Temat: racjonalizm - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: Dwa racjonalizmy i irracjonalizm
Two Rationalisms and Irrationalism
Autorzy:: Woleński, Jan
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2015836.pdf
Data publikacji:: 2003
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: racjonalizm
irracjonalizm
aprioryzm
rationalism
irrationalism
apriorism
Opis:: The author opposes two kinds of rationalism to irrationalism. The first kind of rationalism, approved by the author, considers as rational these cognitive procedures that can be communicated and verified intersubjectively. The author calls this view – after K. Ajdukiewicz – anti-irrationalism. On the other hand, irrationalism is a position that negates the need of ability to communicate intersubjectively and to verify cognitive procedures. The views of mystics or of H. Bergson could be an example of irrationalism. The second kind of irrationalism is apriorism, i.e. the position that ascribes certainty to cognitive results achieved by intuition. Data coming from intuition are not intersubjectively communicable, intersubjectively verified and they are not subject to falsification, hence the second kind of rationalism, i.e. apriorism, is in fact irrationalism. Phenomenology, stressing the importance of apriori cognition, would then have many things in common with irrationalism.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2003, 51, 1; 293-301
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Kontrowersyjność antynaturalizmu w racjonalizmie krytycznym
Antinaturalism Controversy in Critical Rationalism
Autorzy:: Hajduk, Zygmunt
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2015767.pdf
Data publikacji:: 2003
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: antynaturalizm
racjonalizm krytyczny
antinaturalism
critical rationalism
Opis:: The paper demonstrates the actual in critical rationalism naturalism – antinaturalism opposition. It is aimed at showing diagnoses of the recent discussion and critique of some classical conceptions of this opposition and possible application especially to social sciences philosophy. Current work on consolidation of the disciplinary synthesis of internalist history and philosophy of science as a response to criticisms of logical reconstructivism may take philosophy of science including philosophy of social sciences in new directions.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2003, 51, 3; 215-223
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: Chrześcijański naturalizm
Christian Naturalism
Autorzy:: Heller, Michał
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2015792.pdf
Data publikacji:: 2003
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: natura
naturalizm
monizm
racjonalizm
Transcendencja
nature
naturalism
monism
rationalism
transcendence
Opis:: The moment a notion becomes fashionable its meaning becomes unclear. This also concerns the notion of `naturalism'. After reminding briefly of the evolution of the notion, some of the sources are discussed of contemporary naturalistic tendencies in philosophy of science and current interpretations of scientific theories. One of the characteristic features of contemporary naturalism is a strong tendency to monistic interpretations. This seems to be in drastic opposition to metaphysical and theological dualism connected with the Christian view of the world. But does this view really force this kind of dualism on it followers? The article presents various contemporary views of this problem with a particular stress on the discussion that has been going on around the question of “God's action in the world”. During these polemics the notions of bottom-up causality and top-down causality have been broadly discussed. The author of the article suggests a certain philosophical hypothesis that allows overcoming the controversy between monism and dualism making by that very fact contemporary naturalistic tendencies not objectionable for followers of the Christian view of the world.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2003, 51, 3; 41-58
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity
Kartezjanizm i antykartezjanizm locke’owskiej koncepcji tożsamości osobowej
Autorzy:: Grzeliński, Adam
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/1791104.pdf
Data publikacji:: 2020-06-30
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: René Descartes
Kartezjusz
John Locke
tożsamość osobowa
racjonalizm
empiryzm
personal identity
rationalism
empiricism
Opis:: Niniejszy artykuł koncentruje się na zależnościach pomiędzy Locke’owskim i kartezjańskim pojmowaniem tożsamości osobowej. Wbrew częstym odczytaniom, różnica pomiędzy nimi nie daje się sprowadzić do prostego przeciwstawienia substancjalizmu i empiryzmu. Locke nie rezygnuje ze stanowiska substancjalistycznego, jednakże rozgranicza dwie sfery — naturalnego, bazującego na doświadczeniu poznania oraz filozoficznych spekulacji, w których stara się przedstawić racjonalną i zgodną ze swym programem epistemologicznym interpretację dogmatów religijnych. Krytyka Locke’a dotyczy możliwości istnienia rzeczy myślącej jako substancji istniejącej niezależnie od ciała, natomiast rozbudowaniu w stosunku do filozofii kartezjańskiej ulega opis różnicowania się doświadczenia i ludzkiej subiektywności, zaś pojęcie tożsamości osobowej zyskuje eksplikację na czterech uzupełniających się poziomach: psychologicznym, biologicznym, społeczno-prawnym i religijnym.
This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2020, 68, 2; 195-212
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: Gottfried Wilhelm Leibniz: An Intellectual Portrait
Gottfried Wilhelm Leibniz: Portret intelektualny
Autorzy:: Gut, Przemysław
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/488411.pdf
Data publikacji:: 2017-06
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: rationalism
pluralism
monad
theism
Gottfried Wilhelm Leibniz
modern philosophy
filozofia nowożytna
racjonalizm
pluralizm
monada
teizm
Opis:: The aim of this paper is to set out the following: firstly, the most important facts from Leibniz’s biography; secondly, the position of Leibniz’s philosophy within the philosophical thought of the 17th century; thirdly, the diverse ways to explicate Leibniz’s philosophical thought that are still in use in literature today; fourthly, basic features which define the general spirit as well as the methods of Leibniz’s philosophizing.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie, po pierwsze, najistotniejszych faktów z bio¬gra¬fii Leibniza; po drugie, miejsca filozofii Leibniza w ramach myśli filozoficznej wieku XVII; po trze¬cie, głównych trendów interpretacyjnych jego pism, czynnych do dzisiaj w literaturze histo¬rycznofilozoficznej; po czwarte, podstawowych cech, które określą zarówno postawę filozoficzną Leibniza, jak też przyjęty przezeń sposób filozofowania.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2017, 65, 2; 5-21
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: O (przed)racjonalności w myśli starożytnej. Uwagi na marginesie pewnej książki
On (Pre)Rationality in Ancient Thought: Notes on the Margins of a Book
Autorzy:: Pacewicz, Artur
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31232832.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: ancient Greek philosophy
rationalism
Greek religion
Orphism
Presocratics
starożytna filozofia grecka
racjonalizm
religia grecka
orfizm
presokratycy
Opis:: Artykuł stanowi obszerne, krytyczne omówienie książki Przedracjonalne źródła racjonalnej refleksji filozoficznej autorstwa Jadwigi Skrzypek-Faluszczak. Krytyka obejmuje kolejne części monografii — „Wstęp” oraz trzy rozdziały, a zakończona jest wskazaniem na rozmaite uchybienia formalne, jakie w tej monografii się pojawiają. Rozważania nie ograniczają się do aspektu krytycznego, lecz prezentują rozmaite ujęcia danych kwestii obecne w literaturze przedmiotu, a nie zostały ujęte przez autorkę monografii, a także propozycje własnych autorskich rozwiązań.
The article is an extensive critical discussion of the book Przedracjonalne źródła racjonalnej refleksji filozoficznej [Pre-rational Sources of Rational Philosophical Reflection] by Jadwiga Skrzypek-Faluszczak. The critique covers the following parts of the monograph — the introduction and three chapters — and concludes by pointing out the various formal deficiencies to be found in this monograph. The reflections are not limited to the critical aspect, but present various approaches to the given issues present in the literature on the subject, not included by the author of the monograph, as well as the proposals of own original solutions.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2023, 71, 3; 251-273
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: Kierkegaard On Descartes: Doubt as a Prefiguration of Existential Despair
Kierkegaard o Kartezjuszu. Wątpienie jako prefiguracja egzystencjalnej rozpaczy
Autorzy:: Kupś, Tomasz
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/2097302.pdf
Data publikacji:: 2022-06-30
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: Søren Kierkegaard
Kartezjusz
wątpienie
rozpacz
racjonalizm
sceptycyzm
nieskończona rezygnacja
Descartes
doubt
despair
rationalism
scepticism
infinite resignation
Opis:: In his early, unfinished essay entitled Johannes Climacus, or De omnibus dubitandum est, Søren Kierkegaard enters into a polemic with Hegel’s interpretation of the methodic Cartesian doubt. Kierkegaard questions the philosophical absolutism of Cartesian scepticism and his methodological universalism. For the first time in Kierkegaard’s writings, the sphere of speculation (thinking) is confronted with personal involvement (will). Kierkegaard never published this work (it came out posthumously), and did not make any direct reference to Descartes in the same form ever again. However, certain subjects and themes remained: doubt (contrasted with despair) and the alias (Johannes Climacus), used when writing that early essay.
We swoim wczesnym, nieukończonym eseju zatytułowanym Johannes Climacus albo De omnibus dubitandum est Søren Kierkegaard wdaje się w polemikę z Heglowską interpretacją metodycznego Kartezjańskiego wątpienia. Kierkegaard kwestionuje filozoficzny absolutyzm Kartezjańskiego sceptycyzmu i jego metodologiczny uniwersalizm. Po raz pierwszy w pismach Kierkegaarda sfera spekulacji (myślenia) zostaje skonfrontowana z osobistym zaangażowaniem (wolą). Kierkegaard nigdy nie opublikował tego dzieła (wydano je pośmiertnie) i nigdy więcej nie odniósł się bezpośrednio do Kartezjusza w tej samej formie. Pozostały jednak pewne tematy i wątki: zwątpienie (przeciwstawione rozpaczy) i pseudonim (Johannes Climacus) używany podczas pisania tego wczesnego eseju.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2022, 70, 2; 23-34
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: Johann Crell on Religious Tolerance and Salvation
Jan Crell o tolerancji religijnej i zbawieniu
Autorzy:: Iwanicki, Marcin
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31232609.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
Tematy:: Jan Crell
socynianizm
tolerancja religijna
praktycyzm
minimalizm doktrynalny
racjonalizm religijny
Johann Crell
Socinianism
religious tolerance
practicalism
doctrinal minimalism
religious rationalism
Opis:: The essay discusses the defense of religious tolerance presented in Johann Crell’s treatise On Freedom of Conscience, pointing to the tension between Christian exclusivism on the one hand and religious practicalism and rationalism on the other inherent in Crell’s views. This tension can be resolved by adopting theistic minimalism or extreme practicalism.
Autor omawia obronę tolerancji religijnej podjętą w dziele Jana Crella O wolności sumienia, wskazując na pewne napięcie w poglądach Crella między jego ekskluzywizmem chrześcijańskim a religijnym praktycyzmem i racjonalizmem. Istnieje kilka różnych sposobów usunięcia wskazanej trudności, między innymi poprzez przyjęcie minimalizmu teistycznego lub skrajnego praktycyzmu.
Źródło:: Roczniki Filozoficzne; 2022, 70, 4; 143-165
0035-7685
Pojawia się w:: Roczniki Filozoficzne
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki