Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "the 19th century" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
Wyświetlanie 1-15 z 17
Tytuł:
Pozytywizm polski i duch nowoczesności
Polish Positivism and the Spirit of Modernity
Autorzy:
Sobieraj, Tomasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1953772.pdf
Data publikacji:
2005
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
pozytywizm
nowoczesność
powieść 2. połowy XIX wieku
positivism
modernity
novel of the middle of the 19th century
Opis:
An attempt at reconstruction of the cultural model of Polish positivism as a component of the paradigm of modernity is the subject of the study. It tries to describe the constitutive determinants of the positivist world view in which „the philosophical discourse of modernity” was evidently reflected. Polish positivism turned out to be an explication of fundamental, emancipation  ideas of modernity, mainly the ideas of civilization progress that determined the positivists' historiosophic thinking. The spirit of modernity was manifested in Polish positivism not only on the plane of „great narratives” legitimizing intellectual discourses of that time, but it also influenced the status of the conception of subjectivity that was obligatory in that epoch, a conception that was basically founded on the modern episteme.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2005, 53, 1; 5-21
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Koncepcja „przecywilizowania” w twórczości Elizy Orzeszkowej
The Conception of „Over-Civilizing” in Works by Eliza Orzeszkowa
Autorzy:
Kreft, Magdalena
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1953781.pdf
Data publikacji:
2005
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Eliza Orzeszkowa
cywilizacja
kultura 2. połowy XIX wieku
civilization
culture of the second half of the 19th century
Opis:
Eliza Orzeszkowa's views on civilization, its essence and tasks evolved in her lifetime: from the attitude full of approval, faith in the intellectual and moral progress of mankind, to the attitude of skepticism and disappointment with civilization that does not bear the expected fruit. From the beginning of the 1880's the author of Pierwotni (The Primary) in her works ever more often outlines the picture of two types of civilization and their representatives: the true civilization (postulated, spiritual, being a kind of process) and the false one (material, being a kind of ceiling, a kind of the achieved status). Growing criticism and distrust in a wrongly understood and realized civilization make her notice more and more symptoms of its disproportionate development, exaggeration, overgrowth, that is its „over-civilizing”, as well as „over-aestheticizing” and „over-refining”. For Orzeszkowa civilization is rather an ability to distinguish good from evil and to increase good; it is spiritual culture and involvement in citizens' activities. The author of Melancholicy (The Melancholics) defends the right to a wise sadness over the invasion of pessimism, the right to suffering – against the hedonism and attitudinizing of decadents, she defends aesthetics from over-refining, dogmas – from lack of dogmas, the right to deficiency – from excesses, and civilization – from over-civilizing. The writer's protest against degeneracy of the modern world reached its summit in the sketch Na wspaniałej Wilhelmsstrasse (On the Glorious Wilhelmsstrasse) (1907), in which transformations of the West's culture and civilization she interpreted from the apocalyptic point of view and in a catastrophic mood. The mechanized and materialistic relations between people may be only cured, according to Orzeszkowa, by love and sacrifice – the true „worlds of civilization”.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2005, 53, 1; 125-148
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kościół katolicki we francuskojęzycznych ujęciach historii – geografii – kultury Polski/Rzeczypospolitej opracowanych we Francji w latach 1835–1842 przez emigrantów polskich
The Catholic Church in French-Language Approaches to the History ‒ Geography ‒ Culture of Poland/The Republic of Poland, Developed in France in 1835–1842 by Polish Emigrants
Autorzy:
Wojciechowski, Leszek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1787950.pdf
Data publikacji:
2021-03-19
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Leonard Chodźko
Karol Forster
obraz Kościoła katolickiego w XIX w.
the image of the Catholic Church in the 19th century
Opis:
W artykule zostały przedstawione trzy obszerne dzieła powstałe i wydane we Francji po powstaniu listopadowym, a opracowane w środowisku polskich emigrantów. Dzieła te prezentowały czytelnikowi francuskiemu systematyczny wykład historii Polski/Rzeczypospolitej. Zawierały poza tą główną treścią artykuły mówiące o geografii Rzeczypospolitej oraz o kulturze i zagadnieniach dotyczących religii. Posiadały liczne ilustracje. Najobszerniejsze spośród tych dzieł to La Pologne pittoresque, Polska malownicza; wydane zostało w trzech tomach w latach 1835‒1845. W latach 1839‒1841 ukazało się kolejne dzieło omawiające wspomniane tematy, La Pologne illustrée, Polska ozdobnicza. Głównym redaktorem tych prac był Leonard Chodźko (1800‒1871). Natomiast w 1840 r. Karol Forster (1800‒1879) opublikował Pologne. Dzieła zyskały dużą popularność. W artykule zajęto się problemem prezentacji roli Kościoła katolickiego w historii Polski/Rzeczypospolitej, a także prezentacji różnych elementów życia religijnego. Wskazano na kilka zasadniczych wątków ideowych dostrzeganych w tejże prezentacji. Podkreślono zauważalną obecność zagadnień religijnych we wspomnianych dziełach, co pozytywnie wyróżnia je na tle ówczesnych prac podobnego rodzaju.
The article presents three extensive works written and published in France after the November Uprising, and compiled in the milieu of Polish emigrants. These works presented the French reader with a systematic lecture on the history of Poland/the Republic of Poland. Apart from this main content, they contained articles about the geography of the Republic of Poland as well as about culture and issues related to religion. They had numerous illustrations. The most extensive of these works is La Pologne pittoresque, Picturesque Poland; was published in three volumes in the years 1835‒1845. In the years 1839‒1841 another work was published on the aforementioned topics, La Pologne illustrée, Ornamental Poland. The chief editor of these works was Leonard Chodźko (1800‒1871). And in 1840 Karol Forster (1800‒1879) published Pologne. The works gained great popularity. The article deals with the problem of presenting the role of the Catholic Church in the history of Poland/the Republic of Poland, as well as presenting various elements of religious life. Several basic ideological threads were identified in this presentation. The noticeable presence of religious issues in the aforementioned works was emphasized, which positively distinguishes them from other works of a similar type at that time.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2021, 69, 2; 49-78
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Europejskie konflikty dyplomatyczne o Gdańsk w dobie napoleońskiej
The European Diplomatic Conflicts about Gdańsk in the Napoleonic Era
Autorzy:
Zajewski, Władysław
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1945464.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Gdańsk
wojny napoleońskie
traktat tylżycki
dyplomacja XIX w.
Napoleonic wars
Tylża treaty
diplomacy of the 19th century
Opis:
The paper discusses the diplomatic manoeuvres about Gdańsk during the whole period of its position in the orbit of Napoleonic influences, i.e. in the years of 1807-1814. The author presented the endeavours taken by the empires: France, Russia, and Prussia for this territory. He also discussed in detail any steps taken by the representatives of the city on the political arena. They intended to ensure the best economic conditions possible for Gdańsk. After Napoleon's defeat in 1813, the city became a venue of political horse-trading between AlexanderI and the other members of the anti-French coalition. Also during the Vienna Congress there were some discrepancies between the main empires with regard to this issue.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2007, 55, 2; 73-82
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Metoda kerygmatyczna a epistolografia – rozpoznania
Kerygmatic Method Versus Epistolography − Recognition
Autorzy:
Cwenk, Małgorzata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1882479.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
kerygmat
epistolografia
świętość
hermeneutyka
historia 1. poł. XIX w.
kerygma
epistolography
sainthood
hermeneutics
history of the first half of the 19th century
Opis:
Tekst jest próbą odpowiedzi nad pytania: czy metoda kerygmatyczna jest/może być narzędziem podczas badania epistolografii, stanowiącej dział piśmiennictwa, do którego najczęściej jej bliżej aniżeli do literatury pięknej? Czy słusznie profesor Maciejewski uważał, że każde dzieło zdradzi swój status usytuowania w Słowie Bożym, gdy zmusi się je do udzielenia odpowiedzi na pytania wypływające z kerygmatu apostolskiego i czy takie przymuszenie możliwe jest podczas badania epistolografii? Artykuł uzasadnia tezę, że jest to możliwe, choć z uwzględnieniem kilku ograniczeń. Po pierwsze – epistolografia może być kerygmatem, ale to świadectwo bardzo elitarne: nadawca i wybrany przezeń najczęściej zaledwie jeden odbiorca--adresat. Tylko w przypadku listów ogłaszanych drukiem ów kerygmat zyskuje większą moc oddziaływania. Po drugie − refleksja nad kerygmatem epistolografii musi zostać ograniczona do listów, które mają charakter konfesyjny, listów − wyznań, eliminując te, którym właściwa jest pierwotna utylitarność. Przedmiotem badawczej refleksji autorka uczyniła zbiór listów Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, zatytułowany Listy Świętego do Matki. Ich analiza pozwoliła dostrzec w całym zbiorze obecność kerygmatu rozumianego jako pierwsze głoszenie rodzące wiarę. Listy Szczęsnego daje się więc czytać jako listy apostoła, listy świadka, ale też człowieka, który odsłania swą mądrość; mądrość, która zawiodła go do świętości. Nadawca „przymusza” czytelników--odbiorców do otwarcia się na Chrystusa, swą świętością świadcząc o skuteczności drogi. To „przymuszenie” to swoista pedagogika, propozycja wkroczenia na szlak, który stał się traktem do świętości. Wydaje się więc, że można podczas badania dokumentów epistolarnych posłużyć się kerygmatyczną metodą interpretacji − rzecz jasna z zastrzeżeniami, o których mówiłam na początku. Wówczas można, może nie tyle lepiej, ale z całą pewnością głębiej odczytać ich przesłanie.
The text is an attempt at an answer to the questions: Is the kerygmatic method (or: can it be) a tool for studying epistolography that is a branch of writing, to which it is closer than to literature? Was Prof. Maciejewski right when he thought that each and every work will betray its status of being situated in God's Word when it is forced to give answers to questions arising out of the apostolic kerygma, and is such a coercion possible when researching epistolography? The article justifies the thesis that this is possible, albeit one has to consider some limitations here. Firstly, epistolography may be a kerygma, but it is quite an elite testimony: there is one sender and only one addressee, usually selected by the sender. Only in the case of letters published in print the kerygma has a more powerful influence. Secondly, a reflection on the kerygma of epistolography has to be limited to letters that have a confessional character, letters-confessions, and it has to eliminate the ones that are characterized by primary utilitarianism. The author has made a collection of letters by Zygmunt Szczęsny Feliński entitled “A Saint's Letters to His Mother” the subject of her reflection. An analysis of them has allowed her to notice the presence of the kerygma understood as the first preaching that produces faith. Hence Szczęsny's letters may be interpreted as letters written by an apostle, by a witness, but also by a man who reveals his wisdom; wisdom that brought him to sainthood. The sender “coerces” the readers-recipients to open themselves to Christ, testifying about the efficiency of this way with his sainthood. This “coercion” is a peculiar sort of pedagogy, a proposal to enter the road that has become the road to sainthood. So it seems that when studying epistolary documents one may use the kerygmatic method of interpretation - certainly with the reservations mentioned at the beginning. Then one may, perhaps not better, but surely, understand their message more deeply.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2015, 63, 1; 125-134
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Na początku był sklep... Klucz do Lalki, czyli o lubelskich realiach powieści. Dopiski
In the Beginning There was a Shop... A Key to Lalka (The Doll), or on the Lublin Realities of the Novel. Footnotes
Autorzy:
Malik, Jakub A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1953776.pdf
Data publikacji:
2005
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Bolesław Prus
Lalka
Lublin XIX wieku
powieść realistyczna
przestrzeń w powieści
Lalka (The Doll)
Lublin in the 19th century
realistic novel
space in the novel
Opis:
The article is devoted to the real and to the novel Mincl family – the Lublin merchants and community workers. The author tries to show changes in social-economical reality in the second half of the 19th century, pointing to merchants as a characteristic example of these kinds of reality. The characters of Mincls also serve exemplification of the statement of the way the real “here” is changed into the novel “there”; how a real topographic point (Mincl's shop) becomes the mythical axis mundi. This also makes it possible to compare the realities of the 19th century Lublin and Warsaw with the world of Lalka.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2005, 53, 1; 51-80
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kraszewski w edycji. Zakres i granice działań modernizacyjnych – postulaty
Editing the works of Józef Ignacy Kraszewski. The scope and limits of modernization – proposals
Autorzy:
Jarosz, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1878579.pdf
Data publikacji:
2019-10-23
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Józef Ignacy Kraszewski
edytorstwo naukowe
piśmiennictwo XIX-wieczne
modernizacja pisowni
polszczyzna XIX w.
scientific editing
nineteenth-century references
spelling improvement
Polish in the 19th century
Opis:
Celem artykułu jest opis działań modernizacyjnych, jakich – zdaniem autorki – może dokonywać edytor, opracowując prace Józefa Ignacego Kraszewskiego. W tekście opisano, które notacje można modyfikować, bowiem zmiana nie powoduje eliminacji cech idiostylu i idiolektu pisarza (np. zastąpienie litery małej wielką, pisowni rozdzielnej łączną czy poprawa interpunkcji), a które należy jednak pozostawić bez ingerencji (delimitacja tekstu, leksyka, fleksja, ortografia odzwierciedlająca rzeczywisty sposób artykulacji).
The aim of the article is to describe the modernization activities which, according to the author, can be made by the editor, while working on the texts of Józef Ignacy Kraszewski. The article shows which notations can be modified, as the change does not eliminate the idiostyle and idiolect of the writer (features such as replacing small letters by capital letters, replacing separable spelling by combined spelling or improved punctuation), and which should be left without interference (delimitation of text, lexis, inflection and spelling reflecting the actual articulation).
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2017, 65, 6; 111-131
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Kwestia włościańska w listach pasterskich i kazaniach w Księstwie Warszawskim
The peasant issue in pastoral letters and in homilies in the Duchy of Warsaw
Autorzy:
Ziółek, Ewa M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1886428.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Księstwo Warszawskie
sprawa włościańska w Polsce
kaznodziejstwo polskie w XIX wieku
Duchy of Warsaw
peasant issue in Poland
Polish preaching in the 19th century
Opis:
Artykuł 4. konstytucji Księstwa Warszawskiego z 1807 r. znosił poddaństwo chłopów oraz zrównywał wobec prawa wszystkie warstwy polskiego społeczeństwa. Jednak ogólność zapisów powodowała, że wywołały one niepokoje na wsi, ponieważ wielu chłopów uznało je za równoznaczne ze zniesieniem pańszczyzny i innych świadczeń na rzecz dworu. Z kolei wśród szlachty pojawiły się obawy przed zbiegostwem i rozruchami. 21 grudnia 1807 r. Fryderyk August, książę warszawski, wydał dekret, który uściślał zapisy konstytucyjne. Ale już około dwa miesiące wcześniej minister spraw wewnętrznych Jan Paweł Łuszczewski  wezwał biskupów Księstwa, aby polecili duchowieństwu głoszenie nauk mających uspokoić nastroje. Minister oczekiwał, że Kościół wesprze władzę swoim autorytetem. W odpowiedzi biskupi ogłosili listy do duchowieństwa z zaleceniami przeprowadzenia stosownych nauk. Z zachowanych listów, jak i jedynie trzech znanych kazań o powyższej tematyce, wynika niezbicie, że Kościół nie tylko pouczał włościan o konieczności zachowania spokoju i wypełniania zobowiązań wobec dworów, ale przede wszystkim napiętnował dotychczasową sytuację społeczną. Podkreślano, że poddaństwo chłopów kłóci się z nauczaniem Kościoła i jest niesprawiedliwością. Kaznodzieje: ks. ks. Teodor Mietelski, Karol Arendt i Jan Paweł Woronicz uznali, że szlachta musi zaakceptować nowe regulacje prawne, bo dopiero uznanie wolności osobistej wszystkich obywateli i ich równości wobec prawa przywraca cywilizowany kształt stosunków społecznych na ziemiach polskich oraz stanowi gwarancję odzyskania pełnej niepodległości przez Rzeczpospolitą.
Article 4 of the Constitution of the Duchy of Warsaw of 1807 abolished serfdom of the peasants and made all layers of the Polish society equal before the law. However, the regulations were so vague that they caused unrest in the country, since a lot of peasants recognized them as equal to abolition of socage and other services to the lord. In turn, among the nobility fears appeared that peasants could flee from their lords and that riots could break out. On 21st December 1807 Frederick Augustus, the Duke of Warsaw, issued a decree that made the regulations in the Constitution more specific. But as soon as about two months later Minister for Interior and Religious Affairs Jan Paweł Łuszczewski called on the bishops in the Duchy to order the clergy to preach the teachings that would calm down peasants. The minister expected the Church to support the authorities with its authority. In response the bishops proclaimed letters to the clergy with recommendations to teach the faithful the proper lessons. The preserved letters, as well as the three sermons concerning the subject that are known today, evidently show that the Church not only instructed the peasants that it was necessary to maintain the peace and meet their obligations to the lord, but first of all criticized the social situation that obtained at that time. It was emphasized that the peasants’ serfdom could not be reconciled with the Church’s teaching and was unjust. The preachers: Rev. Teodor Mietelski, Rev. Karol Arendt and Rev. Jan Paweł Woronicz decided that the nobility had to accept the new regulations by law, because it was only recognizing the personal freedom of all citizens and their equality before the law that could restore the civilized shape of the social relations in the Polish territories, and was a guarantee of restoring complete independence by the Republic of Poland.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2015, 63, 2; 137-152
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Maciej Szukiewicz i jego wizja teatru
Maciej Szukiewicz and His Vision of the Theatre
Autorzy:
Podstawka, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1954004.pdf
Data publikacji:
2004
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Maciej Szukiewicz
teatr przełomu XIX i XX w.
Młoda Polska
dwudziestolecie międzywojenne
krytyka teatralna
theatre of the break of the 19th century
Young Poland period
interwar period
theatrical criticism
Opis:
Maciej Szukiewicz (1870-1943), one of the forerunners of modernism in Cracow, a man of considerable literary talent, interested and successfully working in different areas, was not able to secure his place in the history of Polish culture of the turn of the 19th century. He studied chemistry and history of art, and he worked as a museologist (for many years he was the custodian of the National Museum and of the Matejko's Home), but he also was a pedagogue, a critic, a translator, an editor, a researcher and a writer. At the same time he was close to the theatre whose glow formed his personality from his earliest years. Szukiewicz learned about the world of the theatre on various planes: as a dramatist and translator (especially of Czech plays), as an advisor to theatre directors and managers in the field of the repertoire, a critic and author of articles, the designer of the Stanisław Wyspiański Theatrical Museum, the inventor of para-theatrical spectacles. Analysis of his numerous statements shows that he had precise views of the questions connected with organization of the theatre, the repertoire policy, the tasks of the actors or duties of the stage managers. Close contacts with many actors, following the achievements of contemporary European dramaturgy, keen observation of the way theatres in Poland and abroad functioned – are some of Szukiewicz's experiences that gradually formed his own vision of the theatre.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2004, 52, 1; 77-112
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dramat modernistyczny wobec kryzysu antropologicznego przełomu XIX i XX w.
Modernistic Drama in the Face of the Anthropological Crisis of the Turn of the 19th Century
Autorzy:
Kaczmarek, Wojciech
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1954007.pdf
Data publikacji:
2004
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
modernizm religijny
Młoda Polska
teatr i dramat na przełomie XIX i XX w.
symbolizm
antropologia chrześcijańska
religious modernism
Young Poland period
theatre and drama of the turn of the 19th century
symbolism
Christian anthropology
Opis:
The subject of the article is the dramaturgy of the turn of the 19th century in the aspect of the changes that occur in understanding what is religious, and more exactly – what is Christian, in it. The article has a general character as we still do not have a sufficient amount of detailed analyses of the works of the writers undertaking religious subjects. It is pointed that in the studied period a basic polarization took place between the `cultural' reference to the Christian roots of the European civilization, and an attempt to penetrate in a `live' way into the truths of the faith contained in Christ's paschal message. The discussed breakthrough determines the crisis of culture and religion that has been noticed by numerous researchers. The changes are studied in the dramaturgy of the Young Poland period (Młoda Polska) with the use of a wide perspective of understanding the anthropological crisis. The fact is pointed to that moral relativism and the contestation of the Christian vision of man and God in the modernistic works had their source in religious modernism that tried to reconcile the Christian Revelation with the conclusions reached by agnosticism and history approached in the positivist way. The Young Poland dramas are characterized by various forms of tragedy in the presented world and characters. They created forms of stage literature that have the features of existential tragedy connected with fatalism of history (Szandlerowski) and destruction of moral values (Kasprowicz), as well as with a loss of personal and historical identity (Wyspiański).
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2004, 52, 1; 33-54
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Российская историческая полонистика XIX века как часть отечественной славистики
Russian Historical Polonistics of the 19th Century as a Part of Russian Slavistics
Autorzy:
Arzhakova, Larisa
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1754007.pdf
Data publikacji:
2021-08-11
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
rosyjska polonistyka historyczna XIX wieku
sprawa polska
slawistyka rosyjska
periodyzacja polonistyki historycznej
dialog polsko-rosyjski
Russian historical Polonistics of the 19th century
the Polish question
Slavic studies in Russia
periodisation of the Russian historical Polish studies
Russian-Polish dialogu
Opis:
This article presents a brief overview of the history of Russian historical Polonistics in the 19th century, which was an integral part of Russian Slavistics, but acted according to other laws which were subject to the dynamics of Russian-Polish relations. Special attention is paid to the peculiarities of the formation and development of Russian historical Polonistics, which made it possible to clarify its previously accepted periodisation. This article notes the interdependence between the Polish question and Polonistic studies, which is characteristic of Russia in the 19th century, but only recently reflected in modern historiography. The author of the article suggests considering Russian historical Polonistics as the experience of Russian-Polish dialogue in the context of the long 19th century.
Rosyjska polonistyka historyczna xix wieku jako część rosyjskiej slawistyki Artykuł przedstawia krótki przegląd historii rosyjskiej polonistyki historycznej XIX wieku, która była częścią składową rosyjskiej slawistyki, lecz funkcjonowała na innych zasadach, odzwierciedlających dynamikę wzajemnych stosunków polsko-rosyjskich. Zwrócono szczególną uwagę na wyjątkowe warunki powstawania i rozwoju rosyjskiej polonistyki historycznej, co pozwoliło na uszczegółowienie przyjętej wcześniej periodyzacji tej dyscypliny. W artykule zaznaczono, charakterystyczną dla dziewiętnastowiecznej Rosji, jednak dopiero niedawno znajdującą swoje miejsce we współczesnej historiografii myśl o współzależności miedzy „sprawą polską” i badaniami polonistycznymi. Autorka artykułu proponuje rozpatrywanie rosyjskiej polonistyki historycznej jako doświadczenia polsko-rosyjskiego dialogu XX wieku.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2021, 69, 7; 21-34
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nominacja a językowy obraz roślin w dziewiętnastowiecznych słowniczkach gwarowych
Nomination and the Linguistic Picture of Plants in the 19th-Century Dialectal Dictionaries
Autorzy:
Kuryłowicz, Beata
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1953536.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
nominacja
językowy obraz świata
gwara
XIX wiek
nomination
linguistic picture of the world
dialect
19th century
Opis:
The paper discusses the names of plants from two 19th-century dialectal dictionaries: Z. Gloger’s Dictionary of the Folk Dialect in the Tykocin Region and A. Osipowicz’s Dictionary of Augustów Dialect, reconstructed on the basis of the contents of J. Karłowicz’s Dictionary of Polish Dialects. The paper sought to show how the world of plants fixed in names was perceived and understood. It resulted from the analysis of the material that the basis for botanical vocabulary, contained in the two dictionaries, was the outward appearance of plants perceived by the senses, especially the sense of sight. This manner of perceiving the surrounding reality is in accord with the naive knowledge about the world.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2006, 54, 6; 45-56
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nowe spostrzeżenia na temat nagrobka królowej Jadwigi Andegaweńskiej w katedrze na Wawelu
New Observations on the Tomb of Queen Hedwig of Anjou in the Cathedral on Wawel Hill in Krakow
Autorzy:
Walczak, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2056551.pdf
Data publikacji:
2022-05-16
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
rzeźba XIX/XX w.
sztuka sepulkralna
katedra krakowska
miejsca pamięci
historyzm
19th/20th century sculpture
sepulchral art
the Krakow cathedral
memorial sites
historicism
Opis:
W 1900 r. biskup krakowski Jan Puzyna zamówił sarkofag na szczątki królowej Jadwigi Andegaweńskiej (zm. 1399). Jego fundator, hrabia Karol Lanckoroński, zwrócił się z zamówieniem do działającego w Rzymie Antoniego Madeyskiego, a nad stroną techniczną i programem ideowym dzieła czuwał prof. Marian Sokołowski. Sarkofag odkuto w Carrarze, a następnie przetransportowano do Rzymu, gdzie Madeyski zajął się odkuwaniem płyty wierzchniej. Dokumentował on kolejne etapy prac za pomocą fotografii, na których widoczna jest inskrypcja biegnąca wzdłuż płyty wierzchniej, która niemal natychmiast po ustawieniu nagrobka w katedrze została skuta. Być może powodem tej ingerencji był zapomniany dziś spór o skalę zasług najważniejszych osób zaangażowanych w przedsięwzięcie. Możliwe też, że umieszczenie napisu fundacyjnego na płycie wierzchniej, ponad lapidarną inskrypcją odnoszącą się do królowej, uznano za niestosowne wobec planów wznowienia starań o jej beatyfikację. Wybór miejsca upamiętnienia był uwarunkowany przez szereg czynników, z sąsiedztwem ołtarza św. Stanisława na czele, co mogło służyć skoncentrowaniu kultów miejscowych świętych w rejonie skrzyżowania naw. Wierni nawiedzający ołtarz najważniejszego patrona ojczyzny mają nagrobek Jadwigi w zasięgu kilku kroków, natomiast wchodzący do katedry przez prawe ramię transeptu znajdują go w zasięgu wzroku, bezpośrednio po prawej stronie srebrnej trumny św. Stanisława, a symetrycznie do nagrobka Władysława Jagiełły. W kompozycji sarkofagu nie odwołano się do żadnego z zachowanych nagrobków przedstawicieli dynastii Piastów ani Jagiellonów, a wręcz zignorowano lokalną tradycję, zamawiając sarkofag z białego, a nie czerwonego kamienia i nienakryty baldachimem. Wzorem typologicznym mógł być nagrobek Anny (zm. 1425), córki Kazimierza Wielkiego, i jego ostatniej żony, Jadwigi, księżniczki Żagańskiej w kościele św. Szczepana w bawarskim Mindelheim. Bezpośrednim punktem odniesienia stał się jednak dla Madeyskiego nagrobek Ilarii dell Carretto, wskazany mu prawdopodobnie przez zapatrzonego w sztukę quattrocenta Lanckorońskiego. Kluczowe znaczenie miał zapewne fakt, że obie kobiety straciły życie w połogu. Wykonany przeze Madeyskiego w latach 1902-1906 kenotaf króla Władysława III Warneńczyka (1902-1906) jest wzorowany na nagrobku Gastona de Foix w Mediolanie. W obu przypadkach rzeźbiarz sięgnął więc do „ikon” literatury historycznej, a także kultury popularnej XIX wieku, dzięki czemu dzieje Polski zostały wpisane w historię Europy. Jadwiga, tak jak Ilaria del Carrretto, jawi się jako wzór poświęcenia dla religii i wierności małżeńskiej. Natomiast Władysław III, zabity przez Turków w bitwie pod Warną (1444), tak jak francuski wódz zabity w bitwie pod Rawenną (1512), jest wzorem poświęcenia dla ojczyzny. Rzeźbiarz wybrał skrajnie odmienne materiały, kierując się niewątpliwie ich wartościami symbolicznymi. Biel marmuru z Carrary symbolizuje cnotliwe życie Jadwigi, żony i heroicznej matki, natomiast brąz – rycerskie rzemiosło, stałość charakteru i bohaterstwo „ostatniego krzyżowca Europy”. W obu pomnikach piękno materiału stanowi istotne dopełnienie wyidealizowanej urody bohaterów, która ociera się o granicę zmysłowości.
In 1900, the Bishop of Krakow, Jan Puzyna, decided to erect a sarcophagus for the remains of Queen Hedwig of Anjou (d. 1399). Its founder, Count Karol Lanckoroński, gave the commission to Antoni Madeyski, a sculptor active in Rome, while the technical matters and iconographic programme of the work were entrusted to Marian Sokołowski, a professor of art history at the Jagiellonian University in Krakow. Madeyski recorded the progress of his work in photographs which reveal that initially an inscription had run along the edges of the top slab, which was obliterated after the assembly of the tomb in the cathedral. This change may have been caused by a – now long forgotten – dispute about the extent of the contribution from each of the key figures involved in the undertaking. Or perhaps the foundation inscription on the top slab, above a short text related to the queen, was deemed inappropriate in view of the plans to resume efforts for her beatification. The location of the sarcophagus was conditioned by a number of factors, one of which was the proximity of the shrine of St Stanislaus, and was possibly intended to concentrate the cults of the local saints in the area of the intersection of the naves. The forms of the tomb had no relation to the existing monuments of the monarchs of the Piast or Jagiellonian dynasties in the cathedral; in fact, local tradition was ignored, since the work was carved of white not red stone and did not have a canopy. Madeyski’s immediate model was the tomb of Ilaria del Carretto in Lucca, probably indicated to him by Lanckoroński who was very fond of Italian Quattrocento art. Of key importance must also have been the fact that both women had died in childbirth. A cenotaph to King Ladislaus III of Varna, carried out by Madeyski in 1902-1906, was modelled on the monument to Gaston de Foix in Milan. Thus, in both cases the sculptor referred to ‘icons’ of historical literature and nineteenth-century popular culture, bringing the history of Poland into the orbit of European history. Hedwig of Anjou, similar to Ilaria del Carretto, is presented as a paragon of sacrifice for religion and marital fidelity. Ladislaus III, in turn, killed in the battle of  Varna in 1444, just like de Foix, a French commander who fell in the battle of Ravenna in 1512, was regarded as an exemplar of sacrifice for his homeland.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2022, 70, 4; 67-97
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Zalążki pisarstwa”. Zbiór ekscerptów Jean Paula a zmiana paradygmatu wiedzy na przełomie XVIII i XIX wieku
“Germ Cells of Writing”: The Collection of Excerpts by Jean Paul and the Shift of Knowledge Paradigms at the Turn of the 19th Century
Autorzy:
Kita-Huber, Jadwiga
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1878606.pdf
Data publikacji:
2019-10-23
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Jean Paul (Johann Friedrich Richter)
literatura niemiecka XVIII/XIX wieku
ekscerpt/ekscerpowanie
zbieranie jako forma praktyki kulturowej
zmiana paradygmatu wiedzy
kryzys nowoczesności
German literature at the turn of the 18th century into 19th
excerpt
collection as a cultural technique
shift of knowledge paradigms
crisis of modernity
Opis:
Ekscerpty Jean Paula (1763-1825) stanowią jedyny w swoim rodzaju zbiór wypisów z wszystkich dostępnych pisarzowi źródeł pisanych, niedający się porównać z innymi tego typu zbiorami w Niemczech na przełomie XVIII i XIX wieku. Celem artykułu jest przedstawienie sztuki ekscerpowania Jean Paula i wskazanie — na podstawie wybranych przykładów — na jej fundamentalne znaczenie dla jego twórczości literackiej w kontekście historycznej zmiany paradygmatu wiedzy i kryzysu możliwości poznawczych, z jakim mamy do czynienia pod koniec XVIII wieku. Pojęciem kluczowym jest tu zbieranie, rozumiane za Manfredem Sommerem nie tylko jako nastawione na cele praktyczne kolekcjonowanie, ale przede wszystkim jako czynność zachowująco-estetyczna. Ekscerpty niemieckiego pisarza dokumentują zderzenie tradycji z nowoczesnością, uniwersalności ze specjalizacją, antycypując techniki zarządzania wiedzą i metody redukcji złożoności, które będą charakterystyczne dopiero dla epoki mediów elektronicznych.
The excerpts of Jean Paul (1763-1825) present a unique collection of extracts from all written and accessible sources used by this writer. It is incomparable to any other collections existing in Germany around 1800. The aim of the article is to describe Jean Paul's art of excerpting and, based on compelling examples, to show its fundamental significance for his literary work, taking into consideration the historical shift of knowledge paradigms and the crisis of cognitive posibilities of man taking place at the end of the 18th century. The key concept is collection which, according to Manfred Sommer, means more than just a procedure driven by practical aims. In substance, it aims at preserving knowledge and putting it into an esthetical order. The German writer’s excerpts document the collision of tradition and innovation, universality and specialization. They anticipate several techniques of knowledge management and complexity reduction which will be characteristic as late as in the age of electronic media.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2017, 65, 5; 73-91
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Zamek na Czorsztynie Karola Kurpińskiego – romantyczność in statu nascendi?
Karol Kurpiński’s Zamek na Czorsztynie – Romanticism in statu nascendi?
Autorzy:
Borkowska-Rychlewska, Alina
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1799353.pdf
Data publikacji:
2019-10-24
Wydawca:
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:
Karol Kurpiński; Zamek na Czorsztynie; opera; klasyczność; romantyczność; preromantyzm; XIX-wieczna krytyka teatralno-muzyczna; XIX-wieczne czasopisma warszawskie; Towarzystwo Iksów
Karol Kurpiński; Zamek na Czorsztynie; opera; Classicism; Romanticism; pre-Romanticism; 19th-century theatre and music criticism; 19th-century Warsaw periodicals; the Xs Society
Opis:
Dzieła operowe Karola Kurpińskiego odegrały wyjątkową rolę w procesie kształtowania się nowych tendencji w polskim teatrze operowym i krytyce teatralno-muzycznej na styku oświecenia i romantyzmu. Artykuł przedstawia prasowe dyskusje poświęcone operom autora Zamku na Czorsztynie prowadzone w drugiej dekadzie XIX wieku, czyli w okresie pierwszych ich wystawień w warszawskim Teatrze Narodowym. Liczne kontrowersje i sprzeczności, które pojawiają się w XIX-wiecznych recenzjach oper Kurpińskiego, przekonują, jak trudno było współczesnym kompozytorowi krytykom jednoznacznie dzieła te sklasyfikować i ocenić. Dokładny przegląd ówczesnej prasy pozwala również stwierdzić, iż dzieła dramatyczno-muzyczne autora Pałacu Lucypera, jako świetny przykład genologicznego skomplikowania ówczesnych form operowych oraz istotny element procesu formowania się programu tzw. opery narodowej, stanowiły doskonały punkt wyjścia dla dyskusji między dwoma opozycyjnymi obozami społeczno-kulturowymi ukształtowanymi w Warszawie w ostatnich latach drugiej dekady XIX wieku, które reprezentowały odmienne ideały estetyczne i na dwa różne sposoby pojmowały zadania i funkcje krytyki teatralnej. Niemniej, jak się okazuje, wypowiedzi przedstawicieli antagonistycznych obozów na temat dzieł Kurpińskiego nie przebiegały według jednego, prostego do wyznaczenia schematu – przeciwnie, kontrowersje między krytykami klasycyzującymi a ich oponentami układały się we wzór bardzo skomplikowany i niejednorodny. Ta wielopłaszczyznowa refleksja XIX-wiecznych krytyków nad jego twórczością znakomicie obrazuje płynność i nieostrość tendencji uznawanych w tradycji badawczej za przeciwstawne, czyli tendencji „klasycznych” i „romantycznych”, i skłania do weryfikacji niektórych sądów na temat kompozytora oraz recepcji jego dorobku formułowanych we współczesnych pracach historyków muzyki, teatru i literatury.
Karol Kurpiński’s operatic works played a unique role in the process of shaping new trends in Polish opera theatre and in theatrico-musical criticism at the border of Enlightenment and Romanticism. The article presents press discussions devoted to the operas of the author of Zamek na Czorsztynie [The Czorsztyn Castle] in the 1920s, i.e. at the time of their first stagings in the National Theatre in Warsaw. Numerous controversies and contradictions that appear in the 19th-century reviews of Kurpiński’s operas testify to  how difficult it was for his contemporary critics to explicitly classify and evaluate these works. A thorough review of the press at that time also shows that the dramatic and musical works by the author of Pałac Lucypera [Lucyper’s Palace], as great examples of the genological complexity of opera forms at that time and an important element of the process of formation of the so-called national opera programme, constituted an excellent starting point for discussions between the two opposition socio-cultural camps formed in Warsaw in the last years of the 1920s, which represented different aesthetic ideals and understood the tasks and functions of theatre criticism in two different ways. However, as it turns out, the statements of the representatives of the antagonistic camps about Kurpiński’s works did not follow a single, simple scheme – on the contrary, the controversies between the Classicist critics and their opponents were arranged in a very complicated and heterogeneous pattern. This multi-faceted reflection of the 19th-century critics on his works perfectly illustrates the fluidity and fuzziness of tendencies regarded in the research tradition as contradictory, i.e. the “Classical” and “Romantic” tendencies, which leads to the verification of some judgments about the composer and the reception of his output formulated in the contemporary works of music, theatre and literary historians.
Źródło:
Roczniki Humanistyczne; 2019, 67, 1; 53-73
0035-7707
Pojawia się w:
Roczniki Humanistyczne
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Wyświetlanie 1-15 z 17

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies