Temat: science, - Katalog OPAC zbiorów

Skocz do pozycji: 1.

Tytuł:: Ideał nauki w silnym programie a problem autonomiczności nauki
The Strong Programme’s Ideal of Science. The Autonomy of Science Problem
Autorzy:: Czarnocka, Małgorzata
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31341594.pdf
Data publikacji:: 2013
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: autonomy of science
ideal of science
Opis:: Artykuł ukazuje ideał nauki fundujący koncepcję nauki zaproponowaną w silnym programie. Problem autonomii nauki, tak, jak jest on postrzegany na gruncie silnego programu jest rozważany i porównywany z wielowymiarowym brakiem autonomii we współczesnych racjonalistycznych ujęciach nauki.
The paper reveals the ideal of science founding the conception of science proposed by the Strong Programme. The problem of autonomy of science as it is viewed in the Strong Programme is discussed and compared with the multi-dimensional lack of autonomy in contemporary rationalistic approaches to science.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2013, 1; 215-225
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 2.

Tytuł:: Stefana Amsterdamskiego pojęcie ideału wiedzy naukowej: w stronę nowej koncepcji podmiotu nauki
Stefan Amsterdamski’s Conception of Ideal of Scientific Knowledge: Towards a New Conception of the Subject of Science
Autorzy:: Michalska, Anna
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31343872.pdf
Data publikacji:: 2018
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: ideały nauki
racjonalność naukowa
historia nauki
Stefan Amsterdamski
podmiot nauki
ideals of science
scientific rationality
history of science
subject of science
Opis:: Koncepcja ideałów nauki była wkładem Stefana Amsterdamskiego do sporu na temat racjonalności naukowej. Przyjmując, iż metoda naukowa nie jest zjawiskiem ponadhistorycznym i że towarzyszą jej silne presupozycje normatywne, Amsterdamski staje po stronie Kuhna w jego dyskusji z Popperem oraz jego kontynuatorami i poplecznikami. W istotnym sensie Amsterdamski jest jednak Popperystą, jego intencją jest bowiem rozszerzenie zasięgu krytycznej dyskusji poprzez odniesienie analiz krytycznych do czegoś, co określa on nowożytnym ideałem nauki. Prace Amsterdamskiego, zwłaszcza omawiana w artykule monografia Między historią a metodą, są jednocześnie próbą zabezpieczenia statusu filozofii nauki jako instancji normatywnej w stosunku do ideałów nauki. Artykuł stanowi rekonstrukcję koncepcji Amsterdamskiego i zawiera analizę krytyczną relacji między celami, jakie Amsterdamski sobie stawiał, oraz metodami ich realizacji. Wskazuję na elementy, które wydają mi się w koncepcji ideałów nauki najbardziej problematyczne, sugerując alternatywne sformułowania podnoszonych przez Amsterdamskiego problemów. Wykazuję, iż koncepcja Amsterdamskiego upoważnia do podjęcia próby opracowania nowej koncepcji podmiotu nauki, która to koncepcja mogłaby dostarczyć odpowiednich wskazówek do krytyki nowożytnego ideału nauki.
The conception of ideals of science was Stefan Amsterdamski’s contribution to the dispute about scientific rationality. In assuming that scientific method is not an ahistorical phenomenon, and comes with rather strong normative pressupositions, Amsterdamski sides with Thomas Kuhn in his debate with Karl Popper and the latter’s followers and supporters. Essentially, however, Amsterdamski is a Popperian; he is intent on enlarging the scope of critical analysis by applying it to what he calls the modern ideal of science. His works, especially the monograph Pomiędzy historią a metodą [Between History and Method] are an attempt to safeguard the status of philosophy of science a normative instance with respect to ideals of science. In the paper I offer a reconstruction of Amsterdamski’s conception as well as scrutinize the relationship between his expressed philosophic goals and methods he employed in order to attain these goals. I indicate what I find most problematic in the concept of ideal of science and suggest an alternative view on the problems as raised by Amsterdamski. I argue that Amsterdamski’s work warrants an attempt at the formulation of a new conception of subject of science which would provide guidelines for a proper critique of modern science.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2018, 6; 251-274
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 3.

Tytuł:: Filozofia, nauka i studiowanie według Maxa Horkheimera
Philosophy, Science, Studying in Max Horkhemer’s Views
Autorzy:: Walentowicz, Halina
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31341595.pdf
Data publikacji:: 2013
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: philosophy
science
education
cultural crisis
Opis:: Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja stanowiska Horkheimera w odniesieniu do relacji między filozofią i nauką. Autorka wykazuje, że lider Szkoły Frankfurckiej poddaje krytyce zarówno neopozytywistyczny scjentyzm, który czyni naukę monopolistką poznania, jak i neoromantyczny antyintelektualizm, który poznanie naukowe deprecjonuje, pozbawiając je waloru prawdziwości. Jest on bowiem zdania, że filozofia ani nie może zastąpić nauki, ani nie powinna służyć jej za narzędzie. Ślepą wiarę w naukę uznaje za odpowiednik ślepej wiary religijnej, równie zgubny w skutkach dla myślenia i rozwoju kultury a w rezultacie – także dla ludzkiego życia. Opowiada się za autonomią myśli filozoficznej wobec wszelkiego rodzaju dogmatyzmu. Uważa, że jej niedostatek we współczesności prowadzi do kulturowego kryzysu. Nadzieję na jego złagodzenie wiąże z postulowaną reformą edukacji akademickiej; chodzi mu o to, by owocowała ona nie tylko określonymi kompetencjami zawodowymi, ale i rekomendowaną już przez Kanta postawą duchowej pełnoletniości.
This paper reconstructs Max Horkheimer’s views on interrelations between science and religion. It is shown that Horkheimer criticizes both the neopositivistic scientism which renders science the role of monopoly of cognition, and neo-romantic anti-intellectualism which depreciates scientific cognition by removing from it truth. According to Horkheimer, philosophy is not able to substitute science, and it should not be its instrument. He equalizes blind faith in science with blind faith in religion, treating both as equally disastrous for thinking and the development of culture, and, in consequence, for human life. He proclaims himself in favour of the autonomy of philosophical thinking towards all forms of dogmatism. He considers the lack of autonomy in modernity as leading to a cultural crisis. He sees a hope for its weakening in the postulated reform of academic education; he postulates that it should offer not only professional competencies, but also the attitude of mental maturity recommended already by Kant.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2013, 1; 225-233
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 4.

Tytuł:: O krytyce nauki
On the Criticism of Science
Autorzy:: Czarnocka, Małgorzata
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31343633.pdf
Data publikacji:: 2017
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: krytyka nauki
ideał nauki
praktyka nauki
Szkoła Frankfurcka
postmodernizm
rozum instrumentalny
społeczna funkcja nauki
critics of science
ideal of science
praxis of science
The Frankfurt School
postmodernism
instrumental reason
social role of science
Opis:: Analizuję obecne negatywne nastawienie do nauki – dosyć powszechne w filozofii i poza nią, w pewnych środowiskach intelektualnych – i dowodzę, opierając się na dystynkcji ideał–praktyka nauki, że zarzuty wysuwane przeciw nauce w filozofii są wątpliwe, dotyczą głównie jej praktyki, a nie jej ideału. Dowodzę, że jednostronne i deformujące obraz nauki są dwa główne argumenty krytyki nauki: o instrumentalizacji rozumu poprzez naukę oraz o opresyjnej roli nauki we współczesnym świecie. Twierdzę, że obecnie powiększająca się przepaść pomiędzy ideałem nauki (tj. jej istotą wyłonioną już w starożytności, ufundowaną antropicznie) a jej dzisiejszą praktyką jest istotnym problemem i obecnej nauki i ludzkiego świata.
I analyse the contemporary negative attitude toward science—common both in philosophy and beyond it, in intellectual milieus—and demonstrate, by basing on the distinction ideal–praxis of science, that the objections against science in philosophy are doubtful and one-sided. Especially doubtful, deforming the image of science are two main arguments: on instrumentalising reason by science and on the oppressive role of science in the today human world. I claim that the today increasing gap between the ideal of science and its today praxis is an essential problem of the contemporary science and the human world.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2017, 5; 197-215
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 5.

Tytuł:: The Philosopher Ahead of His Time. Ludwik Fleck and the Complexity of Science (Communication and Notes)
Autorzy:: Coco, Emanuele
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/41305356.pdf
Data publikacji:: 2020
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: philosophy of science
sociology of science
Thomas Kuhn
Ludwik Fleck
thought collective
thought style
Opis:: The new edition in Italian of the articles by the Polish microbiologist and philosopher Ludwik Fleck (1896-1961) edited by Francesco Coniglione offers the opportunity for some considerations around this significant scholar. Fleck anticipates Kuhn's ideas as well as those of the sociology of science. For him, any epistemology that does not take psychological and sociological methods into account, or that does not concern itself with economics, technology, art, and even politics, is an epistemology imaginabilis. Here we discuss some key points of the essays collected in the book, some observations taken from the rich introduction of the editor, and an inevitable question: Why has Fleck been neglected for so long?
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2020, 8, 2; 177-183
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 6.

Tytuł:: Stanisława Kamińskiego opcje metodologiczne
Stanisław Kamiński’s Methodological Options
Autorzy:: Bronk, Andrzej
Walczak, Monika
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31343871.pdf
Data publikacji:: 2018
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: definicja nauki
etyka nauki
filozofia
filozofia nauki
metoda naukowa
metodologia
nauka
nauki przyrodnicze i humanistyczne
racjonalność nauki
Stanisław Kamiński
teologia
teoria nauki
typologia nauk
definition of science
classification of sciences
ethics of science
humanities and natural sciences
methodology
philosophy
philosophy of science
rationality of science
science
scientific method
theology
theory of science
Opis:: Stanisław Kamiński (1919–1986) był filozofem, filozofem nauki i historykiem nauki. Całe jego życie zawodowe od 1949 roku związane było z Wydziałem Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Do głównych dziedzin zainteresowań Kamińskiego należały ogólna i szczegółowa metodologia nauk, metodologia filozofii, historia nauki i logiki oraz semiotyka m. in. średniowieczna. Podkreślając specyfikę klasycznego sposobu uprawiania filozofii jako poznania autonomicznego w stosunku do nauk empirycznych i teologii, pewnego i najogólniejszego, badał zastosowania logiki do filozofii oraz podał metodologiczną charakterystykę niektórych dyscyplin filozoficznych (metafizyki ogólnej, antropologii filozoficznej, etyki, filozofii religii, filozofii dziejów). Charakterystyczny dla podejścia Kamińskiego był osobliwy historyzm (indukcja doksograficzna), polegający na nawiązywaniu do dziedzictwa przeszłości, by szukać w nim inspiracji i kontekstu rozumienia dla własnych problemów. Nawiązywał bezpośrednio do dwu głównie tradycji filozoficznych: klasycznej (arystotelesowsko-tomistycznej) oraz analitycznej, zarówno w wydaniu scholastyki, jak i szkoły lwowsko-warszawskiej. Pierwszej – realistycznej teorii bytu i poznania, ale także historii filozofii – zawdzięczał swe filozoficzne i historyczne, drugiej – logiczne i metodologiczne zainteresowania nauką. Przyjmował, że jednym z głównych zadań refleksji metodologicznej jest badanie (na ogół niejawnych) założeń filozoficznych i metodologicznych, na których opiera się metoda naukowa, oraz krytyka prób skrajnie ideologicznego wykorzystywania nauki do celów nienaukowych. Był przekonany o potrzebie i zasadności uprawiania różnych typów badań nad nauką. Sprzyja to rozumieniu znaczenia i miejsca nauki w kulturze, teoretycznemu wyjaśnieniu natury i podstaw wiedzy naukowej, poznawczych roszczeń nauki, pokazaniu integrującej roli refleksji metodologicznej dla unifikacji specjalistycznych dyscyplin i współpracy między naukowcami, jak również podkreśleniu praktycznej ważności świadomości metodologicznej dla poszczególnych nauk a także filozofii, dla której jest ona przeważnie jedynym narzędziem samokontroli. Podkreślał, że badanie natury nauki winno uwzględnić wszystkie jej aspekty: logiczno- metodologiczny, humanistyczny i filozoficzny. Główna jednak rola przypada podejściu filozoficznemu (epistemologicznemu). Kamiński odróżniał trzy podstawowe typy nauk o nauce: humanistyczne (historia, socjologia, psychologia, ekonomia i polityka nauki), filozoficzne (ontologia, epistemologia, wąsko pojęta filozofia nauki i filozofia kultury) oraz formalne (logika języka naukowego, logika formalna, teoria rozumowań stosowanych w nauce oraz metodologia nauki). Kamiński interesował się głównie naturą nauki (obejmującą przedmiot, cele, metodę, strukturę i genezę), tj. tym, co w dziejach nauki niezmienne. Pojmował naukę jako epistéme (średniowieczną scientiae) oraz utożsamiał racjonalność wiedzy naukowej z jej metodycznością i szeroko pojmowaną logicznością. Mimo dostrzegania wielu ograniczeń wiedzy racjonalnej, nauka pozostawała dla niego wzorem poznania racjonalnego. Był przekonany, iż celem szeroko pojętego poznania naukowego jest wiedza prawdziwa, a w filozofii — nadto konieczna. Uważał, że „cała logika współczesna stanowi dyscyplinę filozoficzną w szerokim tego ostatniego słowa znaczeniu” i to „ze względu na swój ogólny i spekulatywny (a wedle niektórych również apodyktyczny) charakter oraz stosunkowo maksymalne wykorzystanie jej rezultatów”.
Stanisław Kamiński (1919–1986) was a philosopher, philosopher of science and historian of science. His all academic carrier was pursuing at the Catholic University in Lublin (KUL). The main interests of Kamiński was the history of science and logic, general and special methodology, methodology of philosophy and (medieval) semiotics. He himself saw his main achievements in the domain of the theory of science and the methodology of classical philosophy, especially in the studies of the method and language of metaphysics. He gave a methodological description of general metaphysics, philosophical anthropology, ethics, philosophy of religion, philosophy of history and studies on religion (religiology). He investigated the beginnings of the mathematical induction in the Middle Ages and in modern times, the modern history of the theory of definition, theory of argumentation (reasoning), the structure and the evolution of scientific theory, deductive method, the achievements of logic and philosophy in Poland. A characteristic feature of Kamiński's philosophical and methodological approach was a specific historicism, consisting of referring to the heritage of the past and at the same time to the latest achievements in logic and philosophy of science. He had a broad concept of knowledge and was a maximalist both in raising questions and in giving answers. In accordance with classical philosophy he saw the substance of person as ens rationale, a being realizing himself in a disinterested search for a theoretical truth, whose highest expression is philosophy. He stressed the epistemological and methodological plurality of knowledge, distinguished and investigated material and formal parts of knowledge. He also distinguished—besides commonsense knowledge—the scientific, philosophical and theological knowledge, nonreducible each to other. At the top he set sapiential knowledge which is much more than a simple generalization of all particular kinds of knowledge. Kamiński derived his understanding of science from contemporary as well as classical philosophy. He determined the nature of science from the point view of its subject matter, aims, methods, logical structure and genesis. The question of what science was for him a philosophical question, presupposing an appropriate understanding of the nature of the world. Kamiński opted for a pluralistic approach to the world: the principal object of science is the objective world, subjective states of man and products of his mind and language. The best diagnostic test of the scientific character of science is the scientific method. Kamiński assumes here pluralism: different subject matter and different goals of scientific cognition require different research strategies and types of cognitive procedures. He also accepts an antinaturalistic position in the humanities which he regards as methodologically autonomous in regard to natural sciences. The publications of S. Kamiński include over 350 positions. During his life three books have been published: Georgonne'a teoria definicji [Georgonne's Theory of Definition], Lublin 1958; Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk [Concept of Science and Classification of Sciences], Lublin 1961, 19813; and (together with M. A. Krąpiec) Z teorii i metodologii metafizyki [On the Theory and Methodology of Metaphysics], Lublin 1962. After his death five volumes of Collected Papers have been published: vol. I: Jak filozofować? [How to Philosophize? Studies in Methodology of Classical Philosophy], edited by Tadeusz Szubka, Lublin 1989; vol. II: Filozofia i metoda. Studia z dziejów metod filozofowania [Philosophy and Method. Studies from the History of the Method of Philosophizing], edited by Józef Herbut, Lublin 1993; vol. III: Metoda i język. Studia z semiotyki i metodologii nauk [Method and Language. Studies in Semiotics and Philosophy of Science], edited by Urszula Żegleń, Lublin 1994; vol. IV: Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk [Science and Method. Concept of Science and Classification of Sciences], edited by Andrzej Bronk, Lublin 1992); vol. V: Światopogląd – Religia – Teologia [Worldview – Religion – Theology], edited by Monika Walczak and Andrzej Bronk, Lublin 1998.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2018, 6; 199-230
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 7.

Tytuł:: The Physical Platonism of Galileo Galilei: Ernst Cassirer’s Interpretation in His Published and Unpublished Writings
Autorzy:: Borbone, Giacomo
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31233790.pdf
Data publikacji:: 2023
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: abstraction
Cassirer
Galileo Galilei
idealization
science
Opis:: The struggle undertaken by Galileo Galilei against Aristotelian physics—and his subsequent defense of Nicolaus Copernicus’s theories—led the Pisan scientist to bring about the so-called modern scientific revolution and to lay the foundations of the experimental method, the fundamental result of which was to deprive the natural world of subjective qualities and to reconfigure it in purely quantitative terms. On the purely historical level, agreement among historians of science and philosophy is almost unanimous, while the same cannot be said for questions concerning interpretations of Galilei’s modus operandi and the basic philosophical options adopted by Galilei during his demolition of the entire Aristotelian-scholastic framework. Not all experts in the Galilean thought or of science, in fact, agree in tracing the Galilean reflection within the Platonic tradition, but one authoritative voice that has instead argued for its deep intertwining between Plato and Galilei is the German philosopher Ernst Cassirer. In this contribution I will attempt to demonstrate, partly considering two unpublished manuscripts of Cassirer, the plausibility of the Cassirerian thesis about Galilei’s physical Platonism.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2023, 11; 161-178
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 8.

Tytuł:: From Signals to Knowledge and from Knowledge to Action: Peircean Semiotics and the Grounding of Cognition
Autorzy:: Camargo, Eduardo
Gudwin, Ricardo
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31234162.pdf
Data publikacji:: 2022
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: Peircean semiotics
knowledge representation
cognitive science
Opis:: Cognition is meant as the process of acquiring knowledge from the world. This process is supposed to happen within agents, which build such knowledge with the purpose to use it to determine their actions on the world. Following Peircean ideas, we postulate that such knowledge is encoded by means of signs. According to Peirce, signs are anything that can be used to represent anything else. Also, for Peirce, to represent means to be able to generate another sign, called the interpretant of the original sign, which still holds the same power of interpretability, I.e, its power to be transformed into a new sign, holding this same power. This happens through a processcalled semiosis, the process by which a sign is transformed into an interpretant. This whole process is performed with the aim of subsidizing the agent in deciding its behavior. So, even though the semiosis process has the power to continue infinitely, it usually stops whenever the generated interpretant brings enough information in order for the agent to effectively act in the world. We take signals to be the substract of signs. Signals are any physical property, which can be measured and captured by the agent, by means of its sensors. This includes any kind of internal memory the agent is able to have access, in order to operate. In this sense, signs can be both in the world (if these signals come from sensors) and within the own agent’s mind (if signals come from an internal memory). We understandan agent’s mind as the agents’ control system. In either case, signals can be abstracted as numbers. Not simply numbers, but numbers coming from specific sensors or specific memories. Using ideas from Peircean philosophy, in this work we postulate a pathway, in which signals, collected by either sensors or memory, can be organized in such a way that they can be effectively used as knowledge, in order for an agent to be able to decide its actions on the world, on the pursuit of its internal motivations. We postulate that agents identify and create a model of the world based on possibilities, existents, and laws, and based on this model, they are able to decide an action that maximizes the chance for the world to gain a shape, which the agents intend for it to be. This theory is postulated particularly for the case of artificial autonomous agents, meant to be constructed by engineering artifacts.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2022, 10, zeszyt specjalny; 101-136
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 9.

Tytuł:: Problem big data w naukach eksperymentalnych
The big data problem in experimental sciences
Autorzy:: Leciejewski, Sławomir
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/41319209.pdf
Data publikacji:: 2020
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: big data
experimental sciences
philosophy of science
methodologyof science
nauki eksperymentalne
filozofia nauki
metodologia nauk
Opis:: W artykule opisuję fenomen big data i jak ma się on do pracy badawczej realizowanej w ramach nauk eksperymentalnych. Poszukuję odpowiedzi na dwa ważne pytania. Czy metody badawcze zaproponowane w ramach paradygmatu big data mają zastosowanie w naukach eksperymentalnych? Czy zastosowanie metod badawczych z paradygmatu big data w konsekwencji prowadzi do nowego rozumienia tego, czym jest nauka?
In the paper the phenomenon of big data is presented. I pay my special attention to the relation of this phenomenon to research work in experimental sciences. I search for answers to two questions. First, do the research methods proposed within the paradigm big data can be applied in experimental sciences? Second, does applying the research methods subject to the big data paradigm lead, in consequence, to a new understanding of science?
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2020, 8, 1; 235-242
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 10.

Tytuł:: Społeczne tworzenie kryteriów demarkacyjnych między nauką i pseudonauką
The Social Creation of Demarcation Criteria Between Science and Pseudoscience
Autorzy:: Krzemińska, Katarzyna
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/41199132.pdf
Data publikacji:: 2021
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: sociology of science
scientific societies
pseudoscience
science
social institutions
socjologia nauki
towarzystwa naukowe
pseudonauka
nauka
instytucje społeczne
Opis:: W poniższym tekście podejmuję problem umacniania granic świata nauki przez instytucje naukowe – w tym przypadku polskie towarzystwa naukowe różnych dyscyplin nauki. Na podstawie analizy treści statutów wybranych towarzystw chcę wypracować zestaw pytań badawczych dotyczących roli towarzystw naukowych w oddzielaniu tego, co uznawane jest za naukowe, od tego, co naukowe nie jest. Pytania te mogą zostać wykorzystane w bardziej pogłębionych badaniach. Przyjmuję perspektywę konstruktywistyczną, skupiam się na sposobach wytwarzania nauki i oddzielania jej od pseudonauki. Nie podejmuję kwestii (nie)poprawności odrzucanych przez świat nauki twierdzeń.
In the paper I address the problem of consolidation of the borders of the world of science by scientific institutions—in this case, Polish scientific societies of various fields. Basing on the analysis of the statutes of selected societies, I formulate a list of research questions that concern the role of scientific societies in distinguishing be tween what is considered scientific and what is not. These questions can be used in a more in-depth research. I adopt a constructivist perspective, focus on the ways in which science is produced and separated from pseudoscience, and do not address the (in)accuracy of claims rejected by the scientific world.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2021, 9; 109-125
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 11.

Tytuł:: Gestalt as a Specialized Term: Its Conceptual Definition in Psychology and Philosophy
Autorzy:: Bonacchi, Silvia
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/31343105.pdf
Data publikacji:: 2016
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: Gestalt theory
terminologization
crisis of science
holism
Opis:: In the present paper the author attempts to reconstruct the process of terminologization of the expression Gestalt in the philosophical and psychological debates which laid the way for the emergence of the Berlin School of Gestalt Theory. Gestalt (English translations are: “form,” “shape,” “configuration,” “aspect”) is a German word, which is already documented in Old High German (gistalt) as meaning “appearance, way of appearing.” From the end of the 18th century onward, the word had a very interesting semantic enrichment and found uses in the arts and sciences, since it started to be used in specific domains (literature, philosophy, psychology) to designate an organic whole. In the first few decades of the 20th century, it became a specialized term − a terminus technicus in philosophical and psychological thought − as Gestalt psychology and Gestalt theory emerged as a new scientific and philosophical orientation. The exact conceptual definitions of Gestalt, Gestalt qualities and Gestalt perception were heatedly discussed in the philosophical and psychological debates that raged in the first two decades of the 20th Century after the publication of the famous paper by Christian von Ehrenfels — On Gestalt Qualities (1890)—and it was developed in various psychological schools (the Berlin School, the Graz School) and philosophical orientations (phenomenology, neokantism), till the formulation in 1923 of the Gestalt laws by Max Wertheimer. In the concluding part of the paper, the author attempts to trace the development of the Gestalt approach after the Second World War.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2016, 4; 295-304
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 12.

Tytuł:: Funkcjonowanie nauki poza akademią – nauka protestancka, modernizm wyboru i wiedza ekspercka
Protestant Science, Elective Modernism and Expert Knowledge in the Context of the Functioning of Science Outside the Academy
Autorzy:: Wierzchosławski, Rafał Paweł
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/41197247.pdf
Data publikacji:: 2021
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: Protestant science
academic rent
post-truth condition
customized science
third wave of science studies
expert knowledge
social conditions of science
politics of science
representation
Steve Fuller
Harry Collins
Robert Evans
Mark R. Brown
risk society
fear society
nauka protestancka
kondycja post-prawdziwościowa
wiedza naukowa na własny użytek
trzecia fala studiów nad nauką
wiedza ekspercka
Opis:: W artykule omawiam najnowsze dyskusje na temat metodologicznego statusu wiedzy naukowej w obrębie akademii i poza akademią. Dyskutuję kwestie spadku zaufania społecznego do nauki (społeczeństwo ryzyka i strachu) oraz post-prawdy. Przedstawiam trzy stanowiska, określające relacje pomiędzy oficjalną nauką akademicką a innymi formami wiedzy (wiedzy laików) oraz formami użycia wiedzy poza akademią (w polityce). Pierwsze stanowisko to modernizm wyboru Harry’ego Collinsa i Roberta Evansa ujmujące trzecią falę sporów o naukę. Modernizm wyboru określa sposób podejmowania decyzji politycznych z rekomendacji uczonych, którzy mają samoświadomość metodologiczną możliwości i ograniczeń wiedzy naukowej. Drugim stanowiskiem jest propozycja Steve’a Fullera nauki protestanckiej jako formy wiedzy na własny użytek uwarunkowanej post-prawdą. W tym ujęciu wiedzę może wytwarzać każdy, ale musi ona spełniać specyficzne kryteria. Trzecim stanowiskiem jest zaproponowane przez Marka R. Browna ujęcie wiedzy eksperckiej jako reprezentacji rozmaitych opcji światopoglądowych czy kulturowych; ich reprezentanci zlecają ekspertom stosowne przedstawienie rekomendacji do podjęcia określonych decyzji politycznych.
In this article, I reflect on recent discussions of the methodological status of scientific knowledge within and outside the Academy. I draw attention to the problem of declining public trust in science (risk and fear society) and the phenomenon of post-truth. In the context of these issues, I present three positions whose authors define the relationship between official academic science in relation to other forms of knowledge (lay people) and forms of knowledge use outside the Academy (politics). The first position termed “elective modernism” was formulated by Harry Collins and Robert Evans in the context of discussions of the third wave of science disputes. Elective modernism defines the way in which policy decisions are made on the recommendations of scholars who have a methodological self-awareness of the possibilities and limitations of scientific knowledge. The second position is Steve Fuller’s proposal of protestant science as a form of science in the context of posttruth conditions. In this view, knowledge can be produced by anyone, but it must meet certain specified scientific criteria. The third position is the view of expert knowledge proposed by Mark R. Brown, as a representation of various worldview or cultural options, whose representatives commission experts to make appropriate recommendations for certain political decisions.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2021, 9; 49-66
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 13.

Tytuł:: Akademicka nauka przemysłowa i jej normy PRICE
Academic Industrial Science and its Norms Price
Autorzy:: Lekka-Kowalik, Agnieszka
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/41196060.pdf
Data publikacji:: 2021
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: academic science
industrial science
academic industrial science
research ethics
knowledge production ethics
knowledge as an epistemic commodity
non-instrumental roles of science
nauka akademicka
nauka przemysłowa
akademicka nauka przemysłowa
etyka badań naukowych
etyka produkcji wiedzy
wiedza jako towar epistemiczny
poza-instrumentalne role nauki
Opis:: Ćwierć wieku temu John Ziman sformułował tezę, iż nauka akademicka i nauka przemysłowa stapiają się w jeden system nauki postakademickiej i zarazem postprzemysłowej, w którym Mertonowskie normy nauki akademickiej wyrażone akronimem CUDOS (communism, universalism, disinterestedness, organized scepticism) ustępują miejsca normom nauki przemysłowej wyrażonym akronimem PLACE (proprietary, local, authoritarian, commissioned, expert). W niniejszym artykule bronię tezy, iż ów system wyewoluował w system akademickiej nauki przemysłowej, której normy można wyrazić akronimem PRICE: patron relevant, innovative, competitive, econometrical. Reformowanie nauki akademickiej okazuje się wobec tego także jej re-normowaniem w zakresie i etyki, i organizacji badań. Źródłem owej transformacji jest utożsamienie wiedzy z towarem. Etyka badań naukowych przekształca się w etykę produkcji wiedzy, a instytucje naukowe to producenci wiedzy, która staje się „towarem epistemicznym”, gdy jest na tenże fragment zapotrzebowanie jako na coś, co zaspokaja potrzeby „konsumentów”. Naukowcy są zaś elementem procesu produkcji wiedzy, a sam ten proces podlega kalkulacjom rynkowym. Nie podważa to epistemicznej wartości danego projektu badawczego i jego wyników, ale prowadzi do kontrowersyjnych konsekwencji, m.in. do fragmentaryzacji i aspektualizacji wiedzy, związania kierunków badawczych z interesami podmiotów władzy i ignorowania krytyki transformatywnej. W rezultacie niekiedy to, co było w nauce Mertonowskiej traktowane jako zagrożenie czy wykroczenie przeciwko etosowi nauki okazuje się racjonalnym zachowaniem przedsiębiorcy funkcjonującego na rynku dóbr i usług epistemicznych. Akademicka nauka przemysłowa nie jest też w stanie pełnić w społeczeństwie ról poza-instrumentalnych (kształtowania światopoglądu, wspierania społecznej racjonalności, dostarczania niezależnych ekspertów), które pełniła nauka akademicka. Próby zapobiegania tym problemom czy zagrożeniom będą zaś z góry skazane na niepowodzenie, ponieważ środki zaradcze są oparte na innym rozumieniu wiedzy.
Twenty five years ago John Ziman formulated the thesis that academic science and industrial science merge into one system of post-academic and at the same time post-industrial science, in which the Mertonian norms of academic science expressed by the acronym CUDOS (communism, universalism, disinterestedness, organized scepticism) give way to the norms of industrial science expressed by the acronym PLACE (proprietary, local, authoritarian, commissioned, expert). In this article, I defend the thesis that this system has evolved into a system of academic industrial science, the norms of which can be expressed with the acronym PRICE: patron relevant, innovative, competitive, econometrical. Thus, reforming academic science is also its re-norming in terms of both ethics and the organization of research. The ethics of scientific research is transformed into the ethics of knowledge production. Scientific institutions are seen as producers of knowledge which is an “epistemic commodity.” A particular of knowledge is needed when it satisfies the needs of “consumers.” Scientists are then „elements” of the knowledge production process, and the process itself is subject to market calculations. This does not undermine the epistemic value of a given research project and its results, but it leads to controversial consequences, including fragmentation and aspectualization of knowledge, linking research directions with the interests of social powers, and ignoring transformative criticism. As a result, sometimes what was treated in the Mertonian science as a threat or an offense against the ethos of science turns out to be the rational behavior of an entrepreneur operating on the market of epistemic goods and services. Academic industrial science is also unable to fulfil non-instrumental roles in society (shaping worldviews, supporting social rationality, providing independent experts) that academic science performed. Attempts to prevent these problems or threats will be doomed to failure in advance, because countermeasures are based on a different understanding of knowledge itself.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2021, 9; 29-48
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 14.

Tytuł:: Edmunda Husserla idea nauki i projekt fenomenologii jako nauki ścisłej
Idea of Science and the Project of Phenomenology as Exact Science—Edmund Husserl
Autorzy:: Czarnocka, Małgorzata
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/41185903.pdf
Data publikacji:: 2019
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: idea nauki
Edmund Husserl
nauki pozytywne
filozofia jako ścisła nauka
fenomenologia
idea of science
positive sciences
philosophy as an exact science
phenomenology
Opis:: Śledzę wieloletnie zmagania Edmunda Husserla nad wypracowaniem idei nauki. Idea ta miała dla Husserla kardynalne metafilozoficzne znaczenie: służyła do uformowania właściwej filozofii (fenomenologii), tj. takiej, która ma być ścisłą nauką – nową i wyższą jej postacią. Husserlowska idea nauki nie jest dowolnym projektem indywidualnych badaczy, środowisk uczonych, grup, lecz samą istotą nauki — niezmienną, uniwersalną, niepodlegającą przekształceniom wraz ze zmianami społeczno- kulturowymi, ahistoryczną, niezrelatywizowaną do naukowej praxis.
I investigate Husserl’s long-term research on revealing/constructing a proper idea of science. For Husserl this idea was of tremendous importance: it had to be the basis of forming a (the) proper philosophy (phenomenology), that is, a philosophy which was to be an exact science, a new and higher form of science. According to Husserl, the idea of science is not a free project of individual researchers, scientific communities, but the very essence of science—changeless, universal, nontransformable, non-culturally and socially loaded, ahistorical, and non-relativized to scientific praxis. It was attempt to determine a new status of philosophy which led Husserl’s to the consideration of a universal idea of science.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2019, 7, 2; 247-264
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Skocz do pozycji: 15.

Tytuł:: Pitagorejczycy, albo pochwała metafizyki
The Pythagoreans, or an Apologia for Metaphysics
Autorzy:: Gołosz, Jerzy
Powiązania:: https://bibliotekanauki.pl/articles/41202585.pdf
Data publikacji:: 2021
Wydawca:: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Tematy:: Pythagoreans
metaphysics
science
scientific realism
philosophy of science
basic metaphysics
interpretative metaphysics
pitagorejczycy
metafizyka
realizm naukowy
filozofia nauki
bazowa metafizyka
interpretacyjna metafizyka
Opis:: Artykuł ten stara się pokazać, iż podstawową zasadą metafizyczną pitagorejczyków było przekonanie o harmonii i porządku świata, które miały się najpierw przejawiać w jego strukturze arytmetycznej, zastąpionej następnie po odkryciu wielkości niewspółmiernych (czyli liczb niewymiernych, jak je nazywamy obecnie) strukturą geometryczną. Na przykładzie metafizyki i nauki pitagorejskiej artykuł pokazuje wzajemne związki pomiędzy metafizyką i nauką. Dowodzi z jednej strony niezbędności tej pierwszej dla tej drugiej, dla której pełni rolę przewodnika, z drugiej zaś pokazuje, w jaki sposób poszukiwania naukowe mogą nas zmuszać do modyfikacji wyjściowej metafizyki wówczas, kiedy ta jest nietrafna i nie sprawdza się w badaniach naukowych. Artykuł ten stara się też wykazać na przykładzie pitagorejczyków niezbędność realistycznego podejścia do poznania, czyli konieczność wyjścia poza to, co jest dane w zjawiskach.
This paper attempts to demonstrate that the conviction about the harmony and order of the world was a fundamental metaphysical principle of the Pythagoreans. This harmony and order were primarily sought in the structures of arithmetics, yet following the discovery of incommensurable magnitudes (irrational numbers, as we now call them), the Pythagoreans began to see geometrical structure as a fundamental part of the world. On the example of the Pythagoreans’ metaphysics and science, the paper shows the mutual relations between metaphysics and science. It demonstrates—on the one hand—the necessity of the first as a guide for the latter, and—on the other—how our scientific research can change its basic metaphysical principles when these are found to be inappropriate. The paper also tries to show the need for a realistic approach in our scientific research by means of the same example of the Pythagoreans, that is, the need to discern something which is below the surface appearance.
Źródło:: Filozofia i Nauka; 2021, 9; 251-276
2300-4711
2545-1936
Pojawia się w:: Filozofia i Nauka
Dostawca treści:: Biblioteka Nauki

Artykuł

Zmień widok

na półce

Informacja

Wyszukujesz frazę "science," wg kryterium: Temat

Źródło danych

Dostawca treści

Kolekcja

Rok wydania

Wydawca

Temat

Autor

Typ dokumentu

Język