaru natężenia deszczu na potrzeby projektowania i eksploatacji systemów odwodnienia terenów zurbanizowanych
Methods of rainfall intensity measurement for the needs of urban drainage systems design and exploitation
Autorzy:
Licznar, P.
Łomotowski, J.
Rojek, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/337821.pdf
Data publikacji:
2005
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
miejskie systemy odwodnienia
monitoring
natężenie deszczu
pomiar
measurement
rainfall intensity
urban drainage systems
Opis:
Pomiary natężenia deszczu są podstawowym i niezbędnym elementem w procesie projektowania i eksploatacji systemów odwodnienia terenów zurbanizowanych. Przestrzenne pomiary chwilowych wartości natężenia deszczu umożliwiają monitoring i sterowanie odpływem wód deszczowych. W pracy prezentowane i dyskutowane są różne techniki pomiaru natężenia deszczu do tych celów. Ponadto opisano budowę i funkcjonowanie nowego typu elektronicznego deszczomierza wagowego przeznaczonego szczególnie do pomiarów natężenia deszczu na potrzeby projektowania i eksploatacji systemów odwodnienia.
Rainfall intensity measurements are a basic and necessary element at the process of drainage systems' design and exploitation for urban areas. Spatial measurements of the instant rainfall intensity allow for monitoring and controlling storm water outflow. Different techniques of rainfall intensity measurements are presented and discussed in this paper. Moreover, the construction and functioning of a new electronic gravimetric rain-gauge designated especially for rainfall intensity measurements for the purposes of drainage systems' exploitation and design are described.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2005, T. 5, z. spec.; 209-219
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wstępne wyniki badań oczyszczalni zagrodowej typu ORP
Preliminary results of a study on the orp type sewage treatment plant
Autorzy:
Paluch, J.
Paruch, A.
Pulikowski, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/339414.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
drenaż podpowierzchniowy
gleba
oczyszczanie
ścieki
ORP (okresowe rozsączanie podpowierzchniowe)
purification
sewage
soil
underground drainage
Opis:
W pracy przedstawiono wyniki badań składu wód gruntowych pod oczyszczalnią glebowo-roślinną z płytkim, zasilanym okresowo, drenażem rozsączającym w fazie rozruchu technologicznego i w jej pobliżu. Stwierdzono brak negatywnego wpływu eksploatacji obiektu na skład wód gruntowych, mimo że zalegały one stosunkowo płytko. Nastąpiło znaczne zwiększenie przewodnictwa właściwego, co może być wynikiem zasilania warstwy wodonośnej mineralnymi formami zanieczyszczeń, np. siarczanami. Przeprowadzone badania potwierdzają celowość cyklicznego zasilania drenażu, co znacznie poprawia warunki tlenowe i umożliwia wysoki stopień oczyszczania ścieków, a tym samym zminimalizowanie zagrożenia dla wód gruntowych pod obiektem i w jego otoczeniu.
This work presents the results of analyses of ground waters under and near the plant-soil sewage treatment facility with shallow, periodically fed infiltration drainage in its technological start phase. No negative influence was found of the object exploitation on the composition of ground waters though the latter were relatively shallow. Considerable increase of specific conductance found in waters could result from feeding the water-bearing layer with mineral pollutants like e.g. sulphates. Performed studies confirm the purposefulness of periodical drainage feeding which markedly improved aeration and enhanced the efficiency of sewage purification and thus minimized the risk for ground waters under and near the object.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2006, 6, 1; 297-305
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Względna przyrodnicza zasadność rozwoju odwodnień i nawodnień w skali województw
The relative validity of developing drainage and irrigation in the provinces scale
Autorzy:
Kaca, E.
Rek-Kaca, G.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338529.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
metoda AHP
metoda ELECTRE III
nawodnienia
odwodnienia
zasadność
AHP method
ELECTRE III method
irrigation
drainage
validity
Opis:
Przedmiotem pracy jest specyficzna cecha województwa, którą jest względna przyrodnicza zasadność rozwoju w nim melioracji (odwodnień albo nawodnień) użytków rolnych. Względna, gdyż cecha ta odnoszona jest do przyrodniczej zasadności rozwoju melioracji w pozostałych województwach w kraju. Praca składa się z dwóch części. Pierwsza dotyczy klimatycznej, glebowo-wodnej, hydrologicznej i przyrodniczej kwantyfikacji względnej zasadności rozwoju melioracji w województwach, druga zaś syntezy tych cząstkowych rodzajowych zasadności w jeden wskaźnik – względną przyrodniczą zasadność rozwoju melioracji w województwie. W realizacji pierwszej części wykorzystuje się wskaźniki charakteryzujące cząstkowe zasadności rozwoju melioracji w powiatach, w drugiej zaś fragment wielokryterialnej dialogowej metody porządkowania wariantów ELECTRE III. Na podstawie metodyki opisanej wcześniej przez autora sklasyfikowano województwa w Polsce. Klasyfikacji dokonano na podstawie takich rodzajowych zasadności rozwoju melioracji, jak: klimatyczna, glebowo-wodna, hydrologiczna i przyrodniczo-ekologiczna. Według tej klasyfikacji największą przyrodniczą zasadnością rozwoju odwodnień charakteryzuje się województwo łódzkie, a najmniejszą – województwo lubuskie. Największa zasadność rozwoju nawodnień występuje w województwie opolskim, najmniejsza zaś w województwie małopolskim.
The subject of the research is a specific feature of the province in Poland – the relative environmental validity of developing drainage and irrigation within it; relative, as it refers to the environmental validity of developing land drainage and irrigation in the remaining provinces in the country. The research consists of two parts. The first applies to soil-water, climate, hydrological and environmentalecological quantification of the relative validity of the development of land reclamation in the provinces, while the second – synthesis of these partial validity in one indicator – relative environmental validity of developing land reclamation in the province. In the first part of the research, the indicators characterizing the partial justification the development of land reclamation in the counties is used. In the second, a fragment of the multi-criteria dialogue method of ordering of variants (regions) ELECTRE III is used. Based on the methodology described in the work of the author [KACA 2017a, b] the provinces in Poland were classified. The classification was made on the basis of such generics the validity of the development of reclamation as the climate, soil and water, hydrological and environmental-ecological validity. According to this classification, the largest natural reasons for the development of drainage systems is characterized by the Łódzkie Voivodeship and the smallest – Lubuskie Voivodeship. The highest rationale for irrigation development occurs in the Opolskie Voivodeship, and the smallest in Małopolskie Voivodeship.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2017, 17, 4; 67-80
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Flora rowów melioracyjnych nieużytkowanych łąk pobagiennych Dolnego Śląska
Flora of the drainage ditches on unused post-bog meadows of Lower Silesia
Autorzy:
Podlaska, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/339455.pdf
Data publikacji:
2011
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
Dolny Śląsk
flora
łąki pobagienne
roślinność
rowy melioracyjne
drainage ditches
Lower Silesia
post-bog meadows
vegetation
Opis:
Niekonserwowane rowy melioracyjne są ważnym elementem kształtującym stosunki wodne oraz florę i roślinność łąk pobagiennych. Na Dolnym Śląsku przeanalizowano 6 kompleksów łąk pobagiennych, pierwotnie będących użytkami zielonymi, a obecnie nieużytkowanych lub użytkowanych ekstensywnie. Badane rowy są w bardzo złym stanie technicznym, co z przyrodniczego punktu widzenia dodatnio wpływa na ich wartość jako siedlisk taksonów higrofilnych. Ze względu na korzystniejsze warunki wilgotnościowe, rowy stanowią refugia, pozwalające przetrwać roślinności torfowiskowej. Podobnie jak na otaczających je łąkach pobagiennych, dominują w nich fitocenozy i gatunki charakterystyczne dla klas Phragmitetea R.Tx. et Prsg 1942 i Molinio-Arrhenatheretea R.Tx. 1937, obecne są również gatunki charakterystyczne dla klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae (Nordh. 1937) R.Tx. 1937 oraz gatunki chronione, zagrożone lub rzadkie we florze torfowisk, jak: jaskier wielki (Ranunculus lingua L.) (NT), krwawnik kichawiec (Achillea ptarmica L.), wąkrota zwyczajna (Hydrocotyle vulgaris L.), sit drobny (Juncus bulbosus L.) (LC), tojeść bukietowa (Lysimachia thyrsiflora L.), okrężnica bagienna (Hottonia palustris L.). Zagrożenie stanowi natomiast wkraczanie neofitów, takich jak np. tawuła kutnerowata (Spiraea tomentosa L.).
Abandoned drainage ditches play an important role in the landscape because they modify water conditions and plant composition of post-bog meadows. The aim of the study carried out on 6 complexes of post-bog meadows (formerly used as grasslands but now abandoned or used extensively) situated in Lower Silesia was to estimate floristic relations on abandoned meadows. Technical status of the ditches is bad which makes them valuable sites for hygrophytes, especially for wetland species. Similarly to the neighbouring meadows a group of characteristic species of the Phragmitetea R.Tx. et Prsg 1942 and Molinio-Arrhenatheretea R.Tx. 1937 classes prevailed in ditches. Species characteristic for the class Scheuchzerio-Caricetea nigrae (Nordh. 1937) R.Tx. 1937 were also noted there. Some protected, endangered and rare species like: Ranunculus lingua L. (NT), Achillea ptarmica L., Hydrocotyle vulgaris L., Juncus bulbosus L. (LC), Lysimachia thyrsiflora L., Hottonia palustris L. were found. The studied sites are threatened by the introduction of invasive plants. For example, Spiraea tomentosa L. covered a large area in one of the objects.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2011, 11, 2; 109-124
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ichtiofauna wybranych małych cieków w dorzeczu Dolnej Warty
Ichthyofauna in selected small streams in the lover Warta River drainage basin
Autorzy:
Mazurkiewicz, J.
Przybył, A.
Andrzejewski, W.
Golski, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/339260.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
bioróżnorodność
dorzecze Dolnej Warty
ichtiofauna
rzeki nizinne
biodiversity
drainage basin of the Lower Warta
ichthyofauna
lowland rivers
Opis:
Badania ichtiologiczne przeprowadzono w czterech ciekach: Jordance, Lubni, Krzemiennej i Rudziance, leżących na Pojezierzu Lubuskim, wchodzącym w skład Pojezierza Poznańskiego. Próby ryb pozyskiwano metodą elektropołowów na wyznaczonych stanowiskach. Ogółem na wszystkich rzekach odłowiono i oznaczono 175 osobników, reprezentujących 9 gatunków. Liczebność odłowionych ryb wyraźnie dzieliła badane cieki na: bardzo ubogie - Rudzianka (jeden gatunek), nieco zasobniejsze - Jordanka i Krzemienna, w których odnotowano po trzy gatunki ryb, osiągających niewielkie rozmiary ciała oraz najzasobniejszy - Lubnia, w której złowiono sześć gatunków ryb. Dominantami w biomasie ichtiofauny Lubni i Krzemiennej były szczupak (Esox lucius L.) i płoć (Rutilus rutilus L.), natomiast największy udział w biomasie ryb rzeki Jordanka miał śliz (Barbatula barbatula L.). Ichtiofauna badanych rzek była zdominowana przez gatunki fitofilne i psammofine, w warunkach jednoczesnego braku litofili. We wcześniejszych badaniach, przeprowadzonych przez SZABLIKOWSKIEGO i ZAPOLNIKA [1980], w ichtiofaunie Rudzianki oznaczono siedem gatunków ryb (w tym śliza i kozę - Cobitis taenia L.), w Krzemiennej pięć gatunków (w tym śliza), a w Jordance trzy gatunki: cierniczka (Pungitius pungitius L.), kozę i pstrąga potokowego (Salmo trutta m. fario L.). W Lubni skład ichtiofauny również uległ niekorzystnym zmianom: wśród odłowionych ryb nie występowały oznaczone we wcześniejszych badaniach koza czy kleń (Leuciscus cephalus L.) - gatunki typowo rzeczne. Zaobserwowane w ciągu ponad 20 lat niekorzystne zmiany w składzie i strukturze ichtiofauny badanych rzek wskazują na zubożenie siedlisk.
Ichthyobiological studies were carried out in four rivers: Jordanka, Lubnia, Krzemienna and Rudzianka in Lubuskie Lakeland - a part of Poznańskie Lakeland. Fish samples were obtained by the electrofishing method in selected sites. In total, 175 fish individuals representing 9 species were caught and identified in all water courses. The number of caught fish distinctly differentiated the studied water courses into the very poor river - Rudzianka (only one species caught), and the richest rivers like the Jordanka and Krzemienna where three fish species were found in each. In the Lubnia, river, six fish species were caught. In the Lubnia and Krzemienna, the dominants in fish biomass were pike (Esox lucius L.) and roach (Rutilus rutilus L.), while the greatest fish biomass in the Jordanka river was produced by the stone loach (Barbatula barbatula L.). In the earlier study carried out by SZABLIKOWSKI and ZAPOLNIK [1980] in the Rudzianka River, seven fish species were caught (including the stone loach and the spined loach Cobitis taenia L.); in the Krzemienna River five species (including the stone loach), and in the Jordanka River - only three species: the ten-spined stickleback (Pungitius pungitius L.), the spined loach and the brown trout (Salmo trutta m. fario L.). The ichthyofauna composition in the Lubnia River had also changed unfavourably: none of the rheopilic species, like the spined loach or chub (Leuciscus cephalus L.), caught earlier was found in the present study. The fish fauna of the studied rivers was dominated by phytophilous and psammophilous species with a complete absence of lithophilous species. This fact confirms the impoverishment and contamination of the studied habitats.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2010, 10, 3; 191-199
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Szacowanie względnej zasadności rozwoju melioracji w skali regionów
The assessing of relative validity of developing land reclamation on the regional scale
Autorzy:
Kaca, E.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338070.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
metodyka
zasadność
odwodnienia
nawodnienia
metoda ELECTRE III
metoda AHP
AHP method
ELECTRE III method
drainage
irrigation
methodology
validity
Opis:
W pracy zaproponowano metodykę szacowania względnej zasadności rozwoju melioracji (odwodnień, nawodnień) w skali regionów. Zasadność tę rozumie się jako specyficzną nieobserwowalną cechę (zmienną) regionu, wyrażającą pogląd (stanowisko, przekonanie) na rozwój melioracji, często opisywany w strategiach rozwoju regionów. Wartość tej cechy odnosi się do wartości takiej cechy w pozostałych regionach należących do grupy branych pod uwagę regionów, np. województw. Można wyróżnić różne rodzaje zasadności rozwoju melioracji, np. zasadność produkcyjno-ekonomiczna, społeczno-demograficzna i przyrodnicza. Szacowanie danego rodzaju względnej zasadności rozwoju melioracji w regionach wg zaproponowanej metodyki rozpoczyna się od doboru wymiarów tej zasadności. W przypadku zasadności przyrodniczej typowe jej wymiary to: klimatyczny, glebowo-wodny, hydrologiczny i przyrodniczoekologiczny. Następnie dla każdego wymiaru dobiera się i oblicza wskaźnik inferencyjnie związany z tym wymiarem oraz oblicza indeks zasadności rozwoju melioracji w regionie. Postępowanie kończy się oszacowaniem wskaźnika (wskaźników) względnej zasadności rozwoju melioracji w regionach. Podstawę oszacowania tej wielkości stanowi wynik porządkowania regionów ze względu na obliczone indeksy, wykonany metodą bilansu netto NFS (ang. Net Flow Score), stanowiącą fragment wielokryterialnej dialogowej metody porządkowania wariantów (tu: regionów) ELECTRE III.
In the research, it was proposed methodology for assessing the relative validity of developing land reclamation (drainage and irrigation) on the regional scale. The validity is understood as a specific unobservable (hidden) feature (variable) of the region, expressing the view (conviction) to the development of land reclamation, often described in the development strategies of the regions. The value of this feature refers to the value of such features in other regions belonging to the group taken into account regions, for example provinces. There are different types of the validity of the development of reclamation, such as for example production-economic, socio-demographic and environmental. Estimating the relative validity of the development of land reclamation in the regions by the proposed methodology begins with the selection of dimensions of this validity. In the case of the environmental validity the typical dimensions are the climate, the soil and water, hydrological and environmental dimension. Then, for each dimension the indicator inferentially associated with the dimension of the validity is chosen and calculated and then the index of the validity of the development of land reclamation in the region is calculated. The procedure ends with the estimate of the value of the indicator of the relative validity of the development of land reclamation in the regions. The basis for the estimation of the value of this validity is the result of the ordering of the regions due to the calculated indices, made net balance method (NFS. Net Flow Score) a fragment of the multi-criteria dialogue method of ordering of variants (regions) ELECTRE III.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2017, 17, 4; 49-65
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zmiany emisji CO2 z gleby torfowo-murszowej pod wpływem nagłego i głębokiego obniżenia poziomu wody gruntowej
Hanges in CO2 emission from peat-muck soil under the influence of sudden and deep subsidence of ground water level
Autorzy:
Miatkowski, Z.
Turbiak, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/339486.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
emisja CO2
gleby torfowo-murszowe
odwodnienie
respiracja gleby
CO2 emission
drainage
peat-muck soils
soil respiration
Opis:
Celem badań było określenie wpływu głębokiego odwodnienia płytkiej gleby torfowo-murszowej na jej aktywność respiracyjną. Badania prowadzono na obiekcie odwodnionym na przełomie lat 2001 i 2002, który znajdował się w zasięgu leja depresji wody gruntowej Kopalni Węgla Brunatnego "Bełchatów". Głębokie odwodnienie spowodowało zmianę aktywności respiracyjnej tej gleby, polegającą na zmniejszeniu się natężenia emisji CO2 z warstwy powierzchniowej od drugiego roku po odwodnieniu i jej wyraźnym zwiększeniu z warstw podpowierzchniowych, ale dopiero w trzecim roku po odwodnieniu. Wielkość mineralizacji masy organicznej, określona na podstawie wielkości emisji CO2 z powierzchni gleby, wynosiła w trzecim roku po odwodnieniu 13,8 Mg·ha-¹.
The aim of the studies was to determine the effect of deep drainage of a shallow peat-muck soil on its respiration activity. The studies were carried out in a site drained at the turn of the years 2001/2002 situated within the range of ground water depression zone of the Bełchatów brown coal mine. The deep drainage caused a change in respiration activity of this soil consisting in a decrease in CO2 emission intensity from the surface layer from the second year after drainage and its considerable increase from subsurface layers, but not earlier than in the third year of drainage. Mineralization rate of organic mass, determined on the basis of CO2 emission rate from the soil surface, was 13,8 Mg·ha-¹ in the third year after drainage.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2006, 6, 1; 267-276
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena funkcjonowania systemu odwadniająco-nawadniającego dla zrównoważonego łąkowego wykorzystania gleby torfowo-murszowej
An assessment of the drainage-subirrigation system for sustainable use of peat-moorsh soil
Autorzy:
Oleszczuk, R.
Chrzanowski, S.
Brandyk, T.
Gnatowski, T.
Szatyłowicz, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338668.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
gleby torfowo-murszowe
kryteria gospodarowania wodą
system odwadniająco-nawadniający
drainage-subirrigation systems
peat-moorsh soils
water management criteria
Opis:
W pracy przedstawiono ocenę funkcjonowania systemu odwadniająco-nawadniającego na glebie torfowo-murszowej na kwaterze Biebrza 29 (torfowisko Kuwasy - środkowy basen Biebrzy). Na podstawie przeprowadzonych w okresie wegetacji 2007 r. pomiarów stanów wód powierzchniowych (w rowach) i wód gruntowych (w studzienkach obserwacyjnych) wykazano skuteczne funkcjonowanie systemu odwadniająco-nawadniającego. Przyjmując za kryteria dopuszczalny zakres zmian ciśnienia ssącego w strefie korzeniowej oraz dopuszczalne stany wód gruntowych mierzone w środku łanu, stwierdzono, że mimo upływu ponad 50 lat od wykonania analizowanego systemu działa on sprawnie, odprowadzając nadmiar wody po okresie intensywnych opadów oraz zasilając w wodę strefę korzeniową roślin przez podsiąk kapilarny w okresie suszy.
The paper presents an assessment of drainage-subirrigation system situated in peat-moorsh soil within Biebrza 29 site (Kuwasy peatlands located in the Middle Biebrza River Basin). Performed measurements of surface water levels in open ditches and the levels of groundwater showed effective functioning of the existing drainage-subirrigation system. Adopting allowable range of the soil moisture pressure heads in the root zone and allowable groundwater levels measured in the middle of the ditch spacing as criteria it was found that the systems performs properly. The system constructed over 50 years ago effectively drains the area after intensive rainfalls and effectively supports plant root zone with water by the capillary rising from groundwater during dry periods.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2009, 9, 1; 77-86
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Przestrzenne rozmieszczenie i sezonowe zmiany liczebności bakterii wiążących azot atmosferyczny (wolnożyjących) i oligonitrofilnych w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora eutroficznego
Spatial distribution and seasonal changes of the number of nitrogen-fixing (free living) and oligonitrophilic bacteria in tile drainage water of eutropic lake catchment basin
Autorzy:
Niewolak, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338539.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
bakterie oligonitrofilne
bakterie wiążące azot
wody glebowo-gruntowe
zlewnia rolnicza
agricultural catchment
nitrogen-fixing bacteria
oligonitrophilic bacteria
tile drainage waters
Opis:
Badano liczebność bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych (Azotobacter sp. i in.) i beztlenowych (Clostridium pasteurianum) oraz bakterii oligonitrofilnych w wodzie glebowo-gruntowej zlewni eutroficznego jeziora Bartąg w rejonie Olsztyna. Badania przeprowadzono w latach 1974-1980 w wodzie pobieranej ze studzienek odwierconych w zagłębieniach terenu i na wierzchowinach. Studzienki były rozmieszczone na różnie użytkowanych glebach (orne, łąkowe), z różnym poziomem wód glebowo-gruntowych. W wodzie tych studzienek przeważały bakterie tlenowe i oligonitrofilne. Liczba bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych była co najmniej 10-krotnie mniejsza. Bakterie wiążące azot atmosferyczny w warunkach tlenowych i bakterie oligonitrofilne występowały z reguły w większych ilościach w wodzie glebowo-gruntowej pobieranej ze studzienek na wierzchowinach, a bakterie wiążące azot atmosferyczny w warunkach beztlenowych - w wodzie ze studzienek w zagłębieniach terenu. Więcej tych drobnoustrojów występowało nierzadko po opadach deszczu o charakterze burzowym. Wyniki obliczeń statystycznych wykazały wysoce istotną (p < 0,0l) dodatnią współzależność jedynie między liczbą bakterii wiążących azot atmosferyczny w warunkach tlenowych i bakterii oligonitrofilnych w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora Bartąg a ich liczebnością w wodzie pelagialu tego zbiornika W przypadku bakterii oligonitrofilnych współzależność taką stwierdzono również w wodzie cieku powierzchniowego drenującego tę zlewnię.
The number of aerobic nitrogen-fixing bacteria (Azotobacter sp. and others) and anaerobic nitrogen-fixing bacteria (Clostridium pasteurianum) and oligonitrophilic bacteria in tile drainage water of a eutrophic Lake Bartąg catchment basin situated near Olsztyn was examined. The studies were carried out in 6 consecutive annual cycles (in 1974-1980) on water collected from piezometric wells situated in a land depression and on a hilltop. Besides, wells were differentiated by their localization in arable soils, meadow soils and by the level of tile drainage depth. Aerobic bacteria (Azotobacter sp. and others) and oligonitrophilic bacteria predominated in tile drainage water of an agricultural catchment of Bartąg Lake. The number of anaerobic nitrogen-fixing bacteria (Clostridium pasteurianum) was at least 10 times lower. Aerobic nitrogen-fixing bacteria and oligonitrophilic bacteria were more numerous in tile drainage water collected from wells on hilltops, whereas anaerobic nitrogen-fixing bacteria were generally more numerous in waters from land depressions. More such microorganisms were sometimes found after rainstorms. Statistical calculations showed significant (p < 0.01) positive correlation only between the number of aerobic nitrogen-fixing bacteria (Azotobacter sp. and others) and oligonitrophilic bacteria in tile drainage water of Bartąg Lake catchment basin and their numbers in pelagic water of this reservoir. In the case of oligonitrophilic bacteria the relationship was also significant for water of a stream flowing to the lake.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2007, 7, 1; 123-140
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Propozycja metody przetwarzania danych pluwiograficznych na potrzeby projektowania i eksploatacji miejskich systemów odwodnienia
A proposal of precipitation records processing for the needs urban drainage systems design and exploitatio
Autorzy:
Licznar, P.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/337768.pdf
Data publikacji:
2005
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
digitalizacja
format cyfrowy
miejskie systemy odwodnienia
modele regresji
natężenie deszczu
digital format
digitalization
rainfall intensity
regression models
urban drainage systems
Opis:
Systemy odwodnienia są ważnym elementem infrastruktury zarówno w obszarach wiejskich, jak i miejskich. Ich właściwe projektowanie i eksploatacja powinny być oparte na dobrym rozpoznaniu lokalnych charakterystyk opadu, głównie ich maksymalnych natężeń. Maksymalne chwilowe natężenie deszczu w wielu przypadkach można określić tylko na podstawie klasycznych papierowych pasków rejestracyjnych, co jest dość drogie i czasochłonne. Biorąc to pod uwagę, postawiono sobie dwa podstawowe cele badawcze. Pierwszy z nich - to opracowanie propozycji metody konwersji klasycznych graficznych rejestracji pluwiograficznych do formatu cyfrowego (digitalizacji) i późniejsze użycie skonwertowanych danych do obliczenia wartości chwilowego natężenia deszczu, a drugi - opracowanie narzędzia do prognozowania natężenia maksymalnego deszczu dla przedziałów czasu: 5, 15, 20, 30, 45, 90 i 120 minut na podstawie prostych do określenia parametrów deszczu, tj. całkowitej sumy i czasu trwania oraz jego 10- i 60-minutowych maksymalnych wysokości opadu. Badania przeprowadzono na podstawie rejestracji opadów z lat 1975-2002 w Obserwatorium Agro- i Hydrometeorologii Akademii Rolniczej we Wrocławiu, które wykorzystano do wykazania przydatności digitalizacji danych opadowych. Dane w formacie cyfrowym były łatwo adaptowalne do analiz w różnych skalach czasu. Poza tym opracowano zestaw liniowych modeli regresji wielokrotnej do prognozowania maksymalnego natężenia chwilowego deszczu. Działanie wszystkich modeli okazało się poprawne, a prognozy wartości maksymalnych chwilowego natężenia deszczu bliskie bądź równe rzeczywistym wartościom.
Drainage systems are important part of infrastructure in both rural and urban areas. Their proper design and exploitation should be based on a good knowledge of local precipitation characteristics, mainly on maximum precipitation intensities. Derivation of maximum instant precipitation intensities is still in most cases possible only from the classical paper strips registrations, which is a very expensive and time-consuming operation. Having this in mind, two basic research aims were established. The first one was to propose the conversion method of classical paper strips' records into the digital format (digitalization) and afterwards to use converted data for calculating maximum instant rainfalls intensities. Development of the tool to predict maximum rainfall intensities for the time periods of: 5, 15, 20, 30, 45, 90 and 120 minutes based on easily established storm parameters (total amount, duration and its 10- and 60-minute maximum precipitation) was the second aim of the study. The study was based on precipitation data registered from 1975 to 2002 at the Agro- and Hydrometeorology Observatory of the Agricultural University in Wroclaw. The usefulness of the precipitation data digitalization was demonstrated. Data in the digital format were easily adapted to analysis at different time scales. Development of the simple linear multiple regression models to predict maximum instant rainfall intensities was the second study result. All models performance appeared correct and their predicted maximum rainfall intensities were close or equal to real, observed values.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2005, T. 5, z. spec.; 197-207
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Bakterie redukujące NO3¯ do NO2¯ i denitryfikacyjne (redukujące NO3¯ do N2O/N2) w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora eutroficznego
Nitrate reducing bacteria and denitrifying bacteria reducing NO3¯ to N2O/N2 in tile drainage water of eutrophic lake catchment basin
Autorzy:
Niewolak, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/338023.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Tematy:
bakterie denitryfikacyjne
bakterie redukujące azotany
woda glebowo-gruntowa
zlewnia rolnicza
agricultural catchment
denitrifying bacteria
nitrate reducing bacteria
tile drainage water
Opis:
Badano liczebność bakterii redukujących NO3¯ do NO2¯ i denitryfikacyjnych (redukujących NO3¯ do N2O/N2) w wodzie glebowo-gruntowej zlewni jeziora Bartąg (jezioro eutroficzne) w 6 kolejnych cyklach rocznych (w latach 1974--980). Badaniem objęto wodę ze studzienek odwierconych na wzniesieniach (studzienki 5. i 10.) oraz w zagłębieniach terenu (studzienki 2., 3., 6., 8., 13.). Średni poziom wód glebowo-gruntowych w tych studzienkach wynosił 61-75 cm p.p.t. zimą oraz 157-168 cm p.p.t. latem i jesienią. Liczba bakterii redukujących NO3¯ do NO2¯ w wodzie pobieranej z tych studzienek mieściła się w zakresie kilku rzędów wielkości. Najwięcej ich występowało w latach 1974-1976 (do 250· 106 NPL·cm-³). W latach 1977-1980 ich liczba nie przekraczała 25· 103 NPL·cm-³ . Z reguły więcej ich stwierdzano po opadach deszczu latem i jesienią. Liczba bakterii denitryfikacyjnych była większa tylko jesienią 1976 r. w wodzie pobieranej ze studzienki 3., odwierconej w zagłębieniu terenu. W latach 1975, 1978 i 1979 ich liczba nie przekraczała 14· 103 NPL·cm-³. Różnice w liczebności tych bakterii w wodzie pobieranej ze studzienek odwierconych na wzniesieniach i w zagłębieniach terenu byly różnokierunkowe. Stwierdzono istotną, dodatnią zależność korelacyjną między liczbą bakterii redukujących NO3¯ do NO2¯ w wodzie pobieranej ze studzienki 6. (w zagłębieniu terenu) a liczbą tych bakterii w wodzie pelagialu jeziora Bartąg. Wykazano ponadto dodatnią zależność korelacyjną między liczbą bakterii denitryfikacyjnych w wodzie większości studzienek (z wyjątkiem studzienki 10. na wzniesieniu) a liczbą tych bakterii w wodzie pelagialu jeziora Bartąg i w wodzie cieku powierzchniowego drenującego omawianą zlewnię.
The number of nitrate reducing bacteria (NO3¯ to NO2¯) and denitrifying bacteria (reducing NO3¯ to N2O/N2) in tile drainage water of a eutrophic Bartag Lake catchment basin in 6 consecutive annual cycles (in 1974-1980) was examined. The examination comprised waters from wells drilled on tophills (wells 5 and 10) and in land depressions (wells 2, 3, 6, 8 and 13). Mean depth of tile drainage in these wells ranged from 61-75 cm in winter and 157-168 cm in summer and autumn. The number of NO3¯ to NO2¯ reducing bacteria in water samples from these wells varied significantly. The highest number up to 250· 106 MPN·cm-³ was observed in 1974-1976. In 1977-1980 their number did not exceed 25,000 MPN·cm-³. In an annual cycle their higher numbers were observed after rainfalls in summer and autumn. The number of denitrifying bacteria reached the highest values only in autumn 1976 in water sampled from well 3 drilled in a land depression. In 1975, 1978 and 1979 their number did not exceed 14,000 MPN·cm-³. The differences in their amounts in water taken from the wells drilled on tophills and in land depressions were ambiguous. Significant positive correlation was found between the number of NO3¯ to NO2¯ reducing bacteria taken from the well 6 (in a land depression) and the number of these bacteria in water of Bartag Lake. Moreover, a significant relationship was noted between the number of denitrifying bacteria in water from most wells (except the well 10 situated on the hills) and the number of these bacteria in the water of Bartąg Lake and in the water of a stream draining the catchment.
Źródło:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie; 2006, 6, 2; 255-269
1642-8145
Pojawia się w:
Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 20

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies