Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "kultura;" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 34
Tytuł:
Ceramika kultur oksywskiej i wielbarskiej z Pucka na Pomorzu Wschodnim
Pottery of the Oksywie and Wielbark Cultures from Puck in Eastern Pomerania
Autorzy:
Chrupek, Sebastian
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/551163.pdf
Data publikacji:
2020-01-28
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
kultura oksywska
kultura wielbarska
osada
Oksywie Culture
Wielbark Culture
settlement
Opis:
The article presents an analysis of the settlement pottery of the Oksywie and Wielbark Cultures obtained during excavations of the medieval town hall at Plac Wolności (Liberty Square) in Puck in the county of the same name in the years 2007–2010 (Fig. 1). The works yielded 988 potsherds, the majority of which represent the Oksywie culture and are dated to the Late Pre-Roman Period. Wielbark culture pottery from the Roman period was recorded in smaller numbers, as were the sherds characteristic of the Lusatian and Pomeranian Cultures not included in this study. Ceramic material occurred in a single layer under the primary humus, with only a few secondarily displaced fragments found in medieval layers. Neither settlement features nor distinct pottery clusters were observed in the prehistoric layer. The pottery of the Oksywie and Wielbark Cultures was classified based on the findings of A. Strobin (2011) and the study by R. Wołągiewicz (1993), respectively. Most of the very fragmented ceramic material consists of rim sherds and upper body sherds from large (Fig. 2:1–4, 3:1.2), medium (Fig. 3:3. 4:1), and small (Fig. 4:2–4) vessels of different forms and with mouth diameters smaller or equal to the greatest diameter of the body. Among the few identified specimens, there is a medium-sized, Oksywie Culture type V.L vase (Fig. 3:3) and a type VI.C cup (Fig. 4:5) acc. to A. Strobin (2011). A fragment of an inturned rim (Fig. 4:6) probably comes from a handleless type IA pot acc. to R. Wołągiewicz (1993), a form prevalent throughout the entire Roman Period. The shape of the rims (Fig. 2, 3, 4:1–5, 5:2–10) of the Oksywie and Wielbark vessels is characteristic of the pottery made from the end of phase A2 / beginning of phase A3 to the beginning of phase B1, which would indicate continued settlement of the both cultural units at the turn of the era in the area of the present-day market town square in Puck. The few ornamented sherds decorated predominantly with vertical, horizontal, or oblique grooves (Fig. 5:12–14) came from the vessels of both the Oksywie and Wielbark Cultures. The sherd with an obliquely incised applied band of clay separated from an ornament of grooved oblique chevrons forming a zigzag by a smooth band (Fig. 5:11) as well as another fragment covered with lines made with a comb (Fig. 5:15) are typical of the Wielbark Culture. An interesting find is the ceramic disc (Fig. 5:16). Until recently, such objects of unclear purpose have been encountered solely at the Przeworsk culture settlements and have appeared in the features associated with the Wielbark culture only at the multicultural sites in Juszkowo-Rusocin, Gdańsk County (J. Bednarczyk, A. Romańska 2011, 181, fig. II:4.5.8–11, pl. II:4.2) and Lipianki, Kwidzyn County (A. Strobin 2015, p. 138–139, figs. 14:2, 20:4, 33:9). The settlement of the Oksywie and Wielbark Cultures in Puck was situated near a cliff over the Bay of Puck (M. Starski 2011a, pl. 66, fig. 2); such a location is characteristic of the Kashubian Coast sites from the Late Pre-Roman Period (K. Przewoźna 1974a, 172; 1974b, 37). It could have belonged to the Oksywie Culture settlement cluster, composed of the settlements in Jastarnia, Ostrów, Białogóra, and Tupadły and the cemeteries in Karlikowo, Krokowa and Połchowo, all in the County of Puck. Unfortunately, it is difficult to characterise the settlement of the Oksywie and Wielbark Cultures in the area of Kępa Pucka and its surroundings in more detail, as for most of the local sites we only have very sparse information at our disposal.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXX, 70; 203-210
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nowe materiały z okresu wpływów rzymskich z Osówki, pow. lubelski
New Finds from the Roman Period from Osówka, Lublin County
Autorzy:
Kuzioła, Aneta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2048925.pdf
Data publikacji:
2020-12-31
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
Barbaricum
cmentarzyska
kultura przeworska
kultura wielbarska
zapinki
importy rzymskie
cemeteries
Przeworsk Culture
Wielbark Culture
brooches
Roman imports
Opis:
Until now, Osówka (Fig. 1) has been known from the scant mention by Stefan Nosek who described an accidentally discovered grave of the Przeworsk Culture. In 1994, attempts were made to localise the site, but they proved unsuccessful. The breakthrough came in 2008 thanks to three bronze brooches that were handed over to Ass. Prof. Piotr Łuczkiewicz from the Institute of Archaeology at Maria Curie-Skłodowska University. In the same year, a local site inspection was carried out to further verify the find. During exploration of the site, several fragments of pottery were found, including possibly shards of Przeworsk Culture vessels. The brooches from Osówka were typologically identified as a late form of the Almgren 41 type, an Almgren 96 type, and a provincial Roman knee brooch of the Almgren 247 type. Almgren 41 brooches are widespread in Wielbark Culture areas and much less common in Przeworsk Culture areas. Such brooches are traditionally dated to the late stage of phase B2 and above all to phases B2/C1 or B2/C1–C1a. Based on size, the Osówka copy (Fig. 2:a) was determined as type X1 according to the classification proposed by Jan Schuster. This is an interregional form mostly found in female burials. Almgren 96 brooches (Fig. 2:b) are typical of the Wielbark Culture, however, in much smaller numbers they also appear in the Przeworsk Culture area. The type is the guiding form of the B2/C1 phase. The third brooch (Fig. 2:c), having a semi-circular head plate ornamented with a so-called wolf teeth pattern should be assigned to type 13D after Werner Jobst or to variant 3.12.1 according to the classification by Emilie Riha. These types of brooches are characteristic of the Danube and Rhine provinces of the Roman Empire where were in use mostly in the 2nd and 3rd century CE. Osówka brooches confirm that that the site was a Roman Period cemetery. The grave published by Stefan Nosek proves that in phase B2 it was used by a local Przeworsk community. Three brooches found in 2008 are evidence that the cemetery remained in use in phase B2/C1. However, it is very difficult to determine its cultural affiliation in this phase. In eastern Poland (i.e. right-bank Mazovia, Podlachia, and the Lublin Region) at the turn of the early and late Roman Period, the current Przeworsk settlement was gradually replaced by the Wielbark settlement.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXXI, 71; 384-388
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Drobne przedmioty szklane – analiza archeologiczna żetonów do gry z okresu wpływów rzymskich z terenu Polski
Small Glass Objects – Archaeological Analysis of Counters from the Roman Iron Age from Poland
Autorzy:
Krzyżanowska, Marta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2048838.pdf
Data publikacji:
2020-12-31
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
szklane żetony do gry
okres wpływów rzymskich
kultura przeworska
kultura wielbarska
kultura luboszycka
szkło rzymskie
lass counters
Roman Iron Age
Wielbark Culture
Przeworsk Culture
Luboszyce Culture
Roman glass
Opis:
Roman glass counters found in Poland have not yet been studied in full. They are known from 44 or 45 archaeological sites (Table 1 – see: https://doi.org/10.36154/wa. 71.2020.06 [suppl. file]), mainly cemeteries. Most of them are concentrated in central Poland (Fig. 2). Glass counters are disks with plano-convex section and rounded edges. Their underside is usually flat, less often slightly concave, with a smooth or pitted surface (Fig. 1). Counters are analysed within several chronological ranges, i.e., phases B1–B2, B2/C1–C1a, C1b–C2, and C2/D–D1, and in the case of less well-dated finds – Late Roman Period or Roman Period; the former also includes counters from assemblages dated broadly to phase C1. Due to literature and museum query, it was possible to establish that there are 386 or 390 glass counters known from Poland. This imprecise number is a results from the inaccurate data in literature, concerning lost artefacts (131 specimens in total). The search also allowed verifying the actual number of counters against published information – some of the examples turned out to be melted beads or vessel fragments. Out of 386 counters, 277 were preserved in their entirety, 70 were fragmented; in 39 cases, it was impossible to determine their state of preservation and thus their shape (Table 1). 193 counters were found at Przeworsk Culture sites, 186 at Wielbark Culture sites and three at Luboszyce Culture sites; in the case of three counters, it was not possible to determine their cultural affiliation. Most counters come from phases C1b–C2. It has been assumed that a set consists of at least three counters found in one assemblage, regardless of whether they were made of glass or other material (clay, amber, bone, flint). Out of 59 grave finds with glass calculi, sets appeared in 29 features. The sets could be small (three to six counters) or large (seven or more counters). In the remaining cases, grave finds consisted of one or two specimens (Fig. 4). Glass counters can be analysed on three levels: colour, size and (possible) method of production. 174 counters were made of opaque glass (147 monochromatic and 27 mosaic) and 179 of translucent glass (155 monochromatic and 24 mosaic); for 33 counters, it was not possible to determine their colour and transparency. Black (125) and white (120) counters are the most numerous; the term black is used conventionally, as such counters are actually made of dark green, dark purple or dark brown glass, which, however, can only be seen in transmitted light and only in well-preserved copies finds. The counters from phases B1–B2 are the most diverse in terms of colour. For the other chronological ranges, this variety is no longer present – most colours do not appear at all or are only represented by a small number of counters (Table 2).The counters can be divided into two groups of small (with diameter of up to 14.5 mm) and large (with diameter measuring from 15 mm) specimens. The diameters of glass calculi found in Poland range from 10 to 36 mm; most of them are classified as large (Fig. 6). The method of manufacturing glass counters can be inferred from written sources and findings based on specialist analyses. In the case of counters from Poland, the (possible) production method could not be determined for as many as 184 specimens. The others were mostly made by placing a small bulb of molten glass. These are mainly monochromatic specimens, usually with an uneven, slightly pitted bottom surface. Only 34 counters were made by re-melting a piece of glass (also from broken glass vessels) (Fig. 8); most of them – as many as 24 – are mosaic specimens (Fig. 7). In archaeological literature glass counters are predominantly interpreted as game accessories. This was undoubtedly the basic function of counters, but we do not know to what extent they were actually adapted and their function adopted by the ‘barbarian’ communities. Only in eight (?) cases in total, glass counters occurred in assemblages together with other game accessories such as boards, dice or marbles.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXXI, 71; 251-268
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Okruchy historii. Kilka interesujących skorup z Anusina na Kujawach
Shards of History. Some Interesting Pottery Fragments from Anusin in Kujawy
Autorzy:
Andrzejowska, Mirosława
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/550980.pdf
Data publikacji:
2020-01-28
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
zdobnictwo ceramiki
Kujawy
wczesna epoka żelaza
kultura grobów kloszowych
kultura pomorska
tarnobrzeska kultura łużycka
wpływy wschodnie
pottery ornamentation
Early Iron Age
Cloche Grave Culture
Pomeranian Culture
Tarnobrzeg Lusatian Culture
Eastern influences
Opis:
This article discusses the unique ornamentation of a vessel from a grave assemblage discovered in unspecified circumstances in the village of Anusin in Kujawy before World War II. The vessel, most probably of the Cloche Grave Culture, can be dated to the Early Iron Age. This globular cinerary urn is decorated with a grid of cord-like impressions. The pattern is most similar to the ornaments known from the face urns of the Pomeranian Culture. The false cord impressions were probably made with a tool resembling a hoop earring wrapped in coiled wire. Such items of adornment, with Eastern references, were popular in the Tarnobrzeg Lusatian Culture (e.g. Trzęsówka type coils) and are also found in Kujawy. The vessel from Anusin is therefore an example of an object combining various pottery and ornamental traditions of the communities settled in Kujawy around the middle of the 1st millennium BC.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXX, 70; 93-103
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Niepublikowane materiały z cmentarzyska w Żukczynie, powiat gdański (dawn. Suckschin, Kr. Danziger Höhe) w świetle archiwum Józefa Kostrzewskiego
Unpublished Material from the Cemetery at Żukczyn, Gdańsk County (fmr. Suckschin, Kr. Danziger Höhe) in Light of Józef Kostrzewski’s Archive
Autorzy:
Strobin, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2048843.pdf
Data publikacji:
2020-12-31
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
Pomorze
kultura oksywska
kultura wielbarska
cmentarzysko
młodszy okres przedrzymski
okres wpływów rzymskich
Pomerania
Oksywie Culture
Wielbark Culture
cemetery
Late Pre-Roman Period
Roman Period
Opis:
The scientific archive of Professor Józef Kostrzewski is kept in the collection of the C. Norwid Provincial and Municipal Public Library in Zielona Góra. Portfolio 13: Pomorze Gdańskie, okres lateński (Gdańsk Pomerania, La Tène Period) consists mostly of unpublished notes and sketches of artefacts, drawn by the researcher, related to archaeological discoveries at the cemeteries at Żukczyn (fmr. Gross Suckczin aka Suckschin), Gdańsk County, Pomeranian Voivodeship (cards 568–604). The site at Żukczyn was mentioned in the literature several times. The first news about discoveries in the village comes from the end of the 19th century, when a sword and two spearheads from a cremation grave (Fig. 1) were presented to the Westpreußisches Provinzial-Museum. In 1901, further metal artefacts were collected from the surface of a field (Fig. 2, 3), and Dr. Paul Kumm, museum curator, carried out rescue excavations. As a result, 20 cremation graves were discovered (Fig. 4–11); grave goods, together with stray finds, were turned over to the museum in Gdańsk. In 1945, as a result of warfare, all artefacts from Żukczyn were destroyed or lost. The information from Kostrzewski’s archive indicates that 19 cremation graves and two pit burials (graves X and XI) were discovered at Żukczyn. A total of seven brooches, including types A, J, N (Fig. 4:b.c, 7:a–c) and presumably K (Fig. 4:d) came from graves and stray finds. Swords are represented by eight specimens: five double-edged with iron scabbards (Fig. 2:a.b.d, 3:a, 4:a.b) and three single-edged (Fig. 1, 2:a, 7:c). Two ring buckles (Fig. 3:c) and two hoops found with a sword and scabbard in grave II (Fig. 4:b) should be associated with a sword-belt. Parts of a shield – bosses and their rivets – came from two graves with weapons (Fig. 4:a.b); one boss was a stray find (Fig. 2:c). Spearheads were numerous (13 specimens) (Fig. 1, 2:b.c, 3:b, 4:b, 7:c, 8:b); some of them were decorated (Fig. 1, 2:c). In three cases, they were accompanied by butts (Fig. 3:c, 4:b, 7:c). Tools and utensils included knives (Fig. 4:a.b, 7:d), razors (Fig. 7:a, 8:b), scissors (Fig. 2:d) and pliers (Fig. 2:d). Pottery was discovered in all the graves. The vast majority are vessels of the Oksywie Culture (phases A2–A3); at least two vessels, from graves VI (Fig. 5:c) and XIV (Fig. 6:c), may come already from the Roman Period. The second stage of research at the cemetery at Żukczyn took place in the 1970s. At that time, 134 graves dating from phase A2 of the Late Pre-Roman Period to phase B2/C1 of the Roman Period were discovered. The entire material and documentation of these works are stored in the Archaeological Museum in Gdańsk. Unpublished information concerning the cemetery at Żukczyn, contained in Kostrzewski’s archive, is an important source that complements our knowledge about this necropolis. The inventory numbers of artefacts contained there are also important for attempts to restore former archaeological collections of the Museum in Gdańsk. Verification of sketches of artefacts drawn by Józef Kostrzewski with drawings included in Martin Jahn’s work, Herbert Jankuhn’s scientific archive (Fig. 11) as well as with photographs of artefacts from Żukczyn (cf. Fig. 10) yields positive results. This means that in his graphic documentation, Kostrzewski took into account characteristic and important features of artefacts, which further enhances the value of this source.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXXI, 71; 269-287
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Niecodzienne znalezisko (grobowe?) z Roztocza Zachodniego
An Unusual (Grave?) Find from Western Roztocze
Autorzy:
Libera, Jerzy
Stachyra, Agnieszka
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28328251.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
kultura ceramiki sznurowej
grób
skamieniałość
Roztocze
Corded Ware Culture
grave
fossil
Opis:
Na jednym z garbów lessowych Roztocza Zachodniego w miejscowość Kondraty, gmina Goraj (ryc. 1) w trakcie prac rolnych, w bliskim sąsiedztwie znaleziono na powierzchni trzy przedmioty: topór pięcioboczny z amfibolitu, siekierę czworościenną z krzemienia wołyńskiego i skamielinę jeżowca (ryc. 2-4). <br></br> Znalezisko w jednym miejscu tak specyficznych wytworów kamiennych może wskazywać na odkrycie zniszczonego grobu pradziejowego. Kamienne topory i krzemienne siekiery wykazywane są w wytwórczości zarówno społeczeństw neolitycznych, jak i epoki brązu/ wczesnej epoki żelaza. W pierwszym przypadku dotyczy to przede wszystkim kultury ceramiki sznurowej i kultury łużyckiej, w stopniu bardzo ograniczonym kultury mierzanowickiej i być może kultury trzcinieckiej, w drugim, również kultury pucharów lejkowatych oraz kultury amfor kulistych. Na podstawie analizy typologiczno-porównawczej, mając na uwadze wyróżnione jednostki taksonomiczne w międzyrzeczu środkowej Wisły i Bugu, zarówno dla formy topora jak i siekiery, najbliższe analogie odnajdujemy wśród inwentarzy grobowych kultury ceramiki sznurowej. W systematyce P. Włodarczaka (2006) dla topora jest to typ C, dla siekiery niektóre okazy zaliczone do typu I odmian A/B/D. I jakkolwiek nie stwierdzono współwystępowania w jednym obiekcie wytworów porównywalnych do znaleziska z Kondrat, podobnie jak obecności skamieliny, to analizowane materiały należy datować w zakresie fazy II-IIIB w podziale periodyzacji P. Włodarczaka (2006), tj. na lata około 2700/2650-2300/2250 BC. Punktem odniesienia są określenia radiowęglowe dwóch grobów: dla siekiery – Łapszów, kurhan, grób 1: C14 3870 ± 35 BP, natomiast dla topora – Wola Węgierska 3, kurhan 1: C14 3920 ± 80 BP oraz 3860 ± 70 BP.
During agricultural works on one of the loess humps of Western Roztocze, in the village of Kondraty, Biłgoraj County, SE Poland (Fig. 1), three objects were found close to each other on the surface: a five-sided axe made of amphibolite, a quadrangular axe made of Volhynian flint and a sea urchin fossil (Fig. 2−4). <br></br> The discovery of such specific lithic items in one place may indicate that they came from a destroyed prehistoric grave. Both Neolithic and Bronze Age/Early Iron Age communities manufactured stone and flint axes. Stone axes are primarily attributed to the Corded Ware and Lusatian Cultures, and, to a limited extent, to the Mierzanowice Culture and possibly the Trzciniec Culture, while flint axes are also linked to the Funnel Beaker Culture and the Globular Amphora Culture. On the basis of a typological and comparative analysis, bearing in mind the taxonomic units distinguished in the interfluve of the Middle Vistula and Bug Rivers, the closest analogies for both the axe forms are found among grave goods of the Corded Ware Culture. In the classification of P. WŁODARCZAK (2006), the stone axe bears resemblance to type C, and the flint axe finds analogies among some of the specimens of variants A/B/D of type I. Although no co-occurrence of objects comparable to the Kondraty artefacts, as well as the presence of the fossil, is yet to be recorded in a single feature, the analysed material should be dated within the range of phases II−IIIB in the periodization of P. WŁODARCZAK (2006), i.e., around 2700/2650−2300/2250 BCE. The reference point are the radiocarbon dates determined for two graves: for the flint axe – Łapszów, barrow, grave 1: C14 3870 ± 35 BP; for the stone axe – Wola Węgierska 3, barrow 1: C14 3920 ± 80 BP and 3860 ± 70 BP.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2022, LXXIII, 73; 235-240
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nieznane cmentarzysko ludności kultury łużyckiej z Kępki Szlacheckiej, pow. włocławski
An Unknown Cemetery of the Lusatian Culture from Kępka Szlachecka, Włocławek County
Autorzy:
Purowski, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28328240.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
ceramika
Kujawy
cmentarzysko
kultura łużycka
Cemetery
Lusatian Culture
Kuyavia
Pottery
Opis:
W latach 50. XX wieku w Kępce Szlacheckiej zostały przypadkowo znalezione groby ciałopalne ludności kultury łużyckiej. Stanowisko archeologiczne położone jest na wzniesieniu otoczonym od południa i zachodu Jeziorem Kępskim, zaś od wschodu – rzeką Lubieńką (Ryc. 1; 4). Obecnie niewielka część odkrytych przedmiotów znajduje się w rękach prywatnych. Do dziś przetrwały dwa nieduże naczynia gliniane oraz pojedyncze fragmenty przepalonych kości ludzkich. Wiadomo, że zbiór uzupełniała przynajmniej większa popielnica, która zaginęła. Zachowana ceramika to: 1. Mała amfora, zdobiona u nasady szyjki poziomo rytą bruzdą (Ryc. 2:a-c). 2. Niewielki czerpak lub kubek (Ryc. 2:d-f). Opisane przedmioty są pozostałością po zniszczonym grobie ciałopalnym ludności kultury łużyckiej. Wymiary naczyń glinianych wskazują, że w przeszłości pełniły funkcję przystawek. Ceramikę można datować w szerokim przedziale chronologicznym, od IV okresu epoki brązu do podokresu Hallstatt D. <br></br> Nekropola z Kępki Szlacheckiej nie była do tej pory znana w literaturze. Na mapie AZP na północ od Jeziora Kępskiego zlokalizowanych jest 5 stanowisk archeologicznych (ryc. 3), ale tylko na jednym (nr 4) znaleziono 3 fragmenty ceramiki, które być może pochodzą z czasu rozwoju kultury łużyckiej.
In the 1950s, cremation graves of the Lusatian Culture were discovered by chance at Kępka Szlachecka. The archaeological site is located on a hill surrounded to the south and west by Kępskie Lake and to the east by the River Lubieńka (Fig. 1, 3, 4). <br></br> Two small earthen vessels and few fragments of cremated human bones have survived to this day in the hands of private owners. It is known that at least one more, larger, vessel – a cinerary urn, now lost – complemented the assemblage. The preserved pottery consists of:1. A small amphora, decorated at the base of the neck with a horizontal groove (Fig. 2:a–c); 2. A small cup or mug (Fig. 2:d–f). The dimensions of the artefacts suggest that they served as accessory vessels. The dating of the pottery falls within a broad chronological range extending from Bronze Age IV to Hallstatt D. <br></br> The cemetery at Kępka Szlachecka has not been previously mentioned in the literature. A map of the Archaeological Polish Record shows five archaeological sites located to the north of Kępskie Lake (Fig. 3), but only one of them (no. 4) yielded three pottery sherds that may date to the time of the development of the Lusatian Culture.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2022, LXXIII, 73; 241-244
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Cmentarzysko ciałopalne kultury bogaczewskiej w Bargłowie Dwornym, pow. augustowski
A Cremation Cemetery of the Bogaczewo Culture at Bargłów Dworny, Augustów County
Autorzy:
Iwanicki, Piotr
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28328237.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
kultura bogaczewska
okres wpływów rzymskich
cmentarzysko
Bogaczewo Culture
Roman Period
cemetery
Opis:
Cmentarzysko w Bargłowie Dwornym leży ok. 10 km na SW od Augustowa (Ryc. 1). Zostało ono zgłoszone do PMA w roku 1937 i było badane ratowniczo przez Józefa Marciniaka w roku 1939 i Mariana Kaczyńskiego w latach 1969 i 1972. Ogółem zbadano obszar ponad 900 m2, odkrywając 37 grobów kultury bogaczewskiej (Ryc. 2). Niestety znaczna część z nich była mocno zniszczona na skutek intensywnych prac rolnych. <br></br> Spośród pozyskanych w trakcie badań zabytków na uwagę zasługuje kilka o charakterze lokalnym, ograniczonym do kultury bogaczewskiej, bądź też charakterystycznych dla całego kręgu zachodniobałtyjskiego. Do pierwszej grupy należy zapinka trójgrzebykowa odmiany mazurskiej z grobu 7 (Ryc. 6/7:1). Reprezentuje ona wyróżnioną w niniejszym opracowaniu grupę drugą tych fibul, charakteryzującą się niewielkim występem w górnej części tulei. Okazy takie występują w kulturze bogaczewskiej w stadium C1a. Do zabytków typowych dla kultury bogaczewskiej należą m.in. również wisiorek ósemkowaty typu A z grobu 18B (Ryc. 9:1) oraz dwa toporki żelazne, z grobu 4B i znaleziony luźno (Ryc. 5/4B:1, 16/03:5). Zabytki te datowane są na fazy B2b i B2/C1. Grupę drugą przedmiotów o szerszym, zachodniobałtyjskim charakterze reprezentują m.in. zapinka podkowiasta zdobiona emalią z grobu 4A (Ryc. 4/4A:1), pochodzące z tego samego zespołu dwie bransolety mankietowe typu A (Ryc. 4/4A:2.3), oraz znaleziona luźno siekierka tulejkowata (Ryc. 15/02:1). Bransolety z grobu 4A datowane są na fazę B2/C1–C1a, siekierka na fazy B2–B2/C1. <br></br> Na cmentarzysku w Bargłowie Dwornym odkryto także pojedyncze importy z obszarów kultur sąsiednich. Najprawdopodobniej przeworskie pochodzenie ma sprzączka typu G.3 z grobu 18 (Ryc. 9/18:1), datowana na fazę B2b i B2/C1. Z oddziaływaniami kultury wielbarskiej wiąże się luźno znaleziony zielony paciorek typu TM183 (Ryc. 15/02:2), często spotykanego na nekropolach tej kultury w zespołach grobowych z fazy C1. Z kultury DolIkeim-Kovrovo pochodzą brązowe rozdzielacze kolii z grobu 1 (Ryc. 3/1:3b), występujące na jej terytorium w zespołach z faz B2 i B2/C1. <br></br> Unikatowym znaleziskiem jest zachowany we fragmentach naszyjnik odkryty w przemieszanej warstwie stropowej grobów 28A i 28B (Ryc. 12:1). Stanowi on ciekawe połączenie stylistyki bałtyjskiej (zdobienie emalią) z „germańską” formą zapięcia. Niezbyt liczna ceramika znaleziona na cmentarzysku jest typowa dla kultury bogaczewskiej. Zwraca uwagę obecność w grobach drobnych fragmentów mis i kubków reprezentujących tzw. ceramikę stołową. Jest to, jak się wydaje, lokalna cecha obrządku pogrzebowego, obserwowana dotychczas jedynie na cmentarzyskach z tzw. skupienia rajgrodzkiego. <br></br> Szczegółowa analiza zabytków pozwoliła ustalić czas użytkowania zbadanej części cmentarzyska na okres od fazy od B2 do fazy C2 okresu wpływów rzymskich.
The cemetery at Bargłów Dworny is located approx. 10 km to the SW of Augustów (Fig. 1). It was reported to the State Archaeological Museum in 1937. Rescue excavations were undertaken at the site first in 1939, under the supervision of Józef Marcinak, and then in 1969 and 1972, led by Marian Kaczyński. In total, an area of more than 900 m2 was excavated, and 37 Bogaczewo Culture graves were uncovered (Fig. 2). Unfortunately, most of them were severely damaged as a result of intense agricultural works. <br></br> Among the artefacts recovered during the excavations, there are several of local – limited to the Bogaczewo Culture – character as well as those typical of the entire West Balt cultural circle that deserve attention. The former group includes a triple-crested brooch of the Mazurian variant found in grave 7 (Fig. 6/7:1). It represents the second group of this fibula type, distinguished in this paper, which is characterised by a small protrusion in the upper part of the sleeve. Such specimens are found in the Bogaczewo Culture in phase C1a. The artefacts typical of the Bogaczewo Culture also include a figure-of-eight-shaped pendant of type A from grave 18B (Fig. 9:1) and two iron axes – one from grave 4B, the other a stray find (Fig. 5/4B:1, 16/03:5). These artefacts are dated to phases B2b and B2/C1. The other artefact group, of broader, West Balt character, is represented, among others, by an enamelled penannular brooch from grave 4A (Fig. 4/4A:1), two cuff bracelets of type A from the same feature (Fig. 4/4A:2.3) and a stray find of a small socketed axe (Fig. 15/02:1). The bracelets from grave 4A and the axe are dated to phase B2/C1–C1a and phase B2–B2/C1 respectively. <br></br> The Bargłów Dworny cemetery also yielded isolated imports from the areas of neighbouring cultures. A G.3 type belt buckle from grave 18A (Fig. 9/18:1) is probably of Przeworsk origin; it is dated to phase B2b and B2/C1. A stray find of a green bead of type TM183 (Fig. 15/02:2) is associated with the influence of the Wielbark Culture, in which such artefacts are often encountered in graves from phase C1. The bronze necklace separators from grave 1 (Fig. 3/1:3b) come from the Dollkeim-Kovrovo Culture, in the area of which they are found in assemblages from phases B2 and B2/C1. <br></br> A unique find is a fragmentarily preserved neck-ring discovered in the intermingled top layer of graves 28A and 28B (Fig. 12:1). It represents an interesting combination of Balt style (enamel decoration) with a “Germanic” form of the fastener. <br></br> The scarce pottery found at the site is typical of the Bogaczewo Culture. Of note is the presence in the graves of small sherds of bowls and mugs representing the so-called tableware. It seems to be a local feature of the funeral rite, to date observed only at cemeteries of the so-called Rajgród Group. <br></br> A comprehensive analysis of the artefacts allowed establishing that the excavated part of the cemetery was in use from phase B2 to phase C2 of the Roman Period.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2022, LXXIII, 73; 193-233
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Grodzisk Mazowiecki, stan. X – cmentarzysko kultury grobów kloszowych i kultury przeworskiej
Grodzisk Mazowiecki, site X – a Cemetery of the Cloche Grave and Przeworsk Cultures
Autorzy:
Kaczyński, Bartłomiej
Woźniak, Marcin
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2048846.pdf
Data publikacji:
2020-12-31
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
wczesna epoka żelaza
okres halsztacki
okres wpływów rzymskich
cmentarzysko
kultura grobów kloszowych
kultura przeworska
Mazowsze
Early Iron Age
Hallstatt Period
Roman Period
cemetery
Cloche Grave Culture
Przeworsk Culture
Masovia
Opis:
Site X, located in the centre of present-day Grodzisk Mazowiecki, was discovered at the beginning of 1959 during construction works carried out in the area of a former Jewish cemetery (Fig. 1, 2). As a result of accidental discoveries and one-day rescue excavations, a total of nine ancient graves (1–5, 7–10) were registered. Another one (6), located in a secondary deposit, was discovered about 50 m to the east in 1988 during earthworks at one of the factory buildings (Fig. 2). Artefacts from the cemetery are currently stored in three institutions, i.e. the Grodzisk Mazowiecki Cultural Centre, the Museum of Ancient Mazovian Metallurgy in Pruszków and the State Archaeological Museum in Warsaw. Due to the accidental nature of the discoveries, their only documentation are notes from archaeological interventions and entries on the artefact inventory cards drawn in 1959 (Fig. 4). The lack of sketches and field descriptions does not make it possible to reconstruct the location of the graves and significantly hinders analysis of the funeral rite. The long-term storage of the unstudied material negatively affected its condition – some of the artefacts and documents were lost. This study covers those artefacts that could be identified and combined into grave assemblages. The phase of use of the cemetery in the Early Iron Age is represented by six features: two cloche graves (Fig. 7, 10), three cloche or urn graves (Fig. 5, 6, 8) and one urn grave (Fig. 9). In most cases, the graves contained only pottery. Among the remains of at least 22 vessels, 18 could be typologically identified per the classification of T. Węgrzynowicz30, including ten pots (A1), representing four types and/or variants: I var. b (Fig. 10:2), III var. c (Fig. 7:2), III (Fig. 19:5), V var. c (Fig. 5:1, 6:2, 9:1, 10:1), V (Fig. 6:1, 8:2) VI var. c (Fig. 19:6). Seven bowls (B1) were classified as types: I var. c (Fig. 7:3, 8:4, 9:2, 10:3, 19:4), I var. d (Fig. 8:1), V var. c (Fig. 7:1). There was also one mug (B2) of type I var. b (Fig. 19:3). The vessels represent forms commonly found at Cloche Grave Culture cemeteries in Mazovia and Podlachia. The vessels with quite rare stamped impressions with a marked centre, made with a straw (Fig. 20), stand out in terms of ornamentation. Decoration on the urn from grave 6, made with polygonal stamps with a marked centre (Fig. 10:2), is completely unique. It was presumably made with lignified stems of field plants. Non-ceramic artefacts: bronze lumps, bronze wire and a fragment of a corroded iron sheet (Fig. 7:4.5), originally probably small items of adornment or tools, were only recorded in three graves (3, 5, 6). Skeletal remains were only preserved in three graves. Anthropological analysis showed that the bones of an adult man were interred in grave 2, of a seven-year-old child and an adult in grave 3, and of an adult woman (?) in ‘grave’ 6. The cloche graves cemetery at site X in Grodzisk Mazowiecki is located in the eastern part of the Łowicz-Błonie Plain – an area distinguished by intense settlement of the Pomeranian Cloche Grave circle45. Features of the pottery indicate that the cemetery functioned mainly in phase Ib after M. Andrzejowska53, i.e. approximately at the end of Ha D – the beginning of the so-called older Pre-Roman Period. Four graves are associated with the use of the cemetery in the Roman Period – most likely one pit (grave 7) and three urn burials, including one (grave 9) in which the cinerary urn was covered with another vessel (Fig. 13). The remains of a woman were deposited in grave 8; bones from other graves were not preserved or could not be identified. Grave-goods consisted of 24 non-ceramic objects, including: a bronze brooch (Fig. 13:3), probably a strongly profiled one of the Mazovian variety55; two iron buckles (Fig. 14:3.4.4a), including type D1 after R. Madyda-Legutko57; a bronze strap-end (Fig. 13:4), similar to type 1/6 of group I after R. Madyda-Legutko64; a rectangular bronze belt fitting (Fig. 19:1); remains of an iron razor (Fig. 15:6); three straight iron knives (Fig. 15:3–5); a one-piece antler comb, type Thomas AI68 (Fig. 12:1); (Fig. 12:2); a sandstone whetstone (Fig. 14:5); a double-edged iron sword (Fig. 18:1.1a) of the Canterbury-Kopki72 type or the Canterbury-Mainz variant of the Lauriacum-Hromówka73 type; two iron shield bosses and a bronze shield fitting (lost); four spearheads of types: L/2 (Fig. 18:6.6a), V/2 (Fig. 18:3), II/2 (Fig. 18:2) and XIII (Fig. 18:7) after P. Kaczanowski85–87; aa bow-shaped spur (Fig. 18:5) of type C1b after J. Ginalski95; a chair-shaped spur (Fig. 18:4.4a), similar to type IIc after E. Roman97; remains of a bronze bucket with iron handle of the Östland/Eggers 39–40107 type (Fig. 15:1.2, 16, 17). Of the six clay vessels, five can be typologically identified; they belong to types I/2 (Fig. 14:1), II/1 (Fig. 11:1, 14:2), III (Fig. 13:2) and V (Fig. 12:1) in the classification of T. Liana113. The richest burial at the cemetery, as well as in the area between the Bzura, the Rawka and the Vistula, is grave 10 (Fig. 14–18). It is distinguished by an imported bronze vessel and an exceptionally large number of elements of weaponry (two bosses, four spearheads), testifying to the above-average social position of the deceased. A. Niewęgłowski134 suggested that two warriors were buried in the grave; however, the thesis cannot be verified due to the inability to identify burned bones from this feature. Although isolated graves with larger than standard weaponry sets, including ones containing two shield bosses or several spearheads, are known from Przeworsk Culture cemeteries, they are not frequent. Östland-type vessels are among the Roman bronze vessels most frequently encountered in barbarian Europe. In western Mazovia, imported bronze vessels are relatively rare. The burials from the Przeworsk Culture cemetery are from the Early Roman Period. Grave 10 is dated to stage B2a, grave 9 to phases B2b–B2/C1, grave 8 to phases B2b–C1a, and grave 7 only broadly to phases B1–B2. The cemetery is located within a dense, west-Masovian cluster of Przeworsk Culture settlement, which also included an iron metallurgy centre142. The cemetery at site X in Grodzisk Mazowiecki is one of the many Masovian necropoles used by the population of the Cloche Grave and Przeworsk Cultures152. Even though the mutual chronological relations of the Cloche Grave and Przeworsk assemblages exclude a hypothesis about continuous use of the cemetery by the population of both cultures, it should be remembered that the site has only been partially explored. Unfortunately, the area of the cemetery is currently heavily urbanised and partly overlaps with a former Jewish cemetery, where excavations are forbidden (Fig. 3). This prevents any archaeological research, and thus possible determination of the original range of the cemetery and examination of its structure.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXXI, 71; 289-318
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
O nożach ze skuwkami w kulturze przeworskiej
Knives with ferrules in the Przeworsk Culture
Autorzy:
Rakowski, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28328209.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
Barbaricum
kultura przeworska
noże
noże ze skuwkami
Przeworsk Culture
knives
knives with ferrules
Opis:
Noże jako kategoria zabytków, rzadko były przedmiotem osobnych opracowań. Podejmowano próby ich kategoryzacji i typologizacji, ale masowość ich występowania i relatywne podobieństwo odkrywanych form uniemożliwiały całościowe ujęcie dla poszczególnych kultur archeologicznych. Podobnie jest w przypadku kultury przeworskiej, gdzie ilość zabytków wykonanych z żelaza, jest ogromna w porównaniu do wielu innych kultur europejskiego Barbaricum. Przed właściwym omówieniem zagadnienia warto uściślić terminologię, bowiem poszczególne części noży bywały w publikacjach nazywane rozmaicie, co z pewnością wywołuje pewne nieporozumienia. W oparciu o własną wiedzę i wybrane źródła, proponuję uściślenie nazewnictwa (ryc. 1 i 2). <br></br> Jedną z kategorii noży w kulturze przeworskiej są egzemplarze, których rękojeści [ang. handle] wzmacniane były wykonywanymi z taśmy żelaznej skuwkami [ang. ferrules], datowane na młodszy okres przedrzymski i początki wczesnej fazy okresu wpływów rzymskich. Odróżnić można je od noży z pseudoskuwkami, czyli okuciami nie mającymi wewnętrznego światła, ale ściśle przylegającymi do trzpienia rękojeści, będącymi raczej rodzajem tarczki oporowej rękojeści [ang. bolster] (ryc. 4). Ta kategoria noży wymaga osobnego skatalogowania i omówienia. <br></br> Skuwki wzmacniające przód rękojeści noży miały kształt owalny lub migdałowaty; inne kształty należą do rzadkości. Zrobione są z cienkiej, wąskiej taśmy żelaznej, zaś nity rękojeści położone dalej od głowni są szersze niż te skuwki, co wskazuje na celowe profilowanie kształtu rękojeści. <br></br> Noże o tej konstrukcji w kulturze przeworskiej mają różną długość głowni [ang. blade], od bardzo długich (ponad 20 cm), do krótkich (10 cm i mniej). Znajdowane są zarówno w grobach mężczyzn jak i kobiet, częściej jednak w tych pierwszych. Datowane są od fazy A2 (ryc. 5), poprzez przełom fazy A2 i A3 (ryc. 6), fazę A3 (ryc. 7 i 8), fazę A3/B1 (ryc. 9 i 10) do początku fazy B1 (ryc. 11). Najczęściej spotykane są w fazach A3 i A3/B1, a więc w drugiej połowie I w. przed Chr. oraz początkowi I w. po Chr. Znajdowane są zarówno w grobach mężczyzn jak i kobiet, ale częściej w tych pierwszych (tab. 1). Długość głowni noży nie ma znaczenia chronologicznego ani terytorialnego (tab. 1, mapa 2). Wyróżnić można dwa wyraźne skupiska tych zabytków. Pierwsze, zachodnie, obejmuje obszar południowej Wielkopolski i Dolnego Śląska, drugie zaś, wschodnie znajduje się na Mazowszu (ryc. 14). <br></br> Ze względu na relatywnie dużą liczbę (skatalogowano trzydzieści siedem egzemplarzy) uznać należy je za formy charakterystyczne dla wczesnych faz kultury przeworskiej, gdzie też upatrywać należy ich genezy. Największa liczba (siedem egzemplarzy) znana jest z cmentarzyska w Oblinie, pow. garwoliński, gdzie datowane są na wszystkie fazy chronologiczne ich występowania, tj. od fazy A2 do B1. Z tego powodu dla omawianych form noży proponuję nazwę typ Oblin. <br></br> Duża precyzja ich wykonania (dotyczy to znanych mi z autopsji egzemplarzy ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie), obecność otworów i nitów [ang. rivets] w trzpieniach [ang. tangs] rękojeści, wskazują na funkcjonowanie w I w. przed Chr. i w samym początku I w. po Chr. wyspecjalizowanych warsztatów potrafiących wykonywać dość skomplikowane projekty. Zanik noży omawianej konstrukcji zbiega się z końcem wytwarzania ceramiki toczonej na kole w tym okresie kultury przeworskiej. Oba te krańcowe zjawiska wiązać można z załamaniem rynków handlowych wynikającym z upadku szeroko rozumianej Celtyki i brakiem miejsca na obszarach na północ od Karpat dla funkcjonowania wyspecjalizowanych warsztatów rzemieślniczych.
Knives as an artefact category have rarely been the subject of dedicated studies. There have been attempts at their categorisation and typology, but the large scale of their occurrence and relative similarity of forms discovered did not allow a comprehensive approach for the individual archaeological cultures. The same difficulty applies to the Przeworsk Culture, which yielded an enormous number of iron objects, and not just in comparison with other cultures of European Barbaricum. Before the main discussion of the issue at hand, it is worth it to clarify the terminology, as the individual knife parts have been referred to by different terms in various publications, which is surely the cause of some confusion (Fig. 1, 2). <br></br> One of the knife categories in the Przeworsk Culture consists of specimens with handles reinforced with ferrules made from an iron strip, dated to the Late Pre-Roman Period and the early phase of the Roman Period. They can be distinguished from knives with pseudo-ferrules, that is fittings without an inner opening but tightly attached to the tang, which were a kind of a bolster for the handle (Fig. 4). This knife category still needs to be catalogued and discussed separately. <br></br> Ferrules reinforcing the front of the knife handle are oval or almond-shaped; other shapes are rare. They are made from a thin, narrow, iron strip. Handle rivets further from the blade are wider than the ferrules, which indicates deliberate moulding of the handle shape. Przeworsk Culture knives of such a design have blades of varying lengths, from very long (over 20 cm) to short (10 cm and fewer). They are found in both male and female graves, although they are more common in the former (Fig. 14). They are dated from phase A2 (Fig. 5) through the transition between phase A2 and A3 (Fig. 3) and phase A3 (Figs. 7, 8) to the end of phase A3/beginning of phase B1 (Fig. 9, 10) and early phase B1 (Fig. 11), being the most common in phase A3–A3/B1, that is in the second half of the 1st century BCE and the beginning of the 1st century CE. The length of the blade has neither chronological nor territorial significance (Table 1, Fig. 17). Two distinct concentrations of the artefacts in question can be distinguished. The western one covers the area of southern Greater Poland and Lower Silesia, the eastern one is located in Mazovia (Fig. 14). Due to their relatively substantial number (37 specimens have been catalogued), they should be considered forms characteristic of the early phases of the Przeworsk Culture, where they probably also originated. The largest number (seven specimens) is known from the Oblin cemetery, Garwolin County, where they are dated to all the chronological phases of their occurrence, i.e., from phase A2 to phase B1. For this reason, I propose to designate the knife form under discussion as type Oblin. The great precision of workmanship (this applies to the specimens from the State Archaeological Museum in Warsaw I examined personally), the presence of openings and rivets in the handle tangs indicate that highly specialised workshops capable of creating fairly complicated designs operated in the 1st century BCE and the very beginning of the 1st century CE. Those specialised knife-making workshops vanished around the turn of the era. This coincides with the disappearance of workshops manufacturing wheel-thrown pottery near Cracow, which, according to Tomasz Bochnak, was due to the fall of the so-called Celtic circle – the collapse of markets and travel routes. As a result, the conditions for the functioning of highly specialised workshops would also cease to exist. Perhaps the abandonment of manufacture of fairly complicated – and likely relatively more expensive – knives is another manifestation of the then economic destabilisation within the entire area of the Przeworsk Culture.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2022, LXXIII, 73; 73-107
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
The Oldest Horse Representation in East of Central Europe
Autorzy:
Kokowski, Andrzej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/550969.pdf
Data publikacji:
2020-01-28
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
horse images on pottery
Funnel Beaker Culture
Bronze Age
Early Iron Age
Pomeranian Culture
wyobrażenia koni na ceramice
kultura pucharów lejkowatych
epoka brązu
wczesna epoka żelaza
kultura pomorska
Opis:
Ryte wyobrażenie konia na glinianym naczyniu kultury pucharów lejkowatych z Gródka nad Bugiem można uznać za najstarszy wizerunek tego zwierzęcia we wschodniej części Europy Środkowej (Ryc. 1–4). Jego wykonawca mógł inspirować się wizerunkami zwierząt na naczyniach kultury Cucuteni-Tripolie. Stylizowane wyobrażenie konia pojawiało się też na naczyniach w epoce brązu, ale najczęściej występuje we wczesnej epoce żelaza. Zestawiono tu 227 takich wyobrażeń, z czego 55 uznano za dyskusyjne (Katalog, Tab. 1). Kilkanaście dalszych pochodzi z okresu rzymskiego. Dla wszystkich wspólna jest uproszczona stylistyka, niezmienna od neolitu.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXX, 70; 183-195
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zagadka z kluczem. Dziwny przedmiot z XIX-wiecznych amatorskich wykopalisk w Kwiatkowie, pow. turecki
A puzzle with key. An artefact from the nineteenth-century amateur excavations conducted in Kwiatków, Turek district
Autorzy:
Piotrowska, Magdalena
Czarnecka, Katarzyna
Smółka-Antkowiak, Emilia
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28328276.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
kultura przeworska
okres rzymski
zamek kasetki
Roman Period
Przeworsk culture
lock of wooden casket
Opis:
Zabytek będący przedmiotem niniejszego artykułu to zagadkowy przedmiot – skomplikowane okucie nie mające analogii w materiałach kultury przeworskiej. Brak ścisłych analogii powoduje, że określenie jego funkcji nie jest oczywiste, ale wydaje się, że mógł to być element mechanizmu zamykającego drewniana skrzynkę. Znalezisko pochodzi z amatorskich badań prowadzonych w Kwiatkowie, pow. Turek, przez Seweryna Tymienieckiego pod koniec XIX wieku. Jest to znalezisko luźne z powierzchni cmentarzyska. Na archiwalnych rycinach zabytek przedstawiony jest jeszcze w całości – obie jego części połączone są nitami. Obecnie jego stan zachowania jest znacznie gorszy. Wymiary prostokątnych elementów domniemanego okucia zamka to 5,5 x 4,5 cm. Jedna z płytek posiada centralnie umieszczony, czworokątny otwór o wymiarach 1,5 x 1 cm, Przy krótszej krawędzi drugiej płytki znajdują się dwa otworki o średnicy około 0,3 cm (rozstaw – 0,4 cm). Według zachowanych ilustracji archiwalnych na tej blaszce była przymocowana, zapewne za pomocą zgrzewania albo lutowania, „kieszonka” wykonana z zagiętej dwukrotnie pod kątem prostym blachy żelaznej. Na jednym końcu jest otwarta, a spłaszczona i zamknięta przy drugim. Byłby to zamek zaciskowy. Rygiel z podwójnym wąsem wprowadzony był pionowo przez otwór w wieku do rynienki, wąsami do ścianki. Krawędź blaszki nad otworkami jest zagięta na około 2 mm. Lekko odchylone wąsy blokowały się na tym zagięciu uniemożliwiając przesunięcie wieka. Klucz musiał być wygięty w taki sposób, żeby po wprowadzeniu przez kwadratowy otwór w okuciu zewnętrznym, mógł dosięgnąć zębami otworków w wewnętrznym okuciu i poprzez nie docisnąć wąsy do trzpienia. To powodowało zwolnienie blokady umożliwiając wyciągnięcie rygla i otworzenie skrzynki. Zamek skrzynki z Kwiatkowa mógł być swoistą hybrydą – odmianą zamka typu Kietrz z pewnymi elementami charakterystycznymi dla zamka typu Wetzendorf. Skuteczność zaproponowanego sposobu działania omawianego mechanizmu została potwierdzona w wykonanej przez W. Rutkowskiego rekonstrukcji skrzynki z takim zamkiem. Materiały z Kwiatkowa to znaleziska luźne, zbierane dość przypadkowo i nie ma wśród nich ani rygla ani klucza, które mogłyby być elementami omawianego zamka. Klucze o kształcie odpowiadającym hipotetycznej rekonstrukcji zostały znalezione na cmentarzyskach w Gronówku, pow. leszczyński oraz w Wiktorowie, pow. zgierski. Brak kontekstu odkrycia zabytku oraz analogii utrudnia wyciągnięcie wniosków na temat jego datowania. Określenie chronologii możliwe jest w ramach całości materiału zabytkowego pozyskanego z cmentarzyska w Kwiatkowie, którego chronologia przypada głównie na fazy B1, B2 i C1 okresu rzymskiego.
The artefact which is the subject of this article is an enigmatic object – a piece of sophisticated fitting that has no analogies in the materials of the Przeworsk culture. Due to the lack of exact analogies, a clear determination of its function seems not easy, but it is possible that the artefact represents an element of the metal lock for a wooden casket. The find comes from an amateur research conducted by Seweryn Tymieniecki at Kwiatków, Turek County, at the end of the 19th century. It is a stray find collected from the area of the cemetery. The archival illustrations show the artefact in its entirety – its both parts are connected with rivets (Fig. 2, 3). Unfortunately, its state of preservation has dramatically deteriorated over time (Fig. 4).</br> <br>The dimensions of the rectangular elements of the alleged lock mounting are 5.5×4.5 cm. One of the plates has a centrally located, square hole measuring 1.5×1 cm. At the shorter edge of the other plate, there are two holes with a diameter of about 0.3 cm (spacing – 0.7 cm). According to the preserved archival illustrations, the plate was fitted (probably by welding or soldering) with a small “pocket” (slide) made of iron sheet bent twice at right angles. It is open at one end, flattened and closed at the other. It resembles lock with barbed bolt. The double barb bolt was inserted vertically through the opening in the lid into a groove, with the barbs directed to the wall. The edge of the plate above the holes is folded over about 2 mm (Fig. 4). Slightly tilted barbs blocked on the fold, preventing the lid from being moved. The key had to be bent in such a way that, when inserted through the square hole in the outer fitting, it could reach the holes in the inner fitting with its teeth and through them it pressed the barbs against the bolt. This released the lock allowing the bolt to be pulled out and the box to be opened (Fig. 5). The lock for the Kwiatków casket could be a kind of hybrid – a variant of the Kietrz lock with some elements characteristic of the Wetzendorf lock (Fig. 7). The effectiveness of the proposed method of operation of the discussed mechanism was confirmed in the reconstruction of the box with such a lock. The materials from Kwiatków represent random, stray finds and they do not include a bolt or a key that could be an element of the analysed lock. However, keys of a shape corresponding to the hypothetical reconstruction of the lock were found in the cemeteries from Gronówko, Leszno County, and from Wiktorów, Zgierz County (Fig. 9). The lack of context for the discovery of the artefact as well as the lack of straight parallels make it difficult to draw conclusions concerning its dating. Its chronological determination is possible within the framework of the entire collection of artefacts obtained from the cemetery at Kwiatków, which is dated to phases B1–C2, however, most of the finds came from phase B2/C1 of the Roman Period.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2022, LXXIII, 73; 253-263
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Znalezisko późnorzymskiej fibuli na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Zbuczu koło Hajnówki – kontynuacja tradycji czy przypadkowa zguba?
A Late Roman Fibula from the Early Medieval Hillfort in Zbucz near Hajnówka – Continuation of a Tradition or an Accidental Loss?
Autorzy:
Krasnodębski, Dariusz
Mizerka, Jagoda
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/551151.pdf
Data publikacji:
2020-01-28
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
okres wpływów rzymskich
kultura wielbarska
grodzisko wczesnośredniowieczne
fibula
Roman Period
Wielbark Culture
medieval hillfort
Opis:
The basin of the Upper Narew River is home to one of the most interesting features connected with the early medieval Mazovian-Ruthenian borderland – the hillfort in Zbucz (site 3, AZP 45-89/4). It consists of an earthen embankment with a height of 1 to 2.5 m and average width of up to 10 m, surrounding a flat, 80-m-diameter courtyard entered from the south (Fig. 1, 2). During five excavation seasons, 10 trial trenches were explored and a non-invasive magnetic prospection was carried out (D. Krasnodębski, W. Małkowski 2018). The results obtained indicate two phases of construction of the fortifications. The main wood-and-earth rampart, reinforced from the outside with clay, was built in the 970s, then the fortifications were partially rebuilt no later than at the end of the 10th/beginning of the 11th century. Inside the hillfort, at the foot of the rampart, there was a shallow ditch in which small fragments of burnt human and animal bones were found. Moreover, several metal objects had been purposefully placed there: a bronze bracelet, a two-piece iron bit, an iron ‘horseshoe’, a C-shaped fire-steel, and two whole clay vessels (D. Krasnodębski, H. Olczak 2019, 95–96). This unusual collection of finds seems to indicate a special, perhaps cult/religious purpose for the ditch. On the outer side of the passageway leading to the hillfort, at a depth of about 0.7 m below the surface, a fragment of pavement (layer 234) formed by loosely distributed small stones embedded in clay was exposed directly on the virgin soil (Fig. 3–5). It is impossible to determine whether this pavement was located only within the gateway (meaning it would have to have been built during the construction of the rampart) or extended beyond it (thus being older than the hillfort). An incomplete fibula of group VI (Fig. 6), type A.161–162 (O. Almgren 1923, 77, pl. VII:161.162), with a narrow returned foot and a flat-convex section of the bow of 4.4 cm in length was found in this layer. Brooches type A.161–162 are found relatively frequently at Wielbark Culture sites in the Upper Narew and Middle Bug River basins. They are dated to the Late Roman Period – from phase C1a to C2 (K. Godłowski 1974, 29; R. Wołągiewicz 1974, 145; J. Jaskanis 1996, 111; J. Andrzejowski 2001, 257). This find is the only object from the Roman Period that has been discovered at the hillfort. Therefore, it cannot be ruled out that an older cemetery or settlement, heretofore unknown, existed within a short distance of the hillfort. It should also be taken into account that the layer of stones on which the fibula was found may be the remains of a sub-barrow pavement (cf. J. Jaskanis 2012, 210). However, the lack of human bones and other artefacts from the Roman Period speaks against this interpretation. It is also possible that the pavement with the brooch is a remnant of a destroyed cult enclosure, similar to the one discovered in the Białowieża Forest in 2017 (Forestry Wilczy Jar 2, AZP 45-91/28). It consists of a small hill dating from the middle of the 3rd to the beginning of the 5th century, measuring about 17 m in diameter, and surrounded by an earthen rampart faced with stones. A layer with loosely scattered stones and burnt debris, containing fragments of ceramics and small burnt animal bones, was found on its grounds. If we consider both described places to be similar, we can assume that the ceremonial and cult role of the hillfort in Zbucz in the early Middle Ages may date back to the late Roman times.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXX, 70; 219-224
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Warszawa-Wilanów „Powsin” – cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza w świetle danych archiwalnych
Warsaw-Wilanów "Powsin" - cemetery from Early Iron Age in the light of archival sources
Autorzy:
Kaczyński, Bartłomiej
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/28328250.pdf
Data publikacji:
2022
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
cmentarzysko
wczesna epoka żelaza
kultura pomorska
kultura grobów kloszowych
szpile z łabędzią szyjką
groby zbiorowe
grób kloszowy
cemetery
early iron age
cloche grave culture
pomeranian culture
swan's-neck pins
mass grave
cloche grave
Opis:
Cmentarzysko w Warszawie-Powsinie odkryte zostało wiosną 1990 roku w trakcie badań powierzchniowych Archeologicznego Zdjęcia Polski. Licznie występująca ceramika na powierzchni i ślady zniszczeń spowodowały, że latem tego samego roku przeprowadzone zostały ratownicze badania wykopaliskowe kierowane przez Marię Kulisiewicz-Kubielas z ramienia Polskich Państwowych Pracowni Konserwacji (Ryc. 1; 2). Pracami wykopaliskowymi objęto obszar 286m2 i odkryto 23 obiekty związane z funkcjonowaniem cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza (Ryc. 3). <br></br> Po zakończeniu badań nie powstało opracowanie stanowiska, zaś losy dokumentacji z badań pozostały nieznane. Ponownych i ostatnich odkryć na cmentarzysku dokonano w 2006 roku podczas nadzoru archeologicznego, wykonywanego podczas budowy domów mieszkalnych. Obecnie stanowisko jest całkowicie zabudowane i kontynuacja badań jest niemożliwa, co potwierdziły badania powierzchniowe prowadzone w 2019 roku. <br></br> Niniejsze opracowanie było możliwe dzięki odnalezieniu w zbiorach prywatnych ś. p. Marii Kulisiewicz teczki z materiałem z badań, zawierającej najważniejsze dane, opisujące zawartość obiektów i zabytki oraz ich dokumentację ilustracyjną. Braki danych, wynikające z niekompletności dokumentacji z badań dotyczyły wyłącznie jam i grobów jamowych, dla których nie zachowały się rysunki, zdjęcia i opisy. Pomimo trudności analiza zachowanych dokumentów archiwalnych pozwoliła w 80% na odzyskanie pierwotnej bazy informacji. Materiały z badań, po kilku zmianach miejsc magazynowania, przechowywane są obecnie w zbiorach Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. <br></br> Wśród 23 trzech obiektów, jeden określono jako zbiorowy grób bezpopielnicowy (Ryc. 8; 12), jeden jako podwójny grób popielnicowy (Ryc. 10; 11), cztery jako groby kloszowe (Ryc. 4; 5), dwa jako groby popielnicowe (Ryc. 9) , sześć jako domniemane groby jamowe oraz pozostałe dziewięć jako jamy o nieokreślonej funkcji (Ryc. 6; 7). <br></br> Najciekawszym pod względem obrządku pogrzebowego i zawartości był obiekt 10. W prostokątnej jamie o wymiarach 2,2 x 1,2 m złożono przepalone kości kobiety i mężczyzny na podkładce wykonanej z ceramiki. Szczątkom towarzyszyło sześć przystawek, ułożonych w rzędzie (Ryc. 12). Na wyposażenie obiektu łącznie składało się 9 naczyń, spośród których cztery to cienkościenne, czernione garnki i dzbanki, pozostałe to formy o grubszych ściankach i powierzchniach wygładzonych i lekko chropowaconych (Tabl. II; III). Wyposażenie nieceramiczne zawierało szczypce brązowe, brązowy przedmiot półksiężycowaty oraz żelazną szpilę. W północno-wschodni narożnik obiektu wkopano popielnicę 18 z kośćmi dziecka. Analiza obrządku pogrzebowego wykazała, że obiekt posiadał wiele cech obrządku pogrzebowego typowego dla kultury pomorskiej, m. in. „wielopopielnicowość”; uporządkowany, rzędowy układ naczyń w grobie; prostokątny kształt jamy grobowej; niektóre elementy wyposażenia – cienkościenne, czarne garnki i dzbanki z nisko osadzonymi brzuścami. Nie pasujące do klasycznego modelu tej kultury wymieniono cechy: brak jakiejkolwiek konstrukcji kamiennej; wysypanie kości na wyłożone ceramiką dno jamy; liczne przystawki grobowe; występowanie naczyń o znamionach kultury grobów kloszowych. Najbliższą analogię do omawianego obiektu stanowił grób 80 z cmentarzyska w Brześciu Kujawskim. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że obiekt ma charakter „mieszany” pomorsko-kloszowy, charakterystyczny dla obszarów allochtonicznych i młodszych faz kultury pomorskiej. <br></br> Groby kloszowe oraz popielnicowe składane były w czystym piasku, lub w szarych, słabo rysujących się jamach. Wszystkie z grobów kloszowych złożone były z trzech naczyń – popielnicy, przykrywki oraz klosza. Groby popielnicowe występowały w sąsiedztwie grobów kloszowych i zbiorowych i chowano w nich kości dzieci. Groby jamowe zawierały niewielkie porcje kości. Ich zarysy oraz opisy nie są znane. Wśród materiałów zabytkowych największą grupę stanowi ceramika. Z 34 odkrytych naczyń, 26 ze względu na stan zachowania przyporządkowano do kategorii typologicznych wg klasyfikacji T. Węgrzynowicz. Wyróżniono naczynia następujących typów: A1Ia (Tabl. I/Ob.3:2; II/Ob. 10:1), A1Ib (Tabl. I/Ob. 1:2; II/4; III/4; V/ob. 18/1), A1Ic (Tabl. I/Ob. 2:1), A1IIb (Tabl. III/Ob. 10:6; IV/Ob. 15:3), A1IVc (Tabl. I/Ob.1:1; I/Ob. 3:1; IV/Ob./19:1); A1Vb (Tabl. III/Ob. 10:5; IV/Ob. 19:2; V/Ob. 20:1), A2Ia (Tabl. II/Ob. 10:2,3), A2IIa (Tabl. IV/Ob. 15:5), B1Id (Tabl. I/Ob. 1:3; I/Ob. 3:3; IV/Ob. 15:4), B1IId (Tabl. III/Ob. 10:7; IV/Ob. 15:2; V/Ob. 18:2; V/Ob. 20:2). Naczynia należą do form powszechnie występujących na cmentarzyskach z wczesnej epoki żelaza z Mazowsza i Podlasia. Pod względem zastosowanych technik zdobniczych wyróżniają się dwa naczynia z dość rzadkimi elementami, mającymi odniesienia w mazowieckich i tarnobrzeskich łużyckich polach popielnicowych. Są to przykrawędne dziurki zaobserwowane na kloszu z ob. 1 oraz listwa naklejona w górnej partii brzuśca na naczyniu odkrytym w trakcie nadzoru archeologicznego w 2006 roku. <br></br> Zabytki metalowe odnotowano w grobach 1, 2, 10 i 18. W 1 i 2 były to grudki brązu i fragment żelaza, pierwotnie stanowiące zapewne drobne ozdoby. W grobie 10 pośród skupiska przepalonych kości pary dorosłych osób znaleziono ich osobiste wyposażenie: żelazną szpilę z łabędzią szyjką i główką zwiniętą w uszko, brązową blaszkę półksiężycowatą oraz szczypce brązowe (Tabl. III:1-3). W grobie 18 wśród szczątek kostnych dziecka znaleziono analogiczną szpilę żelazną – zapewne dar grobowy (Tabl. V/ob. 18:1). Szpile żelazne należą do bardzo powszechnie rejestrowanego typu w pomorsko-kloszowym kręgu kulturowym. Specyficznie uformowanie szyjek (łagodne zagięcia, główka skierowana ku dołowi) reprezentuje najmłodszy typologicznie rodzaj szpil z łabędzimi szyjkami i główkami zwiniętymi w uszko, rozpowszechniony w młodszych omawianej jednostki kulturowej. Tak ukształtowane zabytki rejestruje się na Mazowszu i w Polsce środkowej (Ryc. 13). Obok szpil z haczykowatymi szyjkami, oraz z wolem należą do najmłodszych odmian szpil z główkami rozklepanymi i zwiniętymi w uszko, typowych dla starszego okresu przedrzymskiego (Ryc. 14). Półksiężycowata blaszka żelazna odnajduje jedyne analogie w grobach kultury pomorskiej na terenie Dolnego Śląska. Ich występowanie w grobach kobiecych sugeruje, że były to ozdoby ciała (kolczyki) lub odzieży. Szczypce brązowe cechują się trójkątnymi, wąskimi łopatkami niewyodrębnionymi od kabłąka, wykonanego z sztabki o półkolistym przekroju, uformowanego pętlowato na zgięciu. Formalnie należą do wyróżnionego przez Marka Gedla typu wschodniopomorskiego z wąskimi łopatkami. Okaz z Powsina najwięcej analogii odnajduje na terenie Wielkopolski, zaś na terenie Mazowsza i Podlasia znajduje jedynie kilka analogii. Wszystkie analizowane zabytki metalowe nie były czułymi wyznacznikami chronologicznymi. Analiza ich poszczególnych elementów, rozprzestrzenienie, wskazały, że datowane były raczej na starszy okres przedrzymski. <br></br> Cmentarzysko w Warszawie-Powsinie należało do trzeciej kategorii „mieszanych” obiektów pomorsko-kloszowych. Z analizy rozplanowania cmentarzyska wynika, że jednym pierwszych obiektem na nekropolii był oznaczony nr 10, wokół którego dołożone zostały dalsze groby. Inwentarz obiektu, zwłaszcza żelazne szpile z łabędzimi szyjkami oraz półksiężycowata blaszka brązowa, mające analogie na innych cmentarzyskach młodszych faz pomorsko-kloszowego kręgu kulturowego, dowodzą, że obiekt założony został zapewne już w starszym okresie przedrzymskim. Najmłodszą pozycję mógł mieć obiekt 15, które inwentarz tworzyły formy ceramiczne, typowe dla najmłodszej fazy cmentarzysk kloszowych Mazowsza i Podlasia. <br></br> Nekropola w Warszawie-Powsinie użytkowana było przez niewielką grupę ludności, wykazującej w materiale i obrządku tradycje typowe dla trzech stref kulturowych: „miejscowej” mazowiecko-podlaskiej kultury grobów kloszowych, kultury pomorskiej oraz odniesień ze wschodnich terytoriów łużyckich pól popielnicowych. Cmentarzysko posiadało najwięcej wspólnych cech z „mieszanymi” cmentarzyskami w Dziecinowie oraz Warszawie-Grochowie „ul. Górników”, może być świadectwem, że funkcjonowała w tym samym czasie, co wyżej wymienione cmentarzyska. <br></br> Analiza materiałów i obrządku pogrzebowego wykazała, że cmentarzysko w Warszawie-Powsinie użytkowane było w fazie LTA i początku LTB. Datowanie względne materiałów zweryfikowano datą 14C (544-397 BC), wykonaną dla próbki kości ciałopalnej z obiektu 10, która potwierdziła, że stanowisko funkcjonowało w V w. p. n. e (Ryc. 15). <br></br>
The Warszawa-Wilanów “Powsin” cemetery was discovered in the spring of 1990 during a field survey conducted as part of the Archaeological Record of Poland. The abundant pottery found on the surface and the devastation of the site area with hollows and rubbish dumps led to a rescue excavation in the summer of the same year, carried out under the supervision of Maria Kulisiewicz-Kubielas on behalf of The Polish Studios for Conservation of Cultural Property (Fig. 1, 2). During the excavations, which covered an area of 286 m2, twenty-three features related to the functioning of an early Iron Age cemetery were discovered (Fig. 3). <br></br> It was not until 2006 when the next discovery was made at the cemetery during archaeological monitoring ahead of a construction work. The site is now completely built over, as confirmed by surface surveys in 2019. <br></br> The results of the exploration of the site were not published after the end of the excavations in 1990, and the fate of the documentation taken was unknown. The present study was made possible by the discovery of a folder in the legacy of Maria Kulisiewicz-Kubielas, which contained a report manuscript, field photographs, a description of the artefacts with their inventory numbers, a sketch of the are grid with excavation trenches, a list of features and their contents, scientific notes and illustrations of the artefacts. The documentation did not include drawings, photographs or descriptions of pits and graves. Despite the absence of some of the data, an analysis of the surviving archival documents made it possible to restore 80% of the original information base. The material from the excavations, after several changes in storage locations, is now kept in the collection of the Faculty of Archaeology of the University of Warsaw. <br></br> Of the discovered features, one was identified as a quasi-cist grave (Fig. 8, 12), four as cloche graves (Fig. 4, 5), three as urned graves (Fig. 9−11) and six as presumed pit graves. The remaining nine features were deemed to be pits of undetermined function (Fig. 6, 7). The most interesting in terms of funeral rites and grave goods was the quasi-cist feature no. 10. In a rectangular pit measuring 2.2×1.2 m, it contained burnt bones of a man and a woman deposited on a lining of pottery sherds. The remains were accompanied by six accessory vessels, arranged in a row (Fig. 12). Of the nine vessels identified in the feature, four were thin-walled, blackened pots and jars (Pl. II), and the rest were forms with thicker walls, smoothed surface and, exceptionally, with a roughened body (Pl. III). Non-ceramic grave goods consisted of bronze tongs, a bronze crescent-shaped object and an iron pin. An urned grave of a child (feature 18) was dug into the north-eastern corner of the feature under discussion (Fig. 9). Feature 10 exhibits characteristics of funerary rites typical of the Pomeranian culture, including the rectangular shape of the burial pit and the orderly, linear arrangement of the vessels in the grave. Some of the grave goods – thin-walled black pots and jars with low-set bodies – are also characteristic of the culture in question. The elements that deviate from “Pomeranian” patterns include the absence of a stone structure, the deposition of the bones on the pottery-lined bottom of the pit, numerous accessory vessels and the presence of earthenware with traits typical of the Cloche Grave Culture pottery. Therefore, feature 10 displays a “mixed” Pomeranian-Cloche Grave culture character, specific to areas settled by people of the Pomeranian culture in the later phases of its development. The closest analogy to the feature in question is grave 80 from the Brześć Kujawski cemetery, Włocławek County. The cloche and urned burials were deposited in pure sand or in faintly outlined, grey pits. The vessels in the cloche graves were found in a classic arrangement – a cinerary urn filled with bones was covered with a bowl and shielded with a cloche. The urned burials, mostly child graves, were found in the vicinity of the cloche graves and the quasi-cist feature. The pit graves, about which no detailed information is available, contained small numbers of bones. <br></br> The archaeological material from the site is dominated by pottery. Of the 34 vessels recovered, 26 were preserved to the extent that allowed them to be classified as per the typology developed by Teresa Węgrzynowicz in 1988. 16 vessels were attributed to the pot subgroup (A1), three were identified as jars (subgroup A2) and seven as bowls (subgroup B1). They were further divided into types (according to the presence or absence of a neck and the finish of the outer surface) and variants (according to the location of the maximum body circumference). <br></br> The vessels from Warszawa-Wilanów “Powsin” are counted among forms commonly found at early Iron Age cemeteries in Mazovia and Podlachia. The decorations on two cloches reference ornamentation found on pottery of the Mazovian and Tarnobrzeg-Lusatian Urnfield Culture. Namely, the adornments in question are four holes (three only partially pierced through) under the edge of a pot from feature 1 and a short, notched strip of clay applied on the upper body part of a pot from a grave discovered in 2006. <br></br> Metal artefacts were recorded in graves 1, 2, 10 and 18. In features 1 and 2, these were fragments of a bronze wire and an iron wire respectively, probably parts of small decorations. In grave 10, found among the burnt bones of the pair of adults, there were their daily-use objects: an iron pin with a swan neck and looped head, a bronze crescent-shaped object and a pair of bronze tongs (Pl. III/10:1−3). An analogous iron pin found in the urned child burial 18 was probably a special grave gift (Pl. V/18:1). Pin specimens shaped similarly to those uncovered at Powsin (gently bent neck, head facing downward) represent the latest type of pins with swan necks and looped heads, found in the later phases of the Pomeranian-Cloche Grave cultural circle in Mazovia and central Poland (Fig. 13). Like pins with hooked necks and so-called “gullets”, they are dated to the early pre-Roman period (Fig. 14). The only analogies to the bronze crescent-shaped strip are found in graves of the Pomeranian Culture in Lower Silesia. The presence of such objects in women's graves suggests that they were either used to adorn the body (earrings) or were sewn onto clothing to reinforce it at the insertion point of a pin or brooch needle. The bronze tongs have narrow, triangular paddles not separated from the body, which was made from a rod of a semi-circular cross-section and looped at the bend. Formally, they belong to the East Pomeranian type with narrow paddles, distinguished by Marek Gedl. Artefacts analogous to the Powsin specimen are found in large numbers in Greater Poland and rarely in Mazovia and Podlachia. None of the analysed metal artefacts are sensitive chronological markers, but their particular traits and indicated analogies likely attribute them to the Early Pre-Roman Period. The Warszawa-Wilanów “Powsin” cemetery belongs to the third category of “mixed” Pomeranian-Cloche Grave sites distinguished by Mirosława Andrzejowska, where quasi-cist features occur alongside graves characteristic of the Cloche Grave culture. Quasi-cist feature 10 from Powsin was most likely the oldest grave at the cemetery. Its furnishings, especially the iron pins with swan necks and the bronze crescent-shaped strip, which find analogies at other cemeteries from the later phases of the Pomeranian-Cloche Grave cultural circle, prove that the burial in question was probably deposited already in the Early Pre-Roman Period. Feature 15, with grave goods consisting of vessels typical of the latest phase of Cloche Grave Culture cemeteries in Mazovia and Podlachia, is the youngest. <br></br> The Powsin cemetery was used by a community whose funeral rite and grave goods exhibit characteristics of three cultural zones, i.e., the “local” Mazovian-Podlachian Cloche Grave culture, the Pomeranian Culture and the Tarnobrzeg-Lusatian Urnfield Culture, which acted as an intermediary to the spread of so-called “eastern elements” in the Polish lands. Similar “mixed” traits are found at the cemeteries at Dziecinów and Warszawa-Grochów “ul. Górników”; thus, they may have functioned at the same time as the Powsin site. <br></br> In order to verify the relative chronology of the cemetery, 14C dating of a fragment of a cremated bone from feature 10 was obtained. The 14C date – 2400±30 BP – was within the range of 544−397 BCE after calibration at the 95.4% probability level and within the range of 494−405 BCE at the 68.3% probability level (Fig. 15). The result falls within the boundaries of the LTA and early LTB phases according to Michael Trachsel’s dating corrections. Therefore, the cemetery was in operation in the 5th century BCE.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2022, LXXIII, 73; 157-191
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Cmentarzysko kultury przeworskiej z Grzebska na północnym Mazowszu
Cemetery of the Przeworsk Culture at Grzebsk, Northern Mazovia
Autorzy:
Andrzejowski, Jacek
Rakowski, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/551161.pdf
Data publikacji:
2020-01-28
Wydawca:
Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
Tematy:
Barbaricum
okres wpływów rzymskich
kultura przeworska
cmentarzyska
archeologia archiwalna
Roman Period
Przeworsk Culture
cemeteries
archival archaeology
Opis:
In June 1927, two artefacts – an iron shield boss and a fragment of a small clay bowl – were donated to the National Museum in Warsaw; both were found under unknown circumstances at Grzebsk, Mława County. The shield boss can now be found in the collection of the Polish Army Museum, where it was moved as a deposit of the National Museum before 1939, while the bowl appeared – quite unexpectedly – in the pottery storage of the Iron Age Department of the State Archaeological Museum (PMA) in Warsaw, where it was ‘discovered’ in 1988. It is not quite clear how it found its way to the PMA; what is known is that this must have happened no later than in 1980. According to notes on the catalogue cards of both artefacts, drawn up still in the National Museum, they were found in a grave “covered with a flat stone, with smaller stones around it”, together with “a clay idol, which crumbled after unearthing, an iron sword, and a couple of spurs”. The grave marks an otherwise unknown cemetery of the Przeworsk Culture. We do not have any details about its location other than it was (is?) probably situated on the grounds of the former estate in the village of Grzebsk. The catalogue cards and inventory book of the National Museum list the artefacts as donated by Damian Gniazdowski, however, a different name – Wacław Gniazdowski – can be found in the delivery book of the Museum. The latter is true, as we know that Damian took possession of the Grzebsk estate no earlier than in 1889 and no later than in 1892, then sold the manor farm in 1902 or 1903, and moved with his family to Łępice, Pułtusk County, where he died in January 1922. The grave would have been discovered between 1889/1892 and 1902/1903, thus Damian’s son Wacław, born in 1894, must have recounted the description of the grave that he heard from his father. The small bowl from Grzebsk (Fig. 1) is typical of Przeworsk Culture pottery from the Early Roman Period and corresponds to type VI/1 in the classic typology by Teresa Liana; its unpreserved base could have been convex or concave, possibly – although this would have been completely unique – flat. Similar bowls are common at cemeteries in northern and eastern Mazovia, for example, Niedanowo 2, Nidzica County, Modła 2, Mława County, or Kamieńczyk 2, Wyszków County. Their chronology at the three cemeteries falls within the horizon of phase B1 and the older stage of phase B2. The characteristic star-like ornament on the body connects the bowl from Grzebsk with a group of vessels considered – with reservations – as more or less distant imitations of ribbed Roman glass bowls. Our specimen can be regarded – after Morten Hegewisch – as a “creative plagiarism”. The shield boss (Fig. 2:a.b) belongs to conical forms corresponding to interregional types Bohnsack 8, Jahn 5, and Zieling I1a, typical of the end of the Late Pre-Roman Period and the beginning of the Roman Period. Its surface, especially on the flange, is heavily corroded. Nevertheless, there are visible remains of so-called fire patina, attesting that the object was at some point on a funeral pyre. Only one rivet with a slightly convex, circular head has been preserved, however, rivet holes indicate that the boss was originally attached to a shield with twelve regularly spaced rivets (Fig. 2:c). Such a large number of rivets indicates that the boss should be counted among the older conical forms of Late Pre-Roman shield bosses of the Przeworsk Culture corresponding to type Bochnak 15 and dated to phases A3 and A3/B1, i.e. the end of the 1st century BC and very beginning of the 1st century AD. This fits with dating of other north-Mazovian graves with shield bosses type Bochnak 15, e.g. from Lemany, Pułtusk County, Legionowo, Legionowo County, and possibly also from Niedanowo 1, Nidzica County and Łysa Góra at Gródki, Działdowo County. The small iron nail stuck in the head of the preserved rivet is an interesting element (Fig. 3). Similar to the rest of the artefact, it is covered with fire patina, which indicates its original, ancient provenance. It may indicate an unusual manner of repairing the shield, probably following damage it sustained in a fight. Such a solution, consisting of hammering in another rivet, or a nail as it may be, instead of replacing the damaged rivet, may indicated the ad hoc nature of the repair or lack of access to a specialised workshop. The location of the cemetery remains unknown. It was certainly situated within Damian Gniazdowski’s estate. It is probably what a primary school teacher from Grzebsk referred to in 1926 as a “pagan cemetery” on the grounds of the manor farm, already in the possession of the Rudowski family, where “pots with ashes” were being unearthed. It may be the site registered during field walking in 1998 within the limits of a large gravel pit in the northern part of the village of Grzebsk (Fig. 4, 5). Potsherds and damaged graves in the walls of the gravel pit were discovered there – the site was identified as a Przeworsk Culture cemetery from the “Roman Period”. During verification of the site in 2018, traces of graves in the gravel pit could no longer be observed, however, fragments of characteristic sepulchral pottery of the Przeworsk Culture from the Early Roman Period were found in the gravel pit itself and its immediate vicinity. More information about this site can only be obtained through archaeological excavations. However, we will probably never know whether the cemetery that yielded the artefacts described here and the cemetery discovered in 1998 are one and the same.
Źródło:
Wiadomości Archeologiczne; 2020, LXX, 70; 211-218
0043-5082
Pojawia się w:
Wiadomości Archeologiczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 34

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies