Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "philosophy of science" wg kryterium: Temat

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-13 z 13
    Tytuł:
    The Philosopher Ahead of His Time. Ludwik Fleck and the Complexity of Science (Communication and Notes)
    Autorzy:
    Coco, Emanuele
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41305356.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    philosophy of science
    sociology of science
    Thomas Kuhn
    Ludwik Fleck
    thought collective
    thought style
    Opis:
    The new edition in Italian of the articles by the Polish microbiologist and philosopher Ludwik Fleck (1896-1961) edited by Francesco Coniglione offers the opportunity for some considerations around this significant scholar. Fleck anticipates Kuhn's ideas as well as those of the sociology of science. For him, any epistemology that does not take psychological and sociological methods into account, or that does not concern itself with economics, technology, art, and even politics, is an epistemology imaginabilis. Here we discuss some key points of the essays collected in the book, some observations taken from the rich introduction of the editor, and an inevitable question: Why has Fleck been neglected for so long?
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2020, 8, 2; 177-183
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Problem big data w naukach eksperymentalnych
    The big data problem in experimental sciences
    Autorzy:
    Leciejewski, Sławomir
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41319209.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    big data
    experimental sciences
    philosophy of science
    methodologyof science
    nauki eksperymentalne
    filozofia nauki
    metodologia nauk
    Opis:
    W artykule opisuję fenomen big data i jak ma się on do pracy badawczej realizowanej w ramach nauk eksperymentalnych. Poszukuję odpowiedzi na dwa ważne pytania. Czy metody badawcze zaproponowane w ramach paradygmatu big data mają zastosowanie w naukach eksperymentalnych? Czy zastosowanie metod badawczych z paradygmatu big data w konsekwencji prowadzi do nowego rozumienia tego, czym jest nauka?
    In the paper the phenomenon of big data is presented. I pay my special attention to the relation of this phenomenon to research work in experimental sciences. I search for answers to two questions. First, do the research methods proposed within the paradigm big data can be applied in experimental sciences? Second, does applying the research methods subject to the big data paradigm lead, in consequence, to a new understanding of science?
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2020, 8, 1; 235-242
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Filozofia nauk, czyli epistemologiczne pożytki z historii poznania naukowego
    Philosophy of Sciences, That Is, Epistemological Advantages of History of Scientific Cognition
    Autorzy:
    Bytniewski, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341712.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    anglosaska filozofia nauki
    francuska filozofia nauk
    historia nauk
    Bachelard
    Canguilhem
    Foucault
    racjonalność nauki
    nieciągłość epistemologiczna
    archeologia wiedzy
    the Anglo-Saxon philosophy of science
    French philosophy of science
    history of sciences
    rationality of science
    epistemological non-continuity
    archeology of knowledge
    Opis:
    Punktem wyjścia artykułu jest wskazanie zjawiska, które polega na samoizolacji intelektualnych kultur filozofii nauki, zamykających się w partykularnych tradycjach, koncentrujących się na z góry ograniczonych tematach, ignorujących osiągniecia innych kultur i środowisk badawczych. Faktu tego nie tłumaczą dostatecznie ani różnice językowe i odrębności kanałów komunikacyjnych, z jakich korzystają społeczności uczonych, ani partykularyzmy instytucjonalne. Artykuł przedstawia i konfrontuje ze sobą w synoptycznym układzie dwie tradycje: anglosaskiej filozofii nauki i francuskiej filozofii nauk. Podkreślam zwłaszcza dwie zasadnicze różnice między nimi. Pierwszą jest różnica między pluralistycznym i dyscyplinarnym rozumieniem nauki w filozofii nauk a monizmem filozofii nauki w traktowaniu takich zagadnień jak: racjonalność nauk(i), rola poszczególnych dyscyplin nauk w kształtowaniu filozoficznego modelu zmienności nauk(i), znaczenie historii nauk(i) dla rozstrzygnięć epistemologicznych, pojmowanie hierarchii wartość poznawczych, pojmowanie przedmiotu historii nauk(i). Drugą istotną różnicę wyznacza odmienność koncepcji relacji między filozofią a historią nauk(i) jakie zakładają filozofia nauki i filozofia nauk.
    The paper takes as the basis of the considerations the phenomenon of the selfisolation of intellectual cultures of philosophy of science; those cultures are closed in individual traditions, consider pre-restricted issues, ignore achievements of other cultures and research environments. This fact cannot be satisfactorily explained by linguistic differences and separate communicative channels used by social groups of scientists. The paper presents and confronts with each other, in a synoptic system, two traditions: Anglo-Saxon philosophy of science and French philosophy of sciences. Two essential differences between them are emphasized. The first one is the difference between the pluralistic and disciplinary grasps of science in philosophy of sciences and the monism of philosophy of science in treating such problems as rationality of science(s), roles of particular scientific fields in forming philosophical models of the science(s) change; the significance of history of science(s) for epistemological solutions, the grasp of the hierarchy of cognitive values, conceiving the object of history of science(s). The second difference lies in the distinctness of the relation between philosophy and history of science(s) assumed by philosophy of science and philosophy of sciences.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2014, 2; 113-134
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Pitagorejczycy, albo pochwała metafizyki
    The Pythagoreans, or an Apologia for Metaphysics
    Autorzy:
    Gołosz, Jerzy
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41202585.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Pythagoreans
    metaphysics
    science
    scientific realism
    philosophy of science
    basic metaphysics
    interpretative metaphysics
    pitagorejczycy
    metafizyka
    realizm naukowy
    filozofia nauki
    bazowa metafizyka
    interpretacyjna metafizyka
    Opis:
    Artykuł ten stara się pokazać, iż podstawową zasadą metafizyczną pitagorejczyków było przekonanie o harmonii i porządku świata, które miały się najpierw przejawiać w jego strukturze arytmetycznej, zastąpionej następnie po odkryciu wielkości niewspółmiernych (czyli liczb niewymiernych, jak je nazywamy obecnie) strukturą geometryczną. Na przykładzie metafizyki i nauki pitagorejskiej artykuł pokazuje wzajemne związki pomiędzy metafizyką i nauką. Dowodzi z jednej strony niezbędności tej pierwszej dla tej drugiej, dla której pełni rolę przewodnika, z drugiej zaś pokazuje, w jaki sposób poszukiwania naukowe mogą nas zmuszać do modyfikacji wyjściowej metafizyki wówczas, kiedy ta jest nietrafna i nie sprawdza się w badaniach naukowych. Artykuł ten stara się też wykazać na przykładzie pitagorejczyków niezbędność realistycznego podejścia do poznania, czyli konieczność wyjścia poza to, co jest dane w zjawiskach.
    This paper attempts to demonstrate that the conviction about the harmony and order of the world was a fundamental metaphysical principle of the Pythagoreans. This harmony and order were primarily sought in the structures of arithmetics, yet following the discovery of incommensurable magnitudes (irrational numbers, as we now call them), the Pythagoreans began to see geometrical structure as a fundamental part of the world. On the example of the Pythagoreans’ metaphysics and science, the paper shows the mutual relations between metaphysics and science. It demonstrates—on the one hand—the necessity of the first as a guide for the latter, and—on the other—how our scientific research can change its basic metaphysical principles when these are found to be inappropriate. The paper also tries to show the need for a realistic approach in our scientific research by means of the same example of the Pythagoreans, that is, the need to discern something which is below the surface appearance.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2021, 9; 251-276
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Alina Motycka – filozofka nauki
    Alina Motycka - philosopher of science
    Autorzy:
    Bytniewski, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41309641.pdf
    Data publikacji:
    2020
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Alina Motycka
    philosophy of science
    epistemology
    C.G. Jung
    archetypes
    myth
    filozofia nauki
    epistemologia
    Carl G. Jung
    archetypy
    twórczość naukowa
    mit
    Opis:
    W artkule przedstawiam poglądy Aliny Motyckiej, polskiej filozofki nauki, zmarłej w 2018 roku. Działalność naukową Motyckiej lokuję w historycznym kontekście dwóch tradycji filozofii nauki – uhistorycznionej jej wersji sygnowanej nazwiskiem Thomasa Kuhna i tradycji logicznej rekonstrukcji nauki jaką w drugiej połowie XX wieku ożywiała myśl Karla Poppera. Sądzę, że taka właśnie sytuacja historyczna stanowi kontekst, w jakim Motycka kształtowała swój pogląd na filozofię nauki, a także z uwagi na tak określony kontekst, problematyzowała własny w niej udział. Co zatem stanowi o oryginalności Jej drogi? Dwie kwestie wysuwają się tu na plan pierwszy. Pierwsza, to rekonstrukcja zasadniczego problemu filozofii nauki, jakim według Motyckiej, jest zagadnienie konfrontacji dwóch teorii naukowych z których wcześniejsza (T1) jest zastępowana przez późniejszą i konkurencyjną względem pierwszej (T2). Motycka w warstwie krytycznej swojej filozofii nauki ukazuje niezdolność epistemologii drugiej połowy XX wieku do adekwatnego ujęcia tej relacji. Przyczynę upatruje w jej braku wytworzenia środków intelektualnych do problematyzowania sytuacji „T1–T2”. Stąd wywodzi się drugi obszar dociekań Autorki, jakim jest kwestia twórczości w nauce. Inspiracji dla skonstruowania adekwatnej epistemologii obejmującej to zagadnienie dostarczają Motyckiej poglądy Carla G. Junga. Przedmiotem jej zainteresowania jest – w tym kontekście – możliwość użycia na terenie filozofii nauki takich pojęć, jak archetyp i mit.
    In the paper, I present the views of Alina Motycka, a Polish philosopher of science who died in 2018. I place Motycka’s scholar activity in a historical context, relative to two traditions of the philosophy of science—its historical version signed by Thomas Kuhn, and the tradition of logical reconstruction of science which in the second half of the twentieth century was revived by the thought of Karl Popper. I believe that this historical situation forms the context in which Motycka shaped her view of the philosophy of science and, because of such a particular context, she has participated in it with her own problematizations. So, what constitutes the originality of her way? Two issues come to the fore here. The first is the reconstruction of the fundamental problem of the philosophy of science, which, according to Motycka, is the question of confronting two scientific theories, of which the earlier (T1) is replaced by a later and competitive one (T2). Motycka shows the inability of the epistemology of the second half of the 20th century to adequately capture this relationship. The reason for this is the lack of intellectual means to problematize the situation T1–T2. The second area of the author’s interest is the issue of creativity in science. She was inspired by the theories of Carl G. Jung. In this context, it is of interest to use the philosophy of science of terms such as archetype and myth.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2020, 8, 2; 217-229
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Stanisława Kamińskiego opcje metodologiczne
    Stanisław Kamiński’s Methodological Options
    Autorzy:
    Bronk, Andrzej
    Walczak, Monika
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343871.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    definicja nauki
    etyka nauki
    filozofia
    filozofia nauki
    metoda naukowa
    metodologia
    nauka
    nauki przyrodnicze i humanistyczne
    racjonalność nauki
    Stanisław Kamiński
    teologia
    teoria nauki
    typologia nauk
    definition of science
    classification of sciences
    ethics of science
    humanities and natural sciences
    methodology
    philosophy
    philosophy of science
    rationality of science
    science
    scientific method
    theology
    theory of science
    Opis:
    Stanisław Kamiński (1919–1986) był filozofem, filozofem nauki i historykiem nauki. Całe jego życie zawodowe od 1949 roku związane było z Wydziałem Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Do głównych dziedzin zainteresowań Kamińskiego należały ogólna i szczegółowa metodologia nauk, metodologia filozofii, historia nauki i logiki oraz semiotyka m. in. średniowieczna. Podkreślając specyfikę klasycznego sposobu uprawiania filozofii jako poznania autonomicznego w stosunku do nauk empirycznych i teologii, pewnego i najogólniejszego, badał zastosowania logiki do filozofii oraz podał metodologiczną charakterystykę niektórych dyscyplin filozoficznych (metafizyki ogólnej, antropologii filozoficznej, etyki, filozofii religii, filozofii dziejów). Charakterystyczny dla podejścia Kamińskiego był osobliwy historyzm (indukcja doksograficzna), polegający na nawiązywaniu do dziedzictwa przeszłości, by szukać w nim inspiracji i kontekstu rozumienia dla własnych problemów. Nawiązywał bezpośrednio do dwu głównie tradycji filozoficznych: klasycznej (arystotelesowsko-tomistycznej) oraz analitycznej, zarówno w wydaniu scholastyki, jak i szkoły lwowsko-warszawskiej. Pierwszej – realistycznej teorii bytu i poznania, ale także historii filozofii – zawdzięczał swe filozoficzne i historyczne, drugiej – logiczne i metodologiczne zainteresowania nauką. Przyjmował, że jednym z głównych zadań refleksji metodologicznej jest badanie (na ogół niejawnych) założeń filozoficznych i metodologicznych, na których opiera się metoda naukowa, oraz krytyka prób skrajnie ideologicznego wykorzystywania nauki do celów nienaukowych. Był przekonany o potrzebie i zasadności uprawiania różnych typów badań nad nauką. Sprzyja to rozumieniu znaczenia i miejsca nauki w kulturze, teoretycznemu wyjaśnieniu natury i podstaw wiedzy naukowej, poznawczych roszczeń nauki, pokazaniu integrującej roli refleksji metodologicznej dla unifikacji specjalistycznych dyscyplin i współpracy między naukowcami, jak również podkreśleniu praktycznej ważności świadomości metodologicznej dla poszczególnych nauk a także filozofii, dla której jest ona przeważnie jedynym narzędziem samokontroli. Podkreślał, że badanie natury nauki winno uwzględnić wszystkie jej aspekty: logiczno- metodologiczny, humanistyczny i filozoficzny. Główna jednak rola przypada podejściu filozoficznemu (epistemologicznemu). Kamiński odróżniał trzy podstawowe typy nauk o nauce: humanistyczne (historia, socjologia, psychologia, ekonomia i polityka nauki), filozoficzne (ontologia, epistemologia, wąsko pojęta filozofia nauki i filozofia kultury) oraz formalne (logika języka naukowego, logika formalna, teoria rozumowań stosowanych w nauce oraz metodologia nauki). Kamiński interesował się głównie naturą nauki (obejmującą przedmiot, cele, metodę, strukturę i genezę), tj. tym, co w dziejach nauki niezmienne. Pojmował naukę jako epistéme (średniowieczną scientiae) oraz utożsamiał racjonalność wiedzy naukowej z jej metodycznością i szeroko pojmowaną logicznością. Mimo dostrzegania wielu ograniczeń wiedzy racjonalnej, nauka pozostawała dla niego wzorem poznania racjonalnego. Był przekonany, iż celem szeroko pojętego poznania naukowego jest wiedza prawdziwa, a w filozofii — nadto konieczna. Uważał, że „cała logika współczesna stanowi dyscyplinę filozoficzną w szerokim tego ostatniego słowa znaczeniu” i to „ze względu na swój ogólny i spekulatywny (a wedle niektórych również apodyktyczny) charakter oraz stosunkowo maksymalne wykorzystanie jej rezultatów”.
    Stanisław Kamiński (1919–1986) was a philosopher, philosopher of science and historian of science. His all academic carrier was pursuing at the Catholic University in Lublin (KUL). The main interests of Kamiński was the history of science and logic, general and special methodology, methodology of philosophy and (medieval) semiotics. He himself saw his main achievements in the domain of the theory of science and the methodology of classical philosophy, especially in the studies of the method and language of metaphysics. He gave a methodological description of general metaphysics, philosophical anthropology, ethics, philosophy of religion, philosophy of history and studies on religion (religiology). He investigated the beginnings of the mathematical induction in the Middle Ages and in modern times, the modern history of the theory of definition, theory of argumentation (reasoning), the structure and the evolution of scientific theory, deductive method, the achievements of logic and philosophy in Poland. A characteristic feature of Kamiński's philosophical and methodological approach was a specific historicism, consisting of referring to the heritage of the past and at the same time to the latest achievements in logic and philosophy of science. He had a broad concept of knowledge and was a maximalist both in raising questions and in giving answers. In accordance with classical philosophy he saw the substance of person as ens rationale, a being realizing himself in a disinterested search for a theoretical truth, whose highest expression is philosophy. He stressed the epistemological and methodological plurality of knowledge, distinguished and investigated material and formal parts of knowledge. He also distinguished—besides commonsense knowledge—the scientific, philosophical and theological knowledge, nonreducible each to other. At the top he set sapiential knowledge which is much more than a simple generalization of all particular kinds of knowledge. Kamiński derived his understanding of science from contemporary as well as classical philosophy. He determined the nature of science from the point view of its subject matter, aims, methods, logical structure and genesis. The question of what science was for him a philosophical question, presupposing an appropriate understanding of the nature of the world. Kamiński opted for a pluralistic approach to the world: the principal object of science is the objective world, subjective states of man and products of his mind and language. The best diagnostic test of the scientific character of science is the scientific method. Kamiński assumes here pluralism: different subject matter and different goals of scientific cognition require different research strategies and types of cognitive procedures. He also accepts an antinaturalistic position in the humanities which he regards as methodologically autonomous in regard to natural sciences. The publications of S. Kamiński include over 350 positions. During his life three books have been published: Georgonne'a teoria definicji [Georgonne's Theory of Definition], Lublin 1958; Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk [Concept of Science and Classification of Sciences], Lublin 1961, 19813; and (together with M. A. Krąpiec) Z teorii i metodologii metafizyki [On the Theory and Methodology of Metaphysics], Lublin 1962. After his death five volumes of Collected Papers have been published: vol. I: Jak filozofować? [How to Philosophize? Studies in Methodology of Classical Philosophy], edited by Tadeusz Szubka, Lublin 1989; vol. II: Filozofia i metoda. Studia z dziejów metod filozofowania [Philosophy and Method. Studies from the History of the Method of Philosophizing], edited by Józef Herbut, Lublin 1993; vol. III: Metoda i język. Studia z semiotyki i metodologii nauk [Method and Language. Studies in Semiotics and Philosophy of Science], edited by Urszula Żegleń, Lublin 1994; vol. IV: Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk [Science and Method. Concept of Science and Classification of Sciences], edited by Andrzej Bronk, Lublin 1992); vol. V: Światopogląd – Religia – Teologia [Worldview – Religion – Theology], edited by Monika Walczak and Andrzej Bronk, Lublin 1998.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 199-230
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Swoistość ontologiczna i epistemologiczna kosmologii jako nauki o Wszechświecie
    The Ontological and Epistemological Specificity of Cosmology as a Science on the Universe
    Autorzy:
    Krawiec, Adam
    Szydłowski, Marek
    Tambor, Paweł
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343867.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    swoistość kosmologii
    kontrowersyjność kosmologii
    odmienność przedmiotowo-metodologiczna kosmologii
    ewolucja Wszechświata
    topologiczna niedookreśloność modelu geometrycznego czasoprzestrzeni
    modern cosmology
    philosophy of science
    methodological specificity of cosmology
    the evolution of the Universe
    Opis:
    W pracy charakteryzujemy swoistość, tj. wyjątkowość kosmologii współczesnej rozumianej jako fizyka Wszechświata. Swoistość ta przejawia się w stosunku do samego przedmiotu badań oraz w stosunku do sposobów zdobywania wiedzy o Wszechświecie, w tym także metod stosowanych do rozwiązywania problemów. Twierdzimy, że kosmologia jest odmienna od standardowej praktyki badawczej fizyki współczesnej (odmienność metodologiczna). Odmienność przedmiotowometodologiczna współczesnej kosmologii jest źródłem kontrowersyjności kosmologii (twierdzi tak Helge Kragh (1996)). W pracy wskazujemy brak uzasadnienia takiej jej oceny. Odmienność przedmiotowo-metodologiczna kosmologii nie jest dla nas kontrowersyjna. Identyfikujemy tę odmienność między innymi ze swoistością predykcji (asymetria między retrognozą a prognozą), temporalnością kosmologii związanej z rozwojem technik obserwacyjnych, problemem horyzontu oraz specyfiką problemu warunków początkowych. Wskazujemy na niedookreśloność modelu czasoprzestrzennego w kosmologii w dwóch aspektach: a) problemu warunków początkowych dla ewolucji Wszechświata oraz b) problemu topologicznej niedookreśloności modelu geometrycznego czasoprzestrzeni.
    We discuss the specificity of modern cosmology understood as the physics of the Universe. We can treat cosmology as specific because of its object, i.e. the physical Universe is specific, as well as the ways of acquiring the knowledge about the Universe are specific. We argue that the specific and, in some sense, unique methodological nature of modern cosmology compared to physics is not controversial, as it is claimed among others by Helge Kragh. In our view this specificity is natural of cosmology itself and has its foundations in: 1) the asymmetry of prediction (which favors retrognosis), 2) the temporal nature of observations applied in cosmological investigations, 3) the horizon problem and the relevance of initial conditions for cosmological evolution.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 149-174
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Filozofia techniki Gernota Böhmego
    Gernot Böhme’s Philosophy of Technics
    Autorzy:
    Czerniak, Stanisław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31341713.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    modele filozofii nauki
    filozofia techniki
    technicyzacja
    antropologia filozoficzna
    Teoria krytyczna
    racjonalność techniki
    kulturowe hamulce technicyzacji
    dialektyka technicyzacji
    philosophy of science models
    philosophy of technology
    technification
    philosophical anthropology
    critical theory
    rationality of technology
    cultural brakes on technification
    dialectic of technification
    Opis:
    Przedmiotem artykułu jest rekonstrukcja głównych wątków filozofii techniki Gernota Böhmego. W swych pracach z tego zakresu zawartych w tomie Invasive Technisierung. Technikphilosophie und Technikkritik (2008) Böhme odchodzi od założeń swej rozwijanej wcześniej koncepcji „finalizacji nauki” (kwestię tę autor omawia szczegółowo w pierwszej części tekstu) i sytuuje filozofię techniki na pograniczu antropologii filozoficznej oraz filozofii społecznej, pytając o skutki procesów technicyzacji zarówno dla tożsamości człowieka współczesnego, jak i przeobrażeń wzorów integracji społecznej (społeczna rola sieci informatycznych i technostruktur). Jego stanowisko ma charakter par excellence krytyczny. Böhme odwołuje się do filozoficznej tradycji Szkoły Frankfurckiej i w polemicznym nawiązaniu do filozofii społecznej Jürgena Habermasa pyta o kryteria „racjonalności” techniki. Omawia także kulturowe źródła oporu przed „inwazyjną technicyzacją” nie tylko w kulturze Zachodu, lecz także w kulturach Dalekiego Wschodu. Zastanawia się wreszcie nad tymi horyzontami antropologicznymi postępu technicznego, które uważa za neutralne etycznie i które odsłaniać mają przed człowiekiem nowe możliwości samowiedzy i ekspresji. Analizy autora kończy zestawienie kilku pytań, które wskazują jego zdaniem na kwestie otwarte w filozofii techniki Böhmego.
    The article reconstructs the main threads of Gernot Böhme’s philosophy of technology. In his writings on the subject in the volume Invasive Technification: Critical Essays in the Philosophy of Technology (2008) Böhme abandons his earlier “finalisation of science” theory (which the author expounds in detail in the first part of the article) and situates philosophy of technology between philosophical anthropology and social philosophy. In this context, he reflects on the effects of technification for the identity of contemporary humans and changing social integration models (the social role of IT networks and technostructures). Böhme’s position is par excellence critical. Referring to the philosophical traditions of the Frankfurt School, he argues against the social philosophy of Jürgen Habermas and asks about the criteria which determine the “rationality” of technology. Böhme also reviews the cultural sources of resistance to “invasive technification”, not only in Western, but also in Far Eastern cultures. Finally, he discusses those anthropological horizons of technological progress which he considers to be ethically neutral and capable of opening new areas of self-knowledge and expression to humankind. The author closes his paper with a set of questions which in his opinion point to some still open issues in Böhme’s philosophy of technology.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2014, 2; 135-153
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Leszek Kołakowski – nieznany konstruktywista
    Leszek Kołakowski – An Unknown Constructivist
    Autorzy:
    Chałubiński, Mirosław
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343098.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Leszek Kołakowski
    Richard Rorty
    konstruktywizm
    czynna rola podmiotu w poznaniu
    Warszawska Szkoła Historii Idei
    socjologia wiedzy
    rewizjonizm
    constructivism
    active role of the cognitive subject
    The Warsaw School of History of Ideas
    anti-fundamentalist philosophy of science
    sociology of knowledge
    revisionism
    Opis:
    Artykuł prezentuje filozofię Leszka Kołakowskiego nie tylko na tle konstruktywistycznych nurtów w epistemologii (m.in. neopragmatyzmu Richarda Rorty’ego i metodologicznego anarchizmu), lecz również w kontekście rewizjonizmu marksistowskiego (m.in. Stanisława Brzozowskiego, Antonio Gramsciego i György Lukácsa). Wspólny teoretyczny mianownik stanowią dla nich te rodzaje teorii poznania, które akcentują czynną rolę podmiotu w poznaniu. Cechuje je też zazwyczaj sceptycyzm i agnostycyzm. Artykuł ten pokazuje także ideologiczno-polityczne implikacje filozoficznych badań Kołakowskiego w okresie istnienia Warszawskiej Szkoły Historii Idei w latach 1955–1968.
    The paper presents Leszek Kołakowski’s philosophy by comparing it not only with different constructivist threads in epistemology (among others, Richard Rorty’s neopragmatism and methodological anarchism), but also with Marxist revisionism (Stanisław Brzozowski, Antonio Gramsci, György Lukács). The epistemologies emphasizing an active role of the subject in cognition are here taken into account. Their common attribute is frequently scepticism and agnosticism. The paper also shows some ideological-political implications of Kołakowski’s research in the period of the Warsaw School of History of Ideas in 1955–1968.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2016, 4; 231-240
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Lem’s Philosophy of Chance in his Fiction and Non-Fiction
    Autorzy:
    Graefrath, Bernd
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31234049.pdf
    Data publikacji:
    2022
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    Stanislaw Lem
    chance
    science fiction
    philosophy of technology
    philosophy of biology
    philosophy of culture
    Opis:
    Stanislaw Lem recognizes the far-reaching role of chance both in gaining knowledge and in explaining the development of cultural norms. The consequences are explored by him in fiction and non-fiction.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2022, 10; 27-30
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Filozofia a nauki ścisłe
    Philosophy and Exact Sciences
    Autorzy:
    Król, Zbigniew
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31342805.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    nauka
    filozofia
    potrzeby utylitarne
    zrozumienie rzeczywistości
    science
    philosophy
    utilitarian needs
    the understanding of reality
    Opis:
    W artykule argumentuje się za nierozerwalną unią filozofii (szczególnie rozumianej) z nauką, wykazując, że filozofia jest koniecznym elementem praktyki naukowej. Autor przedstawia argumenty na rzecz niezbywalnej potrzeby i obecności filozofii w nauce, której cele nie redukują się do realizacji potrzeb utylitarnych. Potrzeba filozofii bierze się z dążenia człowieka do zrozumienia rzeczywistości, które jest też głównym celem nauki.
    In the paper the non-separable union of philosophy and science is demonstrated; it is argued that philosophy is a necessary element of scientific practice. The author presents some arguments for the inalienable presence and need of philosophy in science whose aspirations – as he maintains – are not being reduced to the realization of utilitarian needs. The necessity of philosophy originates from the human pursuit of the understanding of reality; this understanding also is the main task of science.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2014, 2; 65-69
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Edmunda Husserla idea nauki i projekt fenomenologii jako nauki ścisłej
    Idea of Science and the Project of Phenomenology as Exact Science—Edmund Husserl
    Autorzy:
    Czarnocka, Małgorzata
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/41185903.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    idea nauki
    Edmund Husserl
    nauki pozytywne
    filozofia jako ścisła nauka
    fenomenologia
    idea of science
    positive sciences
    philosophy as an exact science
    phenomenology
    Opis:
    Śledzę wieloletnie zmagania Edmunda Husserla nad wypracowaniem idei nauki. Idea ta miała dla Husserla kardynalne metafilozoficzne znaczenie: służyła do uformowania właściwej filozofii (fenomenologii), tj. takiej, która ma być ścisłą nauką – nową i wyższą jej postacią. Husserlowska idea nauki nie jest dowolnym projektem indywidualnych badaczy, środowisk uczonych, grup, lecz samą istotą nauki — niezmienną, uniwersalną, niepodlegającą przekształceniom wraz ze zmianami społeczno- kulturowymi, ahistoryczną, niezrelatywizowaną do naukowej praxis.
    I investigate Husserl’s long-term research on revealing/constructing a proper idea of science. For Husserl this idea was of tremendous importance: it had to be the basis of forming a (the) proper philosophy (phenomenology), that is, a philosophy which was to be an exact science, a new and higher form of science. According to Husserl, the idea of science is not a free project of individual researchers, scientific communities, but the very essence of science—changeless, universal, nontransformable, non-culturally and socially loaded, ahistorical, and non-relativized to scientific praxis. It was attempt to determine a new status of philosophy which led Husserl’s to the consideration of a universal idea of science.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2019, 7, 2; 247-264
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Spór o naukowość filozofii. O Zdzisława Cackowskiego dyskusji z fenomenologią
    The Dispute on the Scientific Status of Philosophy. On Zdzisław Cackowski’s Discussion with Phenemenology
    Autorzy:
    Dębowski, Józef
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/31343870.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii PAN
    Tematy:
    filozofia
    nauka
    nauki szczegółowe
    fenomenologia
    filozofia marksistowska
    epistemologia
    rzeczywistość
    działanie
    poznawanie
    wiedza
    empiryzm
    indukcjonizm
    pozytywizm
    scjentyzm
    praksizm
    bezzałożeniowość (Voraussetzungslosigkeit, Vorurteilslosigkeit)
    „zasada bezzałożeniowości” (das Prinzip der Voraussetzungslosigkeit)
    transcendentalizm
    ejdetyzm
    bezpośrednie doświadczenie
    philosophy
    science
    phenomenology
    Marxist philosophy
    epistemology
    reality
    action
    acquisition
    knowledge
    empiricism
    inductionism
    positivism
    scientism
    praxism
    assumptionlessness (Voraussetzungslosigkeit, Vorurteilslosigkeit)
    the rule of assumptionlessness (das Prinzip der Voraussetzungslosigkeit)
    transcendentalism
    eidetism
    direct experience
    Opis:
    W artykule dokonuję rekonstrukcji i krytycznie omawiam (analizuję) podstawowe zręby Zdzisława Cackowskiego sposobu rozumienia filozofii i nauki. Podkreślam, iż według Cackowskiego filozofia jest nauką (i to nauką nomotetyczną), choć zarazem jest to nauka ze wszystkich najogólniejsza. Filozofia bowiem, podobnie jak nauki szczegółowe, spełnia wszystkie najważniejsze, tak jak je określa Cackowski, warunki i kryteria naukowości. Filozofia ponadto, podobnie jak każda inna nauka, prócz funkcji poznawczej, pełni również istotne funkcje praktyczne, w szczególności światopoglądowo-ideologiczne. Natomiast specyfika (swoistość) filozofii wynika z jej aspiracji uniwersalistycznych i według Cackowskiego polega na bezprecedensowo wysokim (najwyższym) stopniu ogólności odkrywanych przez nią prawidłowości — prawidłowości dotyczących obiektywnie istniejącej rzeczywistości i jej poznania. O specyfice filozofii przesądza zdaniem Cackowskiego również to, że usiłuje ona zgłębić naturę jakościowych skoków pomiędzy podstawowymi segmentami świata realnego, np. pomiędzy obiektami kwantowymi i korpuskularnymi, przyrodą nieorganiczną i organiczną, procesami neuronalnymi i umysłowymi itp. By jednak nie oderwać się od rzeczywistości, zdaniem Cackowskiego, filozoficzne syntezy każdorazowo winny być zakotwiczone w wyspecjalizowanych badaniach nauk szczegółowych, w konkretnych wynikach tych badań oraz w szeroko pojętej praktyce naukowej i społecznej, czyli w sferze praxis. Sposób rozumienia filozofii przez Cackowskiego czyni ją zatem, z jednej strony, zasadniczo zbieżną z pozytywistyczną, scjentystyczną i marksistowską koncepcją filozofii, z drugiej zaś strony — sytuuje ją w wyraźnej opozycji do fenomenologicznej jej koncepcji. Zastrzeżenia i sprzeciw Cackowskiego wobec fenomenologicznego projektu badań filozoficznych były w jego twórczości względnie stałe (z biegiem lat zmieniały się tylko nieznacznie) i z reguły dotyczyły: (1) zakresu i sensu ich autonomii wobec nauk szczegółowych, (2) zasady bezzałożeniowości (i to bez względu na stopień jej radykalizmu), (3) Husserlowskiej „zasady wszelkich zasad” jako głównego metodologicznego principium, (4) fenomenologicznej koncepcji bezpośredniego doświadczenia, (5) możliwości i zakresu poznania ejdetycznego, (6) idei transcendentalizmu i koncepcji czystej świadomości oraz (7) zasadniczej postawy fundamentalistycznej, motywowanej zarówno wątkami kartezjańskimi, jak i, zdaniem Cackowskiego, całkowicie irracjonalną tęsknotą do odkrycia absolutu metafizycznego i epistemologicznego.
    In the article I analytically reconstruct Zdzisław Cackowski’s basic ways of the understanding character of philosophy and science. I emphasize that according to Cackowski philosophy is a science (a nomothetic one) but simultaneously it is the most general science. Philosophy, like other sciences, satisfies conditions and criteria of being science. Besides its cognitive function, philosophy, like other sciences, plays practical functions; especially it is a basis of worldviews and ideologies. According to Cackowski, the specific character of philosophy arises from its universalistic aspirations and consists in a very high level of generality of discovered principles; those principles refer to the objective reality and knowledge on it. The specificity of philosophy also consists in—according to Cackowski—revealing the nature of qualitative jumps between basic segments of the real world, e.g. between quantum objects and macroscopic ones, between non-organic and organic nature; between neuronal processes and mind process etc. However, tending to not break the link between philosophy and reality, Cackowski grounds philosophical synthesis in scientific discoveries, results, and scientific praxis. Cackowski’s way of understanding of philosophy is, on the one hand, close to positivistic, scientific and Marxist concepts of philosophy, and on the other hand, it is opposite to the phenomenological concept of philosophy. Cackowski’s reservations and objections to the phenomenological project of philosophical investigations appear continuously in his works (they change only slightly in the course of time), and they refer to: (1) the scope and the meaning of the autonomy of sciences, (2) the rule of assumptionless standpoint (regardless of the level of its radicalism), (3) Husserl’s “rule of the all rules” as a basic methodological principle, (4) the phenomenological concept of direct experience, (5) the possibility and the range of eidetic knowledge, (6) the idea of transcendentalism and the concept of pure consciousness, (7) the essential fundamental position, motivated by Descartes’s ideas and irrational longing to discover the metaphysical and epistemological absolute.
    Źródło:
    Filozofia i Nauka; 2018, 6; 231-249
    2300-4711
    2545-1936
    Pojawia się w:
    Filozofia i Nauka
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-13 z 13

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies