Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Tarcie" wg kryterium: Temat


Wyświetlanie 1-15 z 15
Tytuł:
Kształtowanie profili wspomagane tarciem
Friction-assisted profile forming
Autorzy:
Ziółkiewicz, S.
Szkudelski, Sz.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211881.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
profile
wyciskanie
SPD
tarcie
sections
extrusion
friction
Opis:
W inżynierii materiałowej silny nacisk kładzie się na otrzymywanie metali o bardzo drobnych ziarnach aż do wielkości nanometrycznych włącznie. Badania prowadzone są poprzez poszukiwanie odpowiednich metod wytworzenia metali o jednorodnej drobnej strukturze. W tym zakresie metody obróbki plastycznej, które w swojej istocie silnie oddziaływującą na strukturę, są potencjalnym, przyszłościowym kierunkiem wytwarzania metali o ultra drobnych ziarnach na skale przemysłową. W takim kierunku prowadzone są badania w Instytucie Obróbki Plastycznej w Poznaniu. W artykule przedstawiono nową koncepcję procesu kształtowania profili, w której tarcie jest elementem wspomagającym płynięcie metalu. Przedstawiono opracowane i uruchomione w INOP stanowisko badawcze procesu kształtowania według nowej koncepcji. Celem prowadzonych badań była weryfikacja możliwości technologicznych kształtowania metali według nowego sposobu oraz ocena wpływu głównych parametrów technologicznych na przebieg procesu kształtowania. Badaniom wstępnym poddano dwa materiały: stop aluminium gat. PA4 oraz stal gat. 15. Przedstawiono wyniki prób technologicznych i wskazano zakres parametrów, dla których uzyskano pozytywne wyniki kształtowania. Badania potwierdziły możliwości praktycznego kształtowania profili ze stali i stopu aluminium. Konieczna jest optymalizacja parametrów procesu wyciskania profili wg nowej koncepcji dla stabilnego przebiegu kształtowania. Zastosowany materiał do badań nie pozwolił na określenie stopnia rozdrobnienia ziarn. Należy jednak przypuszczać, iż jest ono znaczące, gdyż niemożliwe było wytrawienie ziarn na zgładach metalograficznych dla próbki ze stopu Al.
In material engineering, sarong emphasis is laid on obtaining metals with very small grains, down to nanometric sizes. Investigation is effected by seeking methods of manufacturing metals with homogenous fine structure. In this aspect, the methods of metal forming which strongly influence structure are the potential future direction of industrial scale manufacturing of metals with ultra fine grains. This is the direction of investigations performed by the Metal Forming in Poznań. The article presents a new concept of the process of forming profiles in which concept friction is an element boosting the metal flow. A stand for testing the process of forming according to the new concept elaborated and executed by INOP has been described. The objective of the investigation was to verify the technological possibility of forming metals by the new method and to find the influence of the main technological parameters on the forming process. Two materials have been subjected to initial testing: aluminium alloy grade PA4 and steel grade 15. Technological test results have been presented as well as the range of parameters for which positive results have been obtained. The investigation has proved the possibility of actual forming of profiles made of steel and aluminium alloy. Optimization of the new concept profile extrusion process parameters is necessary for stable progress of forming. The material used in the tests has not allowed for the determination of the degree of grain comminution. It should be supposed, however, that it was significant because etching of the grains in metallographic microsections of an aluminium alloy sample was impossible.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2013, 24, 2; 147-157
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza numeryczna procesu wyciskania przeciwbieżnego z udziałem tarcia aktywnego
Numerical analysis of backward extrusion process taking into account active friction
Autorzy:
Lacki, P.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/212065.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
tarcie aktywne
wyciskanie
modelowanie numeryczne
aluminium
active friction
extrusion
numerical modelling
Opis:
Jako przykład wykorzystania tarcia aktywnego w procesie technologicznym przedstawiono wyciskanie przeciwbieżne. Proces ten jest szeroko stosowany do wytwarzania różnego rodzaju tulei z dnem. Z uwagi na ruch odkształcanego materiału względem ścianek matrycy, występujące tarcie jest dominującym czynnikiem wpływającym na rozkład odkształceń plastycznych w odkształcanym wyrobie. Zatem przy odpowiedniej konstrukcji narzędzia możliwe jest wpływanie na sposób płynięcia materiału poprzez sterowanie siłami tarcia.
Backward extrusion was used to illustrate active friction during technological process. This process is widely used to manufacture different kind of tubes with bottom. As a result of deformed material motion relative to die walls the occurring friction is the main factor having impact on the distribution of plastic strains in the manufactured workpiece. Thus the appropriately designed tools can be used to influence material flow by controlling friction forces
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2010, 21, 2; 119-128
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania procesu tarcia w wysokich temperaturach pary tuleja-wałek z nanocząsteczkowym smarem stałym
High temperature friction behavior of a friction pair “sleeve-shaft” with solid lubricant nanoparticles
Autorzy:
Leshchynsky, V.
Ignatiev, M.
Rybak, T.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211707.pdf
Data publikacji:
2009
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
tarcie
zużycie cierne
smar stały
nanocząstki
friction
wear
solid lubricant
nanoparticles
Opis:
W artykule opisano badania procesu tarcia i zużycia proszkowego smaru stalego z nanoczastkami WS2 i MoS2 w wysokiej temperaturze. Przeprowadzono badania pary tracej tuleja-walek w wysokiej temperaturze smarowania chemicznie zsyntezowanym i zmielonym smarem stalym z nanocząstek. Charakterystyka procesu tarcia byla analizowana na podstawie krzywych Stribeck’a. Celem pracy bylo wyznaczenie wplywu warunków tarcia i morfologii cząstek na zużycie elementów łożyska w wysokiej temperaturze. W pracy omówiono badania mikro i nanoczastek proszków smarujacych WS2 i MoS2 zastosowanych do łożysk ślizgowych do ukladów wentylacyjnych samolotu AIRBUS, stanowiace fragment badań wykonanych m.in. w projektach miedzynarodowych INTAS i TRIBO.
In the past tribology of WS2 and MoS2 nanoparticles is being studied intensively. So the tasks of characterization and analysis of nanoparticles behavior during the tribological process are of great importance. The last one is associated with solid lubricant particles’ ensembles loading, movement, compression and destruction at sliding interface. The loose solid lubricant powders especially nanopowders behave very differently in many aspects compared with other powders. We study the friction behaviour and the approach to determine friction regimes and friction coefficients of WS2 nanoparticles during a sliding process of real friction pair ‘sleeve-shaft’ at high temperature. The high temperature ‘sleeve-shaft’ friction tests with chemically synthesized and milled solid lubricant nanoparticles which possess vastly different particle morphology are made. The characteristics of the friction process are analyzed by calculation of Stribeck curves to account for the combined influence of the friction regime and particle morphology on the friction and wear behavior of bearing components at high temperature.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2009, 20, 4; 43-56
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania spajania materiałów w układzie miedź – aluminium przy wykorzystaniu metody wyciskania bocznego wspomaganego tarciem
Testing of material bonding in a copper – aluminum system using friction-assisted lateral extrusion
Autorzy:
Chruściński, M.
Szkudelski, S.
Pachutko, B.
Ziółkiewicz, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211472.pdf
Data publikacji:
2016
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
wyciskanie boczne
tarcie
spajanie
aluminium
miedź
lateral extrusion
friction
bonding
aluminum
copper
Opis:
W artykule przedstawiono wyniki badań nowej metody spajania materiałów na zimno w układzie miedź – aluminium przy wykorzystaniu metody wyciskania bocznego wspomaganego tarciem. Metoda spajania polega na wyciskaniu bocznym umieszczonych wewnątrz pojemnika dwóch wsadów. W skutek połączenia siły osiowo działającej na wsad oraz siły tarcia generowanej przez obrotową tarczę następuje wyciśnięcie i po- łączenie dwóch materiałów. Cykl badań prowadzony był przy zmiennych prędkościach obrotowych: 8, 28 obr/min, przy dwóch wartościach siły wciskającej 31, 126 kN oraz przy trzech położeniach wsadu. Materiał spajany poddano odkształceniu ze stopniem przerobu λ=8. W badaniach wykorzystano miedź elektrolityczną M1E (99,9% Cu) oraz czyste aluminium 1050 (99,9 Al), dla których przebadano możliwość uzyskania połączenia z innymi stopami aluminium. Trwałe spojenie profili oraz jakość ich powierzchni uzyskano przy dużych prędkościach obrotowych i maksymalnej sile wciskającej wsad w obrotową tarczę. Istotny wpływ na uzyskanie spojenia profilu ma również ustawienie wsadu w pojemniku, trwałe spojenie uzyskano przy ustawieniu aluminium jako pierwsze względem kierunku obrotu tarczy. Ustawienie wsadu w tym położeniu gwarantuje uzyskanie trwałego połączenia profilu oraz wysoką jakość powierzchni. Dla uzyskanych połączeń wykonano obserwacje mikroskopowe oraz wykonano test jakości uzyskanego połączenia. Obserwacje mikroskopowe oraz test jakości wykonano na profilach uzyskanych w parametrach procesu: 28 obr/min tarczy oraz sile wciskającej równej 126 kN.
This article presents the test results of a new cold bonding method in a copper – aluminum system using friction-assisted lateral extrusion. The bonding method is based on lateral extrusion of two stocks placed inside a container. As a result of the combination of axial forces acting on the stock and friction generated by the rotating disk, the two materials are extruded and bonded. The testing cycle was conducted at different rotational speeds: 8, 28 rpm, at two values of pressing force 31, 126 kN, and at three stock positions. The bonded material was subjected to deformation with a degree of processing λ=8. M1E electrolytic copper (99.9% Cu) and pure 1050 aluminum (99.9% Al) were used in tests, and the possibility of achieving bonding with other aluminum alloys was tested for these materials. Permanent bonding of sections and their surface quality were obtained at high rotational speeds and at the maximum force pressing the stock into the rotating disk. The stock's position in the container also had a significant impact on bonding of the section, and permanent bonding was achieved when aluminum was positioned first relative to the direction of the disk's rotation. This position of the stock guarantees achievement of permanent bonding of the section as well as high surface quality. Obtained bonds were observed under a microscope, and a quality test of the obtained bond was performed. Observations under a microscope and the quality test were also performed for sections obtained with process parameters: 28 rpm of disk and pressing force equal to 126 kN.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2016, 27, 2; 153-164
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nowe rozwiązania w zakresie biotribologii i biomateriałów. Cz. 2 Stanowisko do badań zużyciowych elementów endoprotez stawu biodrowego
New solutions in the field of biotribology and biomaterials. P. 2 The stand for wear tests of components of hip joint’s endoprostheses
Autorzy:
Ozwoniarek, J.
Wiśniewska-Weinert, H.
Lisowski, J.
Kędzia, Ł.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211600.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
biomateriał
staw biodrowy
biotolerancja
tarcie
symulator
biomaterial
ilium articulation
biotolerance
friction
simulator
Opis:
W artykule przedstawiono budowę stawu biodrowego człowieka zwracając uwagę na jego podobieństwo do łożyska kulisto-panewkowego. Zaprezentowano zbudowane w Instytucie Obróbki Plastycznej w Poznaniu stanowisko do badania elementów stawu biodrowego człowieka, ktorego idea budowy powstała na podstawie reakcji podłoża podczas chodu człowieka. Przedstawiono również zaplanowane do realizacji na ww. stanowisku badania.
In the article the structure of human hip joint is presented, emphasizing its similarity with ball-acetabulum bearing. The stand built in Metal Forming Institute in Poznań for tests of human hip joint’s components, which concept derived from substrate reaction during human walk, is introduced. Planned tasks to be performed on the above mentioned test stand are also shown.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2007, 18, 1; 35-40
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Nowe rozwiązania w zakresie biotribologii i biomateriałów. Część 1 Wymagania stawiane biomateriałom stosowanym na endoprotezy stawów
New solutions in the field of biotribology and biomaterials. Part 1 Requirements imposed on the materials used for articulation prostheses
Autorzy:
Ozwoniarek, J.
Wiśniewska-Weinert, H.
Leshchynsky, V.
Kędzia, Ł.
Gierzyńska-Dolna, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211736.pdf
Data publikacji:
2006
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
biomateriał
staw biodrowy
biotolerancja
tarcie
symulator
biomaterial
ilium articulation
biotolerance
friction
simulator
Opis:
Wzrost zapotrzebowania na różnego rodzaju implanty wynikający z wydłużającego się czasu życia człowieka, skażenia środowiska, rosnącej ilości kolizji samochodowych i związanej z tym dużej ilości urazów układu kostno-stawowego uzasadnia potrzebę i celowość intensyfikacji prac w dziedzinie biomateriałów i biotribologii. W artykule przedstawiono wymagania stawiane materiałom stosowanym na endoprotezy stawów człowieka oraz sposoby ich weryfikacji. Omówiono rodzaje tarcia występujące w stawach. Autorzy omówili zamierzenia oraz kierunki wstępnych prac badawczo-rozwojowych prowadzonych przez Instytut Obróbki Plastycznej w Poznaniu w zakresie biotribologii i biomateriałów, zastosowania nanotechnologii i proszków spiekanych na elementy endoprotez a także badań tarciowo-zużyciowych prowadzonych na symulatorach. Badania te wpisują się w priorytetowy kierunek badań Krajowego Programu Ramowego (KPR) - 6.1. Nanomateriały i nanoukłady wielofunkcyjne.
The growing length of human life, environment pollution, increasing number of car accidents and the resulting injuries of the osseous system cause growing demand for various kinds of implants and, consequently, necessitate intensive works on biomaterials and biotribology. The paper presents the requirements to be met by the materials used for human articulation endoprostheses and the methods of their verification. The kinds of friction present in the articulations are discussed. The authors have shown the intentions and directions of the initial research and development works conducted by the Metal Forming Institute in Poznań in the field of biotribology and biomaterials, application of nanotechnology and sintered powders as materials for the elements of endoprostheses, as well as friction and wear investigations performed on simulators. Those investigations can be included in the priority direction of the investigation of the National Framework Program (KPR) - 6.1. Multifunctional nanomaterials and nanosystems.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2006, 17, 3; 29-36
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wytwarzanie struktury ultradrobnoziarnistej z wykorzystaniem koncepcji metody wyciskania bocznego wspomaganego tarciem
Achievement of an ultra-fine-grained structure using the concept of the friction-assisted lateral extrusion method
Autorzy:
Szkudelski, S.
Ziółkiewicz, S.
Pachutko, B.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211450.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
wyciskanie boczne
tarcie
SPD
struktura ultradrobnoziarnista
lateral extrusion
friction
ultra fine grained structure
Opis:
W artykule przedstawiono wyniki badań profili wytworzonych metodą wyciskania bocznego wspomaganego tarciem na urządzeniu znajdującym się w Instytucie Obróbki Plastycznej w Poznaniu. Metoda kształtowania polega na wyciskaniu bocznym materiału umieszczonego wewnątrz podgrzewanego pojemnika, na skutek połączenia siły osiowo działającej na próbkę oraz siły tarcia generowanej przez obrotową tarczę. Cykl badań prowadzony był przy trzech prędkościach obrotowych: 8, 18 i 28 obr/min oraz przy trzech wartościach siły wciskającej 30, 55 oraz 80 kN. Wsad wyciskany ze stali gat. 15 grzano do 600° C i poddano stopniu przerobu λ=8. Struktury, uzyskanych w ten sposób profili, obserwowano na mikroskopie świetlnym. Profil o największym rozdrobnieniu ziarna (8 obr/min, 80 kN) poddano obserwacjom EBSD, które pozwoliły określić średnią wielkość ziaren na poziomie 0,53 μm. Tak duże rozdrobnienie jest efektem nałożenia się silnego odkształcenia materiału i przypuszczalnie dynamicznej rekrystalizacji zachodzącej podczas procesu kształtowania. Najlepsza powierzchnia zewnętrzna profili została uzyskana przy małych prędkościach obrotowych i maksymalnej sile wciskającej wsad w obrotową tarczę. Przy prędkości obrotowej 18, 28 obr/min powierzchnia profili charakteryzowała się dużą nieregularnością śladów powstałych na powierzchni będącej w styku z obrotową tarczą. Dla profili o najlepszym stanie powierzchni zewnętrznej wykonano badanie rozkładu mikrotwardości HV0,3 na przekroju poprzecznym – badanie to wykazało najwyższą twardość dla profili uzyskiwanych przy 8 obr/min oraz 80 kN.
This article presents the results of studies on sections manufactured by friction-assisted lateral extrusion on a machine found at the Metal Forming Institute in Poznań. The forming method is based on lateral extrusion of material placed inside of a heated container as a result of the combination of axial forces acting on the specimen and friction generated by the rotating disk. The test cycle was performed at three rotational speeds: 8, 18, and 28 rpm and at three values of extruding force 30, 55, and 80 kN. The extruded grade 15 steel stock was heated to 600° C and subjected to degree of processing λ=8. The structures of sections obtained in this manner were observed under a light microscope. The section with the finest grains (8 rpm, 80 kN) was examined by EBSD, which made it possible to determine a 0.53 μm average grain size. This fine-grained structure is the effect of the combination of strong deformation of a layer of the material and the presumably dynamic recrystallization taking place during the forming process. The best exterior surface of sections was achieved at low rotational speeds and maximum force punching the stock into the rotating disk. At rotational speeds 18, 28 rpm, the surface of sections was characterized by high irregularity of traces formed on the surface in contact with the rotating disk. Testing of HV0.3 microhardness distribution on the cross-section was conducted for sections with the best exterior surface condition – the greatest hardness was obtained for sections produced at 8 rpm and 80 kN.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2015, 26, 3; 191-202
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania tribologiczne i biotribologiczne w Laboratorium Inżynierii Powierzchni i Tribologii Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytutu Obróbki Plastycznej
Tribological and biotribological research in the Laboratory of Surface Engineering and Tribology of Łukasiewicz Research Network – Metal Forming Institute
Autorzy:
Wiśniewski, Tomasz
Sulej-Chojnacka, Joanna
Leshchynsky, Volf
Lijewski, Marcin
Łapaj, Łukasz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/212004.pdf
Data publikacji:
2019
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
tribologia
tarcie
narzędzia kuźnicze
endoproteza
tester tribologiczny
tribology
friction
forging tools
endoprosthesis
tribological tester
Opis:
W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań, które są efektem realizowanych w Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytucie Obróbki Plastycznej zarówno projektów krajowych, jak i międzynarodowych, dotyczących tematyki tribologicznej oraz biotribologicznej. Przedstawiono wyniki badań, których efektem jest opracowanie nowej generacji narzędzi kuźniczych (zaprojektowanie narzędzi do kucia na zimno z odpowiednio przygotowaną powierzchnią roboczą i opracowanie nowych wielowarstwowych, nanostrukturalnych powłok gradientowych) oraz rozwiązanie problemu wczesnego zużywania się części pracujących w trudnych warunkach eksploatacyjnych. Dla elementów trących pracujących w wysokiej temperaturze opracowano rozwiązanie, które znalazło praktyczne zastosowanie w przemyśle w zakresie poprawy technologii smarowania. Opracowanie technologii wprowadzenia cząstek smarów stałych na powierzchnie współpracujących tribologicznie części pracujących w podwyższonych temperaturach stało się niezwykle istotne dla wielu gałęzi przemysłu, które spotykają się na co dzień z problemami wczesnego zużywania elementów współpracujących. W drugiej części pracy skupiono się na problemach biotribologicznych, gdzie głównym wyzwaniem jest wydłużenie trwałości endoprotez stawu biodrowego. W związku z tym prowadzono prace związane z dokładnym poznaniem procesu zużywania się endoprotez. Bardzo ważną kwestię stanowi również badanie właściwości tribologicznych nowych materiałów przeznaczonych na elementy endoprotez. Badania prowadzono na specjalnie do tego celu zaprojektowanym i zbudowanym symulatorze stawu biodrowego, który spełnia wymogi normy ISO.
This paper presents the results of research, which are the effect of national and international projects carried out at the Łukasiewicz Research Network – Metal Forming Institute, concerning both tribological and biotribological topics. The research results, the effect of which is the development of a new generation of forging tools (the design of cold forging tools with a properly prepared work surface and the development of new multilayered, nanostructured gradient coatings) and the solution to the problem of early wear of the parts working in difficult conditions are presented. For friction elements operating at high temperature, a solution has been developed that has found practical applications in the industry in the field of improving lubrication technology. The development of the technology of introducing solid lubricant particles onto the surfaces of tribologically cooperating parts operating at elevated temperatures has become extremely important for many industries that daily face problems with the early wear of cooperating elements. The second part of the work focuses on biotribological problems and the main challenge is to extend the durability of hip joint endoprostheses. In connection with this, work was carried out to thoroughly understand the process of endoprosthesis wear. Examination of the tribological properties of new materials intended for elements of endoprostheses is also a very important issue. The research was conducted on a specially designed and built hip joint simulator, which meets the requirements of the ISO standard.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2019, 30, 3; 247-272
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badanie tarcia sztucznych stawów biodrowych : przegląd
Examination of the friction behaviour of artificial HIP joints : brief overview
Autorzy:
Leshchynsky, V.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211431.pdf
Data publikacji:
2018
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
endoproteza
sztuczny staw biodrowy
tarcie
zużycie
smarowanie
orthopaedic implant
artificial HIP joint
friction
wear
lubrication
Opis:
W artykule analizowany jest stan wiedzy na temat warunków kinematycznych, tarcia i zużycia THR. Pokazano, że: 1) geometria złącza HIP określa warunki wpływu tarcia i zużycia; 2) tribologia (tarcie i zużycie) sztucznych stawów HIP (związanych z biokompatybilnością) to dwa kluczowe aspekty odpowiedzialne za kliniczny sukces implantu stawu biodrowego; 3) konieczna jest symulacja tarcia i zużycia w rzeczywistych warunkach pracy stawu biodrowego HIP, w celu oceny skuteczności różnych rozwiązań implantów biodrowych, poprzez porównanie ich parametrów tarcia w zależności od warunków smarowania i mechanizmów zużycia kontrolowanych za pomocą tarcia. Opracowano zmodyfikowany schemat kinematyczny symulatora ruchu z uwzględnieniem poszczególnych składowych ruchu oraz pomiarem siły tarcia komponentów i momentu obrotowego. Zainstalowane osobne czujniki obciążenia pozwalają mierzyć siłę osiową Fz wzdłuż osi kości udowej (z), moment Mz wokół osi z oraz momenty w osiach Mx i My. Opracowano procedurę obliczania parametrów tarcia i smarowania podczas całego cyklu symulacji, która zostanie wykorzystana do przetwarzania danych eksperymentalnych z testów symulacyjnych. Wyniki obliczeń parametrów Sommerfelda w każdym punkcie cyklu ruchu wraz ze schematem obciążenia normalnego pokazują, że parametr Sommerfeld zmienia się nieznacznie w zakresie 11,2·10-8–4,0·10-8 dla 50% cyklu. Zatem zmienność rzeczywistych warunków smarowania obciążonej części dla danego cyklu jest stosunkowo niewielka.
State-of-art of studies of kinematic conditions, friction and wear of THRs is analysed. It is shown that: 1) geometry of the HIP joint defines the friction and wear regimes of its action; 2) tribology (friction and wear) of the artificial HIP joints, associated with biocompatibility, are two critical aspects responsible for the clinical success of a hip implant; 3) the simulation of the friction and wear in real conditions of artificial HIP joint action is needed to assess the performance of different hip implant designs by comparing their friction parameters depending on lubrication conditions and wear mechanisms controlled by friction. The modified kinematic scheme of the friction simulator with separate moving and measurement of the frictional torque components is developed, and the simulator is built. The separate load cells installed allow to measure axial force Fz along the femoral (z) axis, moment Mz about the z-axis and moments about orthogonal axes Mx and My. The calculation procedure of the friction and lubrication parameters during the whole simulation cycle is developed, and will be applied for processing of the experimental data of simulation tests. The results of Sommerfeld parameter calculation in each point of the gain cycle together with normal load diagram reveal that Sommerfeld parameter varies slightly within the range of 1.2·10-8–4.0·10-8 for 50% of the cycle. So, the variation of the real lubrication regime of the loaded part of the gain cycle is relatively small.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2018, 29, 4; 381-398
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Wpływ tarcia na rozkład odkształceń oraz trwałość narzędzi w procesie wyciskania przeciwbieżnego - modelowanie numeryczne
Effect of friction on strain distribution and tool life during backward extrusion process - numerical modelling
Autorzy:
Łukaszek-Sołek, A.
Sińczak, J.
Bednarek, S.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211976.pdf
Data publikacji:
2007
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
wyciskanie
modelowanie numeryczne
tarcie
intensywność odkształcenia
niejednorodność odkształcenia
extrusion
numerical modelling
friction
effective strain
heterogeneity of strain
Opis:
W artykule przedstawiono analizę procesu wyciskania przeciwbieżnego na gorąco odkuwki bazy zderzaka kolejowego. W analizie zwrócono uwagę na wybrane problemy technologiczne występujące podczas procesu wyciskania. Badano wpływ tarcia w zakresie odpowiadającym skrajnym warunkom występującym w praktyce przemysłowej przy odkształcaniu na gorąco stali niskowęglowej. Ocenę procesu przeprowadzono na podstawie map rozkładu intensywności odkształcenia, nacisków na powierzchni styku materiału z narzędziem oraz wskaźnika zużycia narzędzi.
Backward extrusion process of a railway buffer base was analysed. The work was focused on selected technological problems occurring during the extrusion process. Effect of friction in range of extreme conditions met in industrial practice in hot deformation of low-alloyed steel. The process estimation was carried out based on maps of effective strain distribution, contact pressure and die wear factor in the contact surface metal - tool.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2007, 18, 4; 11-18
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Analiza numeryczna wybranych testów trybologicznych stosowanych w procesach obróbki plastycznej
Numerical analysis of some tribological tests used in metal forming processes
Autorzy:
Lacki, P.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211502.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
tarcie
modele tarcia
spęczanie pierścieni
kucie
symulacja MES
friction
frictional models
upsetting of the ring
forging
MES simulation
Opis:
Coraz powszechniej stosowana symulacja numeryczna procesów obróbki plastycznej wymaga przyjęcia odpowiednich warunków brzegowych w tym także założeń dotyczących praw tarcia opisujących wzajemne oddziaływanie par kontaktowych. W pracy zaprezentowano numeryczną analizę wybranych testów tribologicznych, dla których dokonano oceny wpływu stosowanych praw tarcia na analizowany proces technologiczny. W szczególności przedstawiono symulację numeryczną procesu spęczania pierścienia dla różnych wariantów modeli tarcia.
Numerical simulations, which are used in metal forming processes more and more common, need assuming of the suitable boundary conditions. This also concerns frictional laws, which describe interactions between frictional elements. The paper gives knowledge on tribological relations between frictional pair: "tool - deformed metal". An assessment of the influence of the assumed frictional laws on the technological process has been given. Upsetting process of the ring using different frictional models has been analysed.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2008, 19, 4; 47-53
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania tarciowo-zużyciowe tytanu i stopów aluminium
Friction and wear testing of titanium and aluminium alloys
Autorzy:
Więckowski, W.
Adamus, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211612.pdf
Data publikacji:
2013
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
tarcie
zużycie
badania tribologiczne
stopy aluminium
stopy tytanu
tester T-05
friction
wear
tribological investigations
aluminium alloys
titanium alloys
T-05 tester
Opis:
W pracy przedstawiono metodykę badań tarciowo-zużyciowych materiałów przeznaczonych do zastosowań w przemyśle lotniczym. Badaniu poddano próbki wykonane z tytanu technicznego Grade 2 i Grade 4, stopu tytanu Grade 5 oraz stopów aluminium 6061T4, 2017A i 2024. Pomiary siły tarcia oraz zużycia elementów pary trącej typu rolka-klocek przeprowadzono na testerze tribologicznym T-05. Badania prowadzono w warunkach tarcia technicznie suchego, dla skoncentrowanego styku ślizgowego obciążonego siłą 150 N. Droga tarcia dla każdego testu wynosiła 330 m. Podczas badań doświadczalnych próbki współpracowały z przeciwpróbką stalową o twardości 63 HRC. Porównywano średnie wartości współczynników tarcia badanych skojarzeń materiałowych. Zaprezentowano przebiegi sumarycznego zużycia liniowego współpracujących elementów pary trącej rolka-klocek w funkcji drogi tarcia. W trakcie badań wyznaczono również ubytek masy współpracujących elementów par trących „tytan-stal” i „aluminium-stal” oraz przyrost temperatury w węźle tarcia.
This study presents a methodology of friction and wear testing of materials for applications in the aviation industry. Tests were carried out for specimens made of technically pure titanium Grade 2 and Grade 4, titanium alloy Grade 5 and aluminium alloys: 6061T4, 2017A and 2024. Measurement of friction and wear of the parts in the block-on-ring frictional pair were carried out on a tribological tester T-05. The study was carried out under conditions of technically dry friction for the concentrated sliding contact loaded with 150 N. Friction distance for each test was 330 m. The specimens used in the experiments were coupled with a steel counter-specimen with hardness of 63 HRC. The average values of friction coefficients for the analysed material pairs were compared. The profiles for total linear wear of both parts of the block-on-ring frictional pair were also presented. The mass loss for the parts of the “titanium-steel” and “aluminium-steel” frictional pairs and temperature increments in the frictional pair were also determined.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2013, 24, 3; 169-178
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Ocena powstawania pęknięć na powierzchni obudowy filtra paliwa gazowego
Evaluation of cracking on the surface of gas fuel filter housing
Autorzy:
Samolczyk, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/212212.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
obudowa filtra paliwa gazowego
pękanie
struktura
własności plastyczne
tarcie
naprężenia własne
gas fuel filter housing
cracking
structure
plastic properties
friction
residual stresses
Opis:
Celem kształtowania wyrobów metodami obróbki plastycznej jest nadanie materiałowi żądanego kształtu przez wywołanie w nim odpowiednich odkształceń plastycznych materiału bez naruszenia spójności materiału. Kształtowanie wyrobów z aluminium i jego stopów – mimo, że jest od dawna powszechnie stosowane – nastręcza wiele trudności technologicznych. W warunkach przemysłowych bardzo często pojawiają się różne wady wyrobów kształtowanych plastycznie na zimno. Do szczególnie niebezpiecznych wad należą utrata stateczności lub pęknięcia kształtowanych wyrobów. W nowoczesnej technologii, do wytwarzania wyrobów precyzyjnych coraz częściej wykorzystuje się niekonwencjonalne procesy, zapewniające uzyskanie wysokiej dokładności wymiarowej przy zachowaniu minimalnych strat materiałowych powstających w trakcie wykańczającej obróbki skrawaniem. Stosuje się różne procesy kształtowania plastycznego metali na zimno, gdyż w takich warunkach można otrzymać bardzo dokładne wyroby bez lub prawie bez naddatków na obróbkę skrawaniem, czyli wyroby typu „net shape” lub „near net shape”. W procesach plastycznego kształtowania na zimno następuje znaczne umocnienie metalu, które przyczynia się do stopniowego obniżania zdolności do odkształceń plastycznych. W procesie kształtowania korpusów filtrów paliwa gazowego połączono dwa procesy przebiegające jednocześnie: − proces wyciskania złożonego, w którym następuje jednoczesne płynięcie metalu w dwóch kierunkach; w kierunku współbieżnym (kształtowanie krućca) oraz w kierunku przeciwbieżnym (kształtowanie tuby); w procesie tym występuje trójosiowe nierównomierne ściskanie, sprzyjające zachowaniu spójności materiału; − proces wywijania obrzeża tuby podczas końcowej fazy procesu wyciskania; w procesie tym dominują naprężenie rozciągające, sprzyjające pękaniu materiału. Celem niniejszej pracy jest przeprowadzenie analizy przyczyn utraty spójności materiału w procesie kształtowania na zimno tub filtrów paliwa gazowego. Podczas opracowywania metodyki badań, wzięto pod uwagę fakt, że częstość występowania zjawiska pękania ścianki korpusu filtrów paliwa gazowego wynosi: w przypadku pierwszego dostawcy około 10–12%, a w przypadku drugiego 20 sztuk na 100 000 krążków. W pracy przedstawiono wyniki badań obudowy filtra paliwa gazowego. Badano strukturę i wybrane własności materiałów wyjściowych, półwyrobów, wyrobów gotowych i wyprasek pękniętych. Na podstawie przeprowadzonych wstępnych badań podjęto próbę określenia wad materiału, które prowadzą do naruszenia spójności materiału i powstawania pęknięć ciągliwych. Wyniki badań eksperymentalnych wykazują, że istotny wpływ na powstanie wad ma czystość materiału wyjściowego i jego własności plastyczne.
The purpose of shaping products using plastic working methods is to give a material the desired shape by generating the appropriate plastic deformations without breaking the cohesion. Shaping of products from aluminum and its alloys poses many technological difficulties despite the fact that it has been commonly applied for a long time. Various defects of cold-worked products very frequently appear under industrial conditions. Loss of cohesion or cracking are particularly dangerous defects. In modern technology, nonconventional processes that ensure achievement of high dimensional accuracy and minimal material losses during post-machining are employed. By using cold plastic working processes precise products or products with nearly no allowance for machining are manufactured, i.e. “net shape” or “near net shape” products. Metals are significantly hardened during cold plastic working processes leading to a gradual reduction of capacity for plastic deformation. During shaping of fuel gas filter housing two simultaneous processes are involved: − combined extrusion, in which metal flows in two directions: forward (shaping of the connector pipe) and reverse (tube shaping); non-uniform tri-axial compression enabling conservation of material cohesion are present in this process; − flanging of the tube rim during the final stage of the extrusion; tensile stresses fostering cracking of the material are dominant in this process. The goal of this paper was to investigate the causes of loss of cohesion during cold working of the fuel gas filter housings. As the research methodology was being prepared, it was accounted for that cracking frequency of fuel gas filter housings amounts to: approx. 10–12% in the case of the first Supplier, and 20 pieces per 100,000 disks in the case of the second Supplier. The microstructure and selected properties of initial material, semifinished product, ready product, and cracked moldings were studied. Based on preliminary studies, an attempt was made to identify defects in the material that lead to loss of the cohesion and further rupturing. The results of experimental tests indicate that the purity of the starting material and its plastic properties have a significant impact on the formation of defects.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2015, 26, 3; 203-218
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Friction and wear with WS2 nanoparticles under mixed and boundary lubrication
Tarcie i zużycie z nanocząstkami WS2 w warunkach smarowania mieszanego i granicznego
Autorzy:
Leshchynsky, V.
Weinert, H.
Ignatiev, M.
Kozubowski, J. A.
Smalc-Koziorowska, J.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211550.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
nanocząstki IF WS2
nanocząstki grafenopodobne
TEM o wysokiej rozdzielczości
tarcie ze smarowaniem
analiza XPS
IF - WS2 nanoparticles
graphene-like nanoparticles
high resolution TEM
lubricated friction
XPS analysis
Opis:
The mixture of Inorganic Fullerene-like (IF) WS2 and Graphene-like nanoparticles were tested under mixed and boundary lubrication in air. The mixture of nanoparticles was synthesized by chemical vapor condensation (CVC) by the pyrolysis of W(CO)6 carbonyls. The synthesized nanoparticles were not found to give an ultra-low friction coefficient compared to hexagonal 2H-WS2 nanoparticles made by special rolling-milling technique. However, under the conditions of our experiments using contact loads of 300-900N and sliding velocity 0.44m/sec it is found that all nanoparticles can dramatically improve the anti-wear properties of the base oil. Additionally, an unusual friction behavior was found for nanoparticle suspension applied in step-load tests. A sharp drop of friction coefficient (up to 0.015) was registered at the normal load increase while usually friction coefficient sharp increase (up to 0.025) occurs for oil lubrication case. The nanoparticles and the interface were investigated using High Resolution TEM, SEM, XRD and surface analyses (XPS) on the wear tracks. The WS2 graphene-like nanoparticles were found to present in amorphous-crystalline mixture. The WS2 films were generated at the interface. Shear-induced reorientation of the graphene-like nanoparticles at the increase of contact stress assured low friction and unusual friction behaviour as compared to those of oil lubrication.
Badano mieszaninę nieorganicznych cząstek fullerenopodobnych (IF) WS2 i grafenopodobnych w warunkach smarowania mieszanego i granicznego w powietrzu. Mieszaninę nanocząstek syntetyzowano w drodze skraplania pary chemicznej (CVC) przez pirolizę karbonylów W(CO)6. Nie stwierdzono, by zsyntetyzowane nanocząstki dawały bardzo niski współczynnik tarcia w porównaniu z sześciokątnymi nanocząstkami 2H-WS2 sporządzonymi specjalną techniką walcowania-mielenia. Jednakże, w warunkach naszych doświadczeń z zastosowaniem obciążeń stykowych 300-900 N i prędkości poślizgu 0,44 m/sek okazuje się, że wszystkie nanocząstki mogą znacznie poprawić przeciwzużyciowe własności oleju bazowego. Ponadto, stwierdzono niezwykłe zachowanie tarciowe dla zawiesiny nanocząstek stosowanej w próbach obciążania krokowego. Duży spadek współczynnika tarcia (do 0,015) zanotowano przy normalnym wzroście obciążenia, gdy tymczasem w przypadku smarowania olejem zwykle zdarza się duży wzrost współczynnika tarcia (do 0,025). Nanocząstki i powierzchnię styku poddano badaniu za pomocą TEM, SEM, XRD o wysokiej rozdzielczości i w drodze analizy powierzchniowej (XPS) na śladach zużycia. Stwierdzono obecność grafenopodobnych nanocząstek WS2 w mieszaninie amorficzno-krystalicznej. Na powierzchni styku tworzyły się filmy WS2. Spowodowana ścinaniem reorientacja nanocząstek grafenopodobnych przy wzroście naprężenia stykowego zapewniła niskie tarcie i niezwykłe zachowanie tarciowe w porównaniu ze smarowaniem olejowym.
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2008, 19, 1; 29-40
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Impregnacja smarami stałymi i zastosowanie wysokotemperaturowych części proszkowych
Application of high temperature solid lubricants for impregnation of P/M parts
Autorzy:
Lijewski, M.
Leshchynsky, V.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/211638.pdf
Data publikacji:
2015
Wydawca:
Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Obróbki Plastycznej
Tematy:
smary stałe
układy tribologiczne
tribologia
tarcie
zużycie
metalurgia proszków
MoS2
WS2
grafit
nanocząstki
impregnacja
wysokotemperaturowe
solid lubricant
tribological system
tribology
friction
wear
powder metallurgy
graphite
nanoparticle
impregnation
high temperature
Opis:
Nowoczesne układy tribologiczne są bardzo często poddawane trudnym warunkom pracy. Najbardziej skomplikowany proces tribologiczny występuje w układach współpracujących związanych ze smarowaniem mieszanym i granicznym. Dotyczy to zwłaszcza jednostek eksploatowanych w podwyższonych temperaturach. W takich warunkach konwencjonalne metody smarowania działają znacznie mniej efektywnie i poszukiwane są nowe rozwiązania. Od niedawna alternatywną koncepcją okazał się kierunek adaptacji na środki smarujące nanocząstek smarów stałych o strukturze płytkowej [1, 2, 3]. W pracy zostały przedstawione wyniki badań tribologicznych i strukturalnych smarów stałych. Praca obejmuje także prezentację wyników badań smarów stałych poddanych innowacyjnej metodzie mechanicznego rozwarstwiania materiałów. Efektem procesu rozwarstwiania jest obecność płatków o strukturze nanometrycznej. Tego typu materiały cechują się znacznie lepszymi właściwościami tribologicznymi [2, 4]. Testy tribologiczne zostały przeprowadzone na testerach T-10 i T-21 (Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy ITeE-PIB w Radomiu). Badaniu poddano MoS2, WS2, h-BN, BaF2, CaF2 oraz mieszaniny MoS2 z dodatkiem grafitu i WS2 z do-datkiem grafitu. Proces mikromechanicznego rozwarstwiania smarów realizowano na nagniatarce proszkowej (NP-1). Badania SEM wykonano za pomocą mikroskopu FEI-INSPECT-S z przystawką EDSEDAX, znajdującego się w Instytucie Obróbki Plastycznej (INOP) w Poznaniu. Uzyskane wynik wykazały, że nanocząstki smarów stałych: MoS2, WS2, MoS2 z dodatkiem grafitu, WS2 z dodatkiem grafitu, są materiałami, które znajdą zastosowanie w modyfikacji warstwy wierzchniej części stosowanych na elementy pracujące w trudnych warunkach eksploatacyjnych. Zastosowanie tego typu smarów pozwala na zmniejszenie i uzyskanie współczynnika tarcia poniżej 0,1, co bezpośrednio wpływa na 2-3-krotne zwiększenie trwałości elementów współpracujących jako pary trące. Otrzymane siarczkowe nanocząstki grafenopodobne smarów stałych oraz mieszaniny z grafitem, charakteryzują się małym współczynnikiem tarcia, dobrą wytrzymałością na wysokie obciążenia i dużą stabilnością mechaniczną i chemiczną oraz wysoką odpornością na zużycie [3, 4].
Modern tribological systems are very often subjected to difficult operating conditions. The most complicated tribological process occurs in mating systems associated with mixed and boundary lubrication This especially concerns units used at elevated temperatures. Under such conditions, conventional methods of lubrication are much less effective; new solutions are being sought. Recently, the direction of adaptation to lubricating agents consisting of nanoparticles of solid lubricants with a plate structure has arisen as an altertive concept [1, 2, 3]. The results of tribological and structural tests of solid lubricants are presented in this work. The work also includes the presentation of results of tests of solid lubricants subjected to an innovative method of mechanical delamination of ma-terials. An effect of the delamination is the presence of nanostructured flakes. Materials of this type exhibit significantly better tribological properties [2, 4]. Tribological tests were conducted on T-10 and T-21 testers (Institute for Sustainable Technologies – National Research Institute, ITeE-PIB in Radom). Testing was performed on MoS2, WS2, h-BN, BaF2, CaF2, and a mixture of MoS2 with an addition of graphite and WS2 with an ad-dition of graphite. The process of micromechanical delamination of lubricants was carried out with a powder burnishing tool (NP-1). SEM tests were performed using an FEI-INSPECT-S microscope with an EDSEDAX attachment, located at the Metal Forming Institute (INOP) in Poznan. The results obtained showed that nanoparticles of solid lubricants — MoS2, WS2, MoS2 with the addition of graphite, and WS2 with the addition of graphite — are materials that will find applications in the modification of the surface layers of parts used for components working in difficult usage conditions. The use of this type of lubricant allows for decreasing the friction coefficient and achieving a value be-low 0.1, which directly effects a 2–3-time increase in the durability of components co-operating as friction pairs. The obtained graphene-like sulphide nanoparticles of solid lubricants and mixtures with graphite are characterized by a low coefficient of friction, good endurance under heavy loads, high mechanical and chemical stability, and high resistance to wear [3, 4].
Źródło:
Obróbka Plastyczna Metali; 2015, 26, 2; 133-146
0867-2628
Pojawia się w:
Obróbka Plastyczna Metali
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-15 z 15

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies