- Tytuł:
-
Szpitalnictwo zakonne w średniowiecznej Polsce
Hospital service offered by religious orders in the mediaeval Poland - Autorzy:
- Surdacki, Marian
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/1886431.pdf
- Data publikacji:
- 2015
- Wydawca:
- Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
- Tematy:
-
zakony męskie
szpitale
przytułki
zakony mnisze
kanonickie zakony szpitalne
zakony rycersko-szpitalne
praca charytatywna
dobroczynność
zakony żeńskie
men’s religious orders
hospitals
poorhouses
monastic orders
canon hospitaller orders
military-hospitaller orders
charity work
charity
women’s religious orders - Opis:
-
Rozwój szpitalnictwa w państwie polskim związany był z przyjęciem chrztu, rozwojem chrześcijaństwa i organizacji kościelnej, przede wszystkim zaś z przybyciem zakonów eremicko-mniszych: benedyktynów i cystersów. Wprawdzie ich zasadniczą misją nie była praca charytatywna, jednak zgodnie z regułą prowadzili oni w swoich opactwach hospicja i szpitale wewnątrzklasztorne oraz zajmowali się pomocą dla potrzebujących i leczeniem chorych. W sumie zakony te prowadziły w średniowieczu 28 szpitali (11 benedyktyńskie i 17 cysterskie).
Jednak to nie zakony eremickie były prekursorami szpitalnictwa i opieki społecznej na ziemiach państwa polskiego w pierwszych wiekach jego istnienia, lecz rozwijające się od drugiej połowy XII wieku zakony kanonikatu regularnego, których działalność charytatywna, zwłaszcza szpitalna, stała się ich główną misją, zapisaną w regułach zakonnych. Byli to kanonicy regularni św. Augustyna, bożogrobcy (miechowici), duchacy (kanonicy regularni Świętego Ducha), Krzyżacy z czerwoną gwiazdą, antonianie.
Z omówioną wyżej grupą zakonów kanonikatu regularnego łączyły się ściśle zakony rycerskie, które powstały na kanwie ruchu krucjatowego i zbrojnych wypraw krzyżowych do Jerozolimy i towarzyszącego im ruchu pielgrzymkowego. Ich celem było prowadzenie hospicjów i szpitali dla pielgrzymów i innych potrzebujących. Zakony rycerskie, podobnie jak i wcześniej wymienione zakony duchaków, bożogrobców czy Krzyżaków z czerwoną gwiazdą, nazywano zakonami krzyżowymi, ponieważ za swój wyróżnik przyjęły insygnium krzyża. W sumie na ziemiach, zmieniającego się ciągle pod względem terytorialnym, państwa polskiego, uwzględniając Śląsk i tereny zagarnięte przez Krzyżaków, można się doliczyć w okresie całego średniowiecza około 45 szpitali prowadzonych przez charytatywne zakony kanoników regularnych i związane z nimi zakony rycersko-szpitalne. Zdecydowana większość szpitali zakonów kanonickich i rycerskich skoncentrowana była na południowo-zachodnich i północno-zachodnich terenach, szczególnie na Śląsku i na Pomorzu.
W największym stopniu pracy charytatywnej poświęcali się duchacy, Krzyżacy z czerwoną gwiazdą oraz antonianie, natomiast bożogrobcy, templariusze, joannici i niemieccy Krzyżacy, jako zakony rycerskie realizowały podwójną misję szpitalno-militarną.
Działalnością charytatywną i prowadzeniem szpitali zajmowały się też, choć w mniejszym stopniu, zakony żeńskie. Najważniejszą rolę w tej dziedzinie odegrały duchaczki. Dziełami miłosierdzia zajmowały się też mniszki benedyktyńskie i cysterskie. Czyniły to jednak, jak ich męskie odpowiedniki, na marginesie swej zasadniczej działalności.
W nieco większym stopniu w prowadzenie szpitali angażowały się tzw. beginki – luźne grupy kobiet trzymające się najczęściej kościołów dominikańskich czy franciszkańskich oraz reguł życia wspólnotowego przyjętych dla ludzi świeckich związanych z tymi zakonami, czyli tzw. trzeciego zakonu. Natomiast sporadycznie pracą szpitalniczą zajmowały się klaryski, magdalenki, brygidki, norbertanki czy franciszkanki.
The development of hospital service in Poland was connected with the acceptance of baptism, with the development of the Church organization, and first of all with the coming of eremite-monastic orders: Benedictines and Cistercians to Poland. Admittedly their main mission was not charity work, but according to their rules they ran hospices and hospitals that were located inside their monasteries, and they helped those in need and treated the ill. Altogether the orders ran 28 hospitals (the Benedictines ran 11, and the Cistercians – 17). However, it is not eremite orders that were the forerunners of hospital service and charity institutions in the area of Poland in its first centuries, but the orders of regular canonry that were developed since the second half of the 12th century, whose charity work, and especially running hospitals, became their main mission recorded in their rules. They were Canons Regular living under the rule of St Augustine, the Order of the Holy Sepulcher (the Order of Miechów), Canons Regular of the Holy Spirit, the Knights of the Cross with the Red Star, the Hospital Brothers of St Anthony. The above discussed group of orders of regular canonry was closely connected with military orders that were established on the basis of the crusade movement and armed crusades to Jerusalem as well as the pilgrimage movement that accompanied them. Their aim was to run hospices and hospitals for pilgrims and other people who were in need. Military orders, like the earlier mentioned orders of the Holy Spirit, the Holy Sepulcher or the Knights of the Cross with the Red Star, were called orders of the cross, since they accepted the sign of the cross as their symbol. In total, in the area of the territorially changing Poland, including Silesia and the areas conquered by the Teutonic Order, about 45 hospitals may be counted up that were run by Canons Regular and military-hospitallers. A decided majority of hospitals run by Canons Regular and military orders were concentrated in the south-west and north-west parts of Poland, especially in Silesia and Pomerania. The orders of Holy Spirit, of St Anthony and the Knights of the Cross with the Red Star were devoted to charity work in the greatest degree, whereas the order of the Holy Sepulcher, the Knights Templar, the Knights of Malta and the German Teutonic Order carried out the double, hospitaller-military mission. Women’s orders also did charity work and ran hospitals, albeit to a lesser degree. The Sisters of the Holy Spirit played the most important role in this field. Also the Benedictine and Cistercian nuns dealt with charity. However, they did so on the margin of their basic activities. The so-called beguines – groups of women most often keeping close to Dominican or Franciscan churches and keeping to the rules of community life accepted for lay people connected with these orders, that is for the so-called Third Order – were to a little greater degree involved in running hospitals. On the other hand, the Capuchin Poor Clares, the Magdalene Sisters, the Bridgettines, the Norbertines or the Franciscan nuns were occupied with hospitals only sporadically. - Źródło:
-
Roczniki Humanistyczne; 2015, 63, 2; 49-98
0035-7707 - Pojawia się w:
- Roczniki Humanistyczne
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł