Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "Co" wg kryterium: Temat


Tytuł:
Wpływ presorpcji metanu na zmiany wymiarów zewnętrznych węgla kamiennego podczas sorpcji ditlenku węgla
The effects of methane presorption on the variations of external diameters of hard coals during the sorption of carbon dioxide
Autorzy:
Zarębska, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062829.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
presorpcja CO2
zatłaczanie CO2
węgiel kamienny
rozszerzalność/kontrakcja
CO2 presorption
CO2 injection
hard coal
expansion/contraction
Opis:
W pracy przedstawiono badania mające na celu obserwację zachowania węgla kamiennego podczas gromadzenia w nim gazów kopalnianych i zmianę jego wymiarów zewnętrznych związaną z tym procesem. Podczas sorpcji gazów następuje zwiększenie wymiarów węgla, natomiast podczas desorpcji jego kontrakcja. Otrzymane wyniki badań wskazują, że węgiel bardziej rozszerza się w kierunku prostopadłym (ε﬩) do uławicenia niż w kierunku równoległym (ε//). Zarówno dla procesów sorpcyjnych, jak i dylatometrycznych osiągnięcie stanu równowagi następuje szybciej w układach węgiel–ditlenek węgla niż węgiel–metan. Mimo, że węgle kamienne w procesie sorpcji chłoną CO2 ponad dwukrotnie więcej ditlenku węgla niż metanu, ich deformacja sorpcyjna jest około trzy razy większa podczas sorpcji ditlenku węgla w porównaniu z metanem. Z przeprowadzonych badań wynika, że zatłoczenie ditlenku węgla do złoża metanowego, może być przyczyną, przy braku możliwości rozszerzania węgla w złożu, zwiększenia naprężeń w górotworze i w konsekwencji zmiany przepuszczalności złoża.
Experiments were performed to investigate the hard coal behaviour while accumulating mine gases and the changes in its external dimensions that accompany this process. Sorption of mine gases brings about an increase of external dimensions of coal, and their desorption is accompanied by coal contraction. The results show that coal expansion is more pronounced in the direction perpendicular (ε﬩) to the bedding than parallel to it (ε //). The equilibrium condition both in sorption and expansion processes can be reached more quickly in the coal–CO2 than for coal–CH4 systems. In spite of the fact that coals tend to sorb CO2 much more effectively than CH4, their deformation ability due to sorption is three times greater during sorption of carbon dioxide than for methane. The tests reveal that injection of carbon dioxide to the coalbed containing methane may lead to increased stresses in the rock strata as the coal will not be able to expand any further and this will cause changes of the seam permeability.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 133--136
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Możliwości geologicznej sekwestracji CO2 w utworach czerwonego spągowca basenu Poznania
Future prospects for CO2 storage in geological structures of the Rotliegend Poznań Basin
Autorzy:
Lubaś, J.
Kiersnowski, H.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062915.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
czerwony spągowiec
sekwestracja CO2
Rotliegend
CO2 sequestration
Opis:
Budowa geologiczna basenu Poznania, stanowiącego część polskiego permskiego basenu czerwonego spągowca, stwarza bardzo korzystne warunki do wielkoskalowej sekwestracji CO2. Znacznej miąższości utwory o korzystnych parametrach petrofizycznych, których przestrzeń porowa jest wypełniona solanką, tworzą megastrukturę przykrytą szczelnie od góry znaczącym pakietem ewaporatów cechsztyńskich o doskonałych parametrach izolujących. Szczelność tę potwierdzają liczne złoża gazu ziemnego, które utworzyły się w lokalnych niewielkich wyniesieniach morfologicznych. Z kolei szczelność peryferyjnych części niecki poznańskiej (kompleksu składowania) dokumentują złoża gazu, wytworzone w formie pułapek litologicznych na skutek wyklinowania się warstw kolektorskich czerwonego spągowca bądź zaniku jego cech zbiornikowych. Ten ogromny zawodniony zbiornik dodatkowo jest nasycony gazem ziemnym rozpuszczonym do warunków nasycenia w jego wysoko zmineralizowanych solankach. Znaczna ilość złóż gazu ziemnego została już wyeksploatowana, pozostała jednak infrastruktura instalacji powierzchniowych, a szczególnie korytarzy gazociągów przesyłowych, które mogłyby być wykorzystane do przesyłu sekwestrowanego CO2, np. z aglomeracji Poznania. Wykonane do chwili obecnej modelowania statyczne i dynamiczne, potwierdziły możliwość składowania w omawianej megastrukturze kilkuset mln ton CO2.
Rotliegend geology of the Poznań Basin, being part of the Polish Permian Basin, provides favourable conditions for large-scale CO2 storage. The Rotliegend deposits of significant thickness and advantageous petrophysical parameters, where the pore space is filled by brine, form a mega-structure sealed at the top by a thick unit of Zechstein evaporites. The quality of these seals is confirmed by the existence of several gas fields, originated in relatively small geomorphological traps. In turn, integrity of peripheral parts of the storage complex in the Poznań Basin is proven by the presence of gas fields originated as stratigraphic (upslope thinning reservoir lithofacies) or digenetic (decreasing reservoir conditions) gas traps. In addition, this large aquifer is saturated by natural gas, dissolved in highly mineralized brines, up to the maximum saturation phase. The majority of gas fields are depleted, but surface infrastructure has remained, especially gas pipeline systems, which can be used for transferring sequestrated CO2, for example, from Poznań agglomeration. Static and dynamic modeling has proved the possibility of storage of several hundred million metric tons of CO2 in this mega-structure.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 17--26
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Możliwość wspomagania wydobycia ropy naftowej ze złoża Nosówka poprzez zatłaczanie CO2
Possibility of enhanced oil recovery from the Nosówka oil reservoir by CO2 injection
Autorzy:
Łętkowski, P.
Szott, W.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062709.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
wspomaganie wydobycia ropy naftowej
zatłaczanie CO2
sekwestracja CO2
symulacje złożowe
EOR
CO2 injection
CO2 sequestration
simulation modeling
Opis:
W artykule przeanalizowano problem wspomaganego wydobycia ropy naftowej ze złoża Nosówka przy pomocy zatłaczania do złoża dwutlenku węgla. W tym celu skonstruowano kompozycyjny model symulacyjny złoża. Model ten wykorzystano do przeprowadzenia wielowariantowych symulacji prognostycznych. Porównano efekty różnych scenariuszy zatłaczania CO2 i wydobycia ropy ze złoża oraz wskazano najbardziej skuteczny program sczerpania ropy ze złoża Nosówka. Określono również pojemność sekwestracyjną struktury do magazynowania CO2.
The paper addresses the problem of enhanced oil recovery (EOR) in the Nosówka oil field by the injection of CO2. It was analysed with the use of a compositional simulation model of the reservoir. Multi-scenario forecasts of the process were performed by simulation modeling. Their results were discussed and compared with respect to the final recovery factor. A most effective scenario was found and characterized. The CO2 storage capacity of the structure was also determined.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 107--116
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Sekwestracja dwutlenku węgla w pokładach węgla kamiennego – analiza badań sorpcyjnych
Polish coals CO2 sequestration – the sorptic investigation analysis
Autorzy:
Zarębska, K.
Baran, P.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062649.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
sekwestracja CO2
sorpcja
węgiel kamienny
CO2 sequestration
sorption
coal
Opis:
Badania eksperymentalne sorpcji dwutlenku węgla przeprowadzono ze względu na aktualną problematykę sekwestracji tego gazu, między innymi w naturalnych rezerwuarach paliw kopalnych. Wykorzystano metodę objętościową w zakresie ciśnienia do 3 MPa, w temperaturze 298°K, na próbkach o frakcji ziarnowej. Z analizy uzyskanych izoterm sorpcji wynika, że największą chłonnością sorpcyjną charakteryzuje się węgiel pochodzący z kopalni Pniówek. Podstawowym celem pracy było określenie wpływu rodzaju węgla (zawartość % C, refleksyjność, porowatość oraz grupa macerałów) na wielkość chłonności sorpcyjnej względem CO2 dla próbek pochodzących z polskich kopalni węgla kamiennego. Uzyskane wyniki miały w założeniu posłużyć do stworzenia prostego modelu oddziaływań w układzie węgiel kamienny–gaz, który można by wziąć pod uwagę podczas oceny przydatności złoża do zatłoczenia w nim CO2.
The experimental investigation of carbon dioxide sorption has been undertaken because of the gas sequestration (especially in fossil fuels) problematic. It was done on grained fraction samples with use of volumetric method under pressure up to 3 MPa and temperature 98 K. Isotherm analysis revealed Pniówek Mine coal sorption capacity as the highest. The main aim of the investigation was to show an influence of a coal (containance of % C, reflectance, porosity) and maceral groups in CO2 sorptic capacity for Polish mine-samples. Results have been seen to use as simple model for qualification coal bead in context of CO2 injection.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2010, 439 (1); 65--68
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
CCS jako jedna z metod redukcji emisji CO2
CCS as one of the CO2 emission reduction methods
Autorzy:
Adamczak-Biały, T.
Wójcicki, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2061847.pdf
Data publikacji:
2017
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
emisja CO2
wychwyt CO2
projekty wychwytu i podziemnego składowania CO2 w strukturach geologicznych
wspomaganie wydobycia ropy naftowej
zmiany klimatyczne
CO2 emission
CO2 capture
Carbon Capture and Storage/Sequestration (CCS)
Enhanced Oil Recovery (EOR)
climate changes
Opis:
W artykule zaprezentowano jeden ze sposobów ograniczenia emisji gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za wzrost temperatury i zmiany klimatu. Jest nim technologia wychwytu i podziemnego składowania CO2 w strukturach geologicznych (Carbon Capture and Storage – CCS). Większość projektów CCS na dużą skalę (tzn. wychwyt i składowanie CO2 rzędu 1 mln t/rok) funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Wiele z nich wiąże się z wykorzystywaniem CO2 wychwyconego z procesów przemysłowych do wspomagania wydobycia ropy naftowej (Enhanced Oil Recovery – EOR). Prezentowane przykłady projektów to: Boundary Dam Carbon Capture and Storage (Kanada), Great Plains Synfuels and Weyburn-Midale (Kanada) i Kemper County Energy Facility (Stany Zjednoczone). Aktualnie realizowane projekty CCS mają zasadnicze znaczenie, gdyż ukazują gotowość technologiczną do komercyjnego wdrożenia technologii wychwytu i geologicznego składowania CO2. W chwili obecnej mamy na świecie 15 działających dużych projektów CCS oraz 7 na końcowym etapie inwestycji.
Information presented in the article allows us to introduce one of the approaches to reducing anthropogenic greenhouse gas emissions responsible for the temperature increase and climate change. This is the technology of capture and underground storage of carbon dioxide in geologic structures (Carbon Capture and Storage – CCS). Most of the large-scale CCS projects (i.e. capture and storage of an order of magnitude of 1 million tonnes of CO2 per year) operate in the United States and Canada. Many of them are associated with the use of CO2 captured from the industrial processes for the enhanced oil recovery (EOR). The presented examples of projects are: Boundary Dam Carbon Capture and Storage (Canada), Great Plains Synfuels and Weyburn-Midale (Canada), and Kemper County Energy Facility (United States). Presently operating CCS projects are crucial for demonstrating the technological readiness for commercial implementation of capture and geological storage of CO2. As of today 15 large-scale CCS projects are operating around the world, and 7 projects are in the last stages of investment.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2017, 470; 1--7
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Badania laboratoryjne procesów wypierania rodzimego gazu ziemnego rozpuszczonego w solankowych poziomach wodonośnych niecki poznańskiej z wykorzystaniem zatłaczanego CO2
Laboratory studies on displacing processes of native hydrocarbon gas dissolved in deep saline aquifer of Poznan Trough using CO2 injection
Autorzy:
Warnecki, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062884.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
sekwestracja CO2
głębokie solankowe poziomy wodonośne
rozpuszczalność CO2 w wodzie
perm
czerwony spągowiec
niecka poznańska
CO2 sequestration
deep saline aquifers
CO2 solubility in water
Permian
Rotliegend
Poznań Trough
Opis:
W artykule prezentowana jest koncepcja wykorzystania ogromnej struktury wodonośnej, zalegającej na obszarze niecki poznańskiej, rozciągającej się na powierzchni 5 000 km2, jako potencjalnego miejsca do podziemnego składowania CO2. Instytut Nafty i Gazu wraz z Polskim Górnictwem Naftowym i Gazownictwem SA posiadają pewne doświadczenia w wychwytywaniu i podziemnym składowaniu gazów kwaśnych. Od 1996 r. na złożu Borzęcin k. Wrocławia pracuje instalacja zatłaczająca kwaśne gazy odpadowe do strefy zawodnionej (tzw. akifera) podścielającej złoże gazu ziemnego. Obok technologicznych parametrów pracy instalacji obserwowane, analizowane i badane są procesy wypierania rodzimego gazu ziemnego nasycającego warstwy wodonośne przez gazy kwaśne zatłaczane bezpośrednio do wód podścielających złoże. Opisywane zjawisko zachodzi z powodu blisko 10-krotnie większej rozpuszczalności CO2 w stosunku do gazu ziemnego w wodzie. Pozwala to na zwiększenie wydobywalnych zasobów złoża o gaz pierwotnie rozpuszczony w warstwach wodonośnych i nie dający się pozyskać standardowymi metodami eksploatacji. W artykule opisano aparaturę i stanowiska badawcze służące do badań procesów wypierania gazu ziemnego. Zaprezentowano wyniki wybranych eksperymentów przeprowadzonych na fizycznym modelu złoża.
In this paper we present Poznań Trough megaaquifer naturally saturated by native natural gases. This megastructure represents a great potential for long-term underground CO2 storage on 5 000 km2 area. Oil & Gas Institute and Polish Oil & Gas Company has gained a lot of experience in acid gas capture and storage. The acid gas containing 60% of CO2 and 15% of H2S reinjected into an aquifer directly underlying the Borzęcin gas reservoir has been in operation since 1996. Apart from technological parameters we also analyzed the process of displacement of native natural gas which originally saturates the underlying water by acid gases injected into reservoir. Such a displacement process allows to replenish the gas cap by volume equivalent to methane gas dissolved in underlying water. This paper describes the ap.aratus and research station/unit designed to explore the natural gas displacement processes. The results of some experiments carried out on a reservoir physical model are presented.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 95--105
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Perspektywiczne kompleksy do składowania CO2 w podłożu Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego pomiędzy Krakowem a Rzeszowem
The prospective complexes for CO2 storage in the basement of the Carpathian Foredeep between Cracow and Rzeszów
Autorzy:
Chowaniec, J.
Buła, Z.
Habryn, R.
Ryłko, W.
Tomaś, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062899.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
technologia CCS
magazyny CO2
podłoże Karpat
CCS technology
CO2 storage
Carpathians bedrock
Opis:
W artykule przedstawiono analizę możliwości składowania dwutlenku węgla na obszarze obejmującym strefę Karpat zewnętrznych i zapadlisko przedkarpackie na obszarze między Krakowem a Rzeszowem. W wyniku przeprowadzonej analizy budowy geologicznej za potencjalne skały zbiornikowe do składowania CO2 uznano występujące na tym obszarze: gruboklastyczne utwory kambru dolnego, węglanowe osady dewonu środkowego i górnego oraz karbonu dolnego, a także permsko-triasowe i środkowojurajskie piaskowce i zlepieńce. Uwzględniając ogólnie przyjęte kryteria przy typowaniu struktur i formacji do geologicznego składowania CO2, wyróżniono cztery rejony występowania skał zbiornikowych. Podobszar A — zbiornik Wadowice–Myślenice o powierzchni około 850 km2, w którym jako potencjalny zbiornik do składowania CO2 wytypowano kompleks dolnokambryjskich skał piaskowcowo-zlepieńcowych. Podobszar B — zbiornik Gdów o powierzchni 765,5 km2, skałę zbiornikową stanowią tu piaskowce i zlepieńce permo-triasu i jury środkowej. Podobszar C — zbiornik Niepołomice o powierzchni 268,9 km2, skałę zbiornikową stanowią dewońskie wapienie i dolomity. Podobszar D — zbiornik Grobla. Obszar proponowanego zbiornika obejmuje 422,4 km2, skałę zbiornikową stanowią dewońsko-dolnokarbońskie wapienie i dolomity. Poziom uszczelniający dla skał zbiornikowych w wymienionych rejonach stanowią utwory mioceńskie zapadliska przedkarpackiego, tworzące na analizowanym obszarze zwartą pokrywę, o zróżnicowanej miąższości przekraczającej 100 m. W części południowej obszaru na te utwory są nasunięte jednostki fliszowe Karpat.
The paper deals with the possibility of carbon dioxide storage in the Outer Carpathians and the Carpathian Foredeep between Kraków and Rzeszów. The analysis of the geological structure has revealed the following potential reservoir rocks for CO2 storage: coarse-clastic Cambrian rocks, Middle and Upper Devonian and Lower Carboniferous carbonates, and Permian-Triassic and Middle Jurassic sandstones and conglomerates. Four sub-areas of reservoir rocks have been indicated for the geological storage of CO2: (1) Sub-area A – the Wadowice–Myślenice reservoir with a surface area of about 850 km2 as a potential reservoir for CO2 represented by a Lower Cambrian sandstone-conglomerate rock complex; (2) Sub-area B – the Gdów reservoir with a surface area of 765.5 km2, where the reservoir rocks are Permian-Triassic and Middle Jurassic sandstones and conglomerates; (3) Sub-area C – the Niepołomice reservoir with a surface area of 268.9 km2, with the reservoir rocks composed by Devonian carbonates and dolomites; (4) Sub-area D – the Grobla reservoir with a surface area of 422.4 km2, represented by Devonian–Lower Carboniferous carbonates and dolomites. The cap rocks for the reservoir rocks in these areas are the Miocene formations of the Carpathian Foredeep, forming a compact cover with a variable thickness exceeding 100 m. In the southern part of the area, these formations are overthrust by the Flysch formations of the Outer Carpathians.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 57--70
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Formacje i struktury solankowe perspektywiczne dla składowania CO2 w regionie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego
Feasibility study of CO2 storage in saline formations and structures of the Upper Silesian Coal Basin
Autorzy:
Jureczka, J.
Chećko, J.
Krieger, W.
Warzecha, R.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062838.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
składowanie CO2
poziomy solankowe
Górnośląskie Zagłębie Węglowe
CO2 storage
saline aquifers
Upper Silesian Coal Basin
Opis:
W artykule przedstawiono ocenę możliwości lokalizacji składowisk CO2 w poziomach solankowych regionu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Na podstawie analizy budowy geologicznej oraz oceny parametrów zbiornikowych, jako potencjalne składowiska wyznaczono trzy poziomy solankowe: dwa w utworach karbonu węglonośnego – w górnośląskiej serii piaskowcowej i krakowskiej serii piaskowcowej oraz jeden w utworach miocenu – w warstwach dębowieckich. Z tych trzech jednostek, najkorzystniejszymi parametrami geologicznymi i hydrogeologicznymi dla składowania CO2 charakteryzują się warstwy dębowieckie. Największy potencjał ma obszar położony na zachód od Bielska-Białej pomiędzy Cieszynem i Czechowicami-Dziedzicami. Obliczone pojemności składowania dla warstw dębowieckich w tym rejonie szacowane są na 40–60 Mt. Utrudnieniem dla składowania CO2 jest fakt, że teren ten w znacznej części pokryty jest obszarami Natura 2000 i parkami krajobrazowymi.
This article presents a study of possible locations for CO2 storage reservoirs in the brine aquifers in the Upper Silesian Coal Basin. Based on the analysis of the geological structure and hydrogeological characteristics three brine aquifers have been designated for possible CO2 storage: two in the Carboniferous deposits – in the Upper Silesian Sandstone Series and Cracow Sandstone Series – and one in the Miocene deposits of the Dębowiec Beds. Among these three series the most adequate conditions for potential CO2 storage are present in the Dębowiec Beds. The most promising area is located to the west of Bielsko-Biała between Cieszyn and Czechowice-Dziedzice. Capacity for CO2 storage in this region is estimated at 40–60 Mt. Because a considerable part of the area is covered by the Nature 2000 protection and landscape parks, some problems may arise for the CO2 storage plans.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 47--56
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Postępy realizacji Krajowego Programu „Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z ich planami monitorowania
Progress in the Polish National Programme ”Assessment of formations and structures for safe CO2 geological storage, including monitoring plans”
Autorzy:
Wójcicki, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062902.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
wychwytywanie i sekwestracja CO2 (CCS)
sekwestracja CO2
poziomy solankowe
złoża węglowodorów
pokłady węgla
carbon capture and sequestration (CCS)
CO2 geological sequestration
saline aquifers
hydrocarbon fields
coal beds
Opis:
Realizacja Krajowego Programu „Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z ich programem monitorowania" wykonywanego na zamówienie Ministerstwa Środowiska, przez konsorcjum złożone z PIG-PIB (lider), AGH, GIG, INiG, IGSMiE PAN i PBG weszła właśnie w ostatnią fazę. Wynikiem wspomnianego krajowego programu są informacje niezbędne do podejmowania w przyszłości przez Ministerstwo Środowiska decyzji koncesyjnych, zgodnie z wymogami Dyrektywy unijnej w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla. Dotychczas ukończono prace w zakresie rozpoznania większości perspektywicznych formacji i struktur występujących w Polsce, a dla kilku struktur – potencjalnych składowisk wykonano analizy szczegółowe.
Development of the National Programme “Assessment of formations and structures for safe CO2 geological storage, including monitoring plans”, ordered by the Ministry of Environment, and carried out by a consortium consisting of PGI-NRI, AGH UST, CMI, OGI, MEERI PAS and PBG is about to be completed. Results of the national programme include information necessary for the Ministry’s future, permitting concession decisions according to requirements of the EU directive on geological storage of carbon dioxide. To this moment, work on the assessment of most of the perspective formations and structures in Poland has been completed. For several structures (potential storage sites), detailed analyses have been made.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 9--15
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Baza danych oraz szczegółowy model geologiczny 3D dla podziemnego składowania CO2 w rejonie Bełchatowa na przykładzie struktury Budziszewic
Database and detailed 3D geological model for CO2 underground storage in the Bełchatów region, a case study of the Budziszewice structure
Autorzy:
Chełmiński, J.
Nowacki, Ł.
Papiernik, B.
Tomaszczyk, M.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062670.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
sekwestracja CO2
model 3D
baza danych
struktura Budziszewic
CO2 sequestration
3D model
database
Budziszewice structure
Opis:
Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z programem ich monitorowania wymagała budowy bazy danych oraz stworzenia modeli struktur geologicznych będących potencjalnymi zbiornikami CO2. Archiwalne i zinterpretowane dane zapisano w bazie danych odpowiadającej wymaganiom oprogramowania tworzącego modele przestrzenne 3D. Zgromadzone dane pozwoliły na konstrukcję statycznych, przestrzennych modeli 3D, składających się z: – modelu strukturalnego – powstał on na podstawie interpretacji dziewięciu czasowych profili sejsmicznych; zbudowano pięć horyzontów odpowiadających stropom toarku, pliensbachu, synemuru, kajpru oraz wapienia muszlowego oraz stworzono powierzchnie czterech uskoków zlokalizowanych w południowej części obszaru; do budowy horyzontów oraz uskoków zastosowano algorytm interpolujący DSI; – modelu stratygraficznego – obejmuje on pięć sekwencji stratygraficznych: górny toark, dolny toark, pliensbach, hetang–synemur i retyk, podzielonych na zmienną liczbę proporcjonalnych warstw; – modelu litologicznego – opracowano go na podstawie krzywych litologicznych z otworów wiertniczych Budziszewice IG 1, Buków 1 oraz Zaosie 2; do jego opracowania wykorzystano sekwencyjny algorytm stochastyczny Sequential Indicator Simulation; – przestrzennego modelu dystrybucji parametrów złożowych – do opracowania modelu zailenia (VSH) i porowatości efektywnej (Pe) wykorzystano stochastyczną warunkowaną (Conditional) technikę estymacji – Sequential Gaussian Simulation i jej modyfikacje Gaussian Random Function Simulation, dostosowane do szybkiego obliczania dużych modeli 3D. Wypracowana przez zespół metodyka konstruowania statycznych modeli przestrzennych 3D wiąże prace informatyczne z umiejętnością posługiwania się oprogramowaniem umożliwiającym modelowanie przestrzenne 3D. Doświadczenia zebrane podczas prac nad systemem informatycznym oraz przy budowie przestrzennego modelu 3D struktury Budziszewic pozwolą na znacznie sprawniejsze wyznaczanie kolejnych obszarów geologicznych, potencjalnie nadających się do składowania CO2.
Selection of geological formations and structures for safe underground storage of CO2 as well as development of a site monitoring program required construction of a database and creation of a model of geological structures that are potential reservoirs of CO2. Archive and newly interpreted data were input into a database suitable for the requirements of the 3D modelling software. The database resources allowed a construction of static, 3D models composed of the following: – structural model – created based on nine seismic sections in time domain; five horizons, corresponding with tops of Toarcian, Pliensbachian, Sinemurian, Keuper and Muschelkalk were built as well as surfaces of four faults located in the southern part of the region. The horizons and faults were constructed by applying the DSI algorithm; – stratigraphic model – contains five stratigraphic sequences: upper Toarcian, lower Toarcian, Pliensbachian, Hettangian–Sinemurian, Rhaetian – divided into a variable number of proportional layers; – litological model – created based on litological curves in the Budziszewice IG 1, Buków 1 and Zaosie 2 boreholes; sequentional stochastic algorythm called “Sequential Indicator Stimulation” has been used to construct it; – 3D model of reservoir parameters distribution - stochastic conditional estimation technique “Sequential Gaussian Simulation” and its modification “Gaussian Random Function Simulation”, adapted to fast calculation of large 3D models, were applied for the development of the volume of shale model (VSH) and effective porosity (Pe) model. Methodology of the construction of static 3D models developed by the team connects digital computation tasks with the knowledge of usage of the 3D modelling software. Experience gained during the work upon the informatics system and construction of the 3D model of the Budziszewice structure will greatly aid further potential CO2 storage site selection and appraisal.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2010, 439 (1); 53--58
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Charakterystyka poziomów zbiornikowych i uszczelniających formacji jury i triasu północnego Mazowsza pod kątem geologicznego składowania CO2 na podstawie danych z głębokich otworów wiertniczych
Characterization of the Jurassic and Triassic reservoirs and seals from north Mazovia as a candidate site for CO2-storage based on data from deep boreholes
Autorzy:
Feldman-Olszewska, A.
Adamczyk-Biały, T.
Becker, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062694.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
kryteria bezpiecznego geologicznego składowania CO2
poziomy zbiornikowe
poziomy uszczelniające
parametry petrofizyczne
CO2 storage criteria
reservoirs
seals
petrophysical parameters
Opis:
Dane geologiczne i geofizyczne dotyczące osadów jury i triasu z 53 otworów wiertniczych rejonu północnego Mazowsza zostały przeanalizowane w kontekście możliwości bezpiecznego składowania CO2 w głębokich poziomach wodonośnych. Najbardziej perspektywiczne zarówno ze względu na właściwości petrofizyczne, rozkład miąższości, jak i wykształcenie facjalne są osady najniższego odcinka jury środkowej (aalen dolny) oraz jury dolnej (formacje: borucicka, drzewicka, ostrowiecka, olsztyńska i dolny odcinek formacji zagajskiej). Spośród przeanalizowanych poziomów triasowych, piaskowce poziomu piaskowca trzcinowego wykazują porowatości spełniające kryteria dla składowania CO2, przy często zbyt niskich przepuszczalnościach. Poziomy uszczelniające dla zbiorników jurajskich stanowią odpowiednio utwory iłowcowo-mułowcowe profili: środkowego odcinka bajosu górnego, aalenu górnego, formacji ciechocińskiej oraz górnego odcinka formacji zagajskiej. Nie wszędzie w równym stopniu spełniają one wymagane kryteria miąższościowe, facjalne i petrofizyczne. Na całym obszarze osady triasu górnego (warstwy nidzickie oraz częściowo warstwy bartoszyckie) tworzą iłowcowo-mułowcowy poziom o dobrych parametrach uszczelniających i miąższości powyżej 100 m.
Jurassic and Triassic sediments encountered in 53 deep wells from northern Mazovia were interpreted geologically and geophysically in terms of CO2 storage potential. Reservoir horizons with the most favourable petrophysical properties, thickness patterns and facies were detected within the Middle Jurassic (Lower Aalenian) and Lower Jurassic (Borucice Fm., Drzewica Fm., Ostrowiec Fm., Olsztyn Fm. and lower part of the Zagaje Fm.). The Upper Triassic Schilfsandstein sandstone horizon has been characterized by porosities meeting the CO2 storage criteria. The permeability however is too low in most cases. The thickness, facial and petrophysical criteria of the Jurassic sealing horizons of the middle part of the Upper Bajocian, Upper Aalenian, Ciechocinek Fm. and of the upper part of the Zagaje Fm. are not equally adequate throughout the area. The Upper Triassic Nidzica beds and partially Bartoszyce beds form a sealing horizon of good petrophysical properties and exceeding 100 m in thickness across the whole study area.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 27--46
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Geotermia a CCS i CCU
Geothermal energy versus CCS and CCU
Autorzy:
Wójcicki, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062698.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
CCS
CCU
geotermia
HDR
sekwestracja CO2
poziomy solankowe
kogeneracja energii
geothermal energy
CO2 sequestration
saline aquifers
energy cogeneration
Opis:
Problem potencjalnego konfliktu interesów pomiędzy geologicznym składowaniem CO2 w poziomach solankowych a geotermią niskotemperaturową jest często podnoszony przez przeciwników metody CCS (Carbon Capture and Storage – czyli wychwyt i geologiczne składowanie CO2) zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy o podobnych warunkach geologicznych. Jak wiadomo, formacje skał osadowych występujące w obrębie basenu permo-mezozoicznego obejmującego północne Niemcy, Danię, Holandię, Morze Północne, wschodnią część Anglii oraz ponad połowę terytorium Polski zawierają wody złożowe o rozmaitym zasoleniu. Wbrew oponentom metody CCS warto wskazać, że procesy towarzyszące oddziaływaniom wtłaczanego CO2 z górotworem i wodami solankowymi można wykorzystać jednocześnie do obu celów – sekwestracji i skojarzonej produkcji ekologicznej energii (kogeneracji). Reasumując, obecnie możliwe jest połączenie CCS i CCU (Carbon Capture and Utility, czyli wychwyt CO2 oraz jego utylizacja) i geotermii, przez co można redukować emisję dwutlenku węgla i przy okazji w opłacalny sposób produkować ciepło i/lub energię elektryczną. Pierwszą z takich możliwości jest wykorzystanie CO2 w zamkniętych, niekonwencjonalnych systemach geotermalnych typu HDR (Hot Dry Rock). W przypadku HDR dokonujemy szczelinowania, aby sztucznie polepszyć właściwości zbiornikowe skał na głębokościach minimum 3 km i osiągnąć temperaturę minimum 95–100°C, wystarczającą do produkcji i ciepła i energii elektrycznej. Połączenie geotermii z CCU oznacza tu po prostu że zamiast wody zatłaczamy CO2 w obiegu zamkniętym. Około 10% zatłoczonego gazu jest przy tym „tracona", czyli pozostaje na trwałe w górotworze, co stanowi efekt CCS. Oczywiście, nie są to ilości na ogół wielkie w porównaniu z konwencjonalną sekwestracją, ale w przyjętych koncepcjach redukcji emisji CO2 metody utylizacji tego gazu (CCU – Carbon Capture and Utility) są szczególnie cenne i pożądane. Wykorzystanie CO2 zamiast wody jako medium przenoszące ciepło ogromnie przy tym podnosi efektywność energetyczną HDR, co stanowi w tym przypadku kluczowy zysk ekonomiczny i ekologiczny. Druga koncepcja wykorzystuje skały osadowe o dobrych właściwościach zbiornikowych, zawierające solanki, które są na ogół mniej przydatne dla geotermii, z uwagi na wysoką korozyjność i przeciętne na ogół (zwłaszcza w naszym kraju) parametry temperaturowe. Do poziomu solankowego zatłaczany jest CO2, który na głębokości minimum 800 m występuje w fazie zbliżonej do ciekłej, lecz o gęstości niższej od solanki, stąd utrzymuje się nad nią w postaci poduszki. Przy założeniu kogeneracji energii, CO2 jest zatłaczany do solanki, przy czym jego większa część pozostaje w górotworze (sekwestracja), a niewielka część cyrkuluje w obiegu zamkniętym, oddając ciepło na wymienniku, bądź produkując energię elektryczną w turbinie. Sens ekonomiczny tej koncepcji zawiera się w fakcie, że dwutlenek węgla może w tych warunkach, w temperaturze kilkudziesięciu stopni Celsjusza plus panującej na tych głębokościach, oddać parokrotnie więcej ciepła/energii, niż zasolona woda wykorzystywana w tradycyjnych układach zamkniętych głębokiej geotermii.
The issue of potential conflict of interests between CO2 geological storage in saline aquifers (CCS – Carbon Capture and Storage) and low-enthalpy geothermal energy is often raised by opponents of the CCS in Poland and other European countries of similar geological conditions. However, contrary to those opponents, processes accompanying CO2 injection into deep saline aquifers can be simultaneously used for both sequestration and associated production of clean energy. Sedimentary formations occurring in the Permian-Mesozoic Basin, covering the Northern Germany, Denmark, the Netherlands North Sea, eastern England and more than a half of the territory of Poland contain deep waters of variable salinity. It is possible to combine geothermal and CCS, both in order to reduce carbon dioxide emissions and for cost-efficient heat and/or electricity generation. The first concept is the use of CO2 in closed, unconventional geothermal systems (HDR – Hot Dry Rock). In case of HDR fracturing is carried out in order to enhance reservoir properties of rocks at depth of at least 3 km, reaching a temperature of minimum 95–100°C, sufficient for heat and electricity generation. This method combines the geothermal energy and CO2 injection instead of water in a closed loop. Therefore, this method should be classified mostly as CCU, subordinately as CCS. Although it does not neutralize huge amounts of CO2 in comparison with conventional geological storage (only about 10% of injected gas is ultimately stored in the host rock), the CCU method is much desired and produces geothermal energy with much better efficiency than the classical geothermal loop using water as a medium transporting the heat – which is the main economical and ecological advantage of this method. The second concept uses sedimentary rocks of good reservoir properties, containing saline aquifers, usually less suitable for geothermal because of high corrosivity and generally weak thermal properties (at least in Poland). CO2 is injected into the saline aquifer, and appears at depth of minimum 800 m in a phase similar to a liquid, but of density lower than brine, so it remains on top as a plume. If most of the injected CO2 remains in the aquifer (i.e. it is sequestered), part of it is re-circulated in a closed loop for the heat exchange or electricity generation in a turbine. At the depth of more than 800 m, in the temperature of tens of C degrees plus, the carbon dioxide transmits the heat/energy stream several times more efficiently than the water/brine medium, which makes economic sense of such an approach.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 239--246
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Perspektywy geologicznej sekwestracji CO2 w połączeniu z odzyskiem metanu z pokładów węgla w warunkach Górnośląskiego Zagłębia Węglowego
Prospects for geological storage of CO2 with enhanced coal bed methane recovery in the Upper Silesian Coal Basin
Autorzy:
Jureczka, J.
Chećko, J.
Krieger, W.
Kwarciński, J.
Urych, T.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062890.pdf
Data publikacji:
2012
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
składowanie CO2
metan pokładów węgla
ECBM
Górnośląskie Zagłębie Węglowe
CO2 storage
coal bed methane
Upper Silesian Coal Basin
Opis:
W artykule przedstawiono wstępną ocenę możliwości składowania CO2 w zalegających głęboko, nieeksploatowanych pokładach węgla Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, w połączeniu z odzyskiem metanu z tych pokładów (technologia ECBM). Punktem wyjścia było opracowanie kryteriów wyznaczania potencjalnych składowisk, uwzględniających między innymi ochronę złóż węgla kamiennego oraz dostępność pokładów do możliwej eksploatacji w przyszłości. Z przeprowadzonej analizy regionalnej, której podstawowym wskaźnikiem była metanonośność pokładów węgla, w interwale głębokości 1000–2000 m, wynika, że korzystne warunki lokalizacji składowisk występują głównie w centralno-południowej części GZW. W tej części zagłębia potencjalne pod względem składowania CO2 są przede wszystkim pokłady węgla górnośląskiej serii piaskowcowej oraz serii mułowcowej, zalegające w obszarach oddalonych od czynnych kopalń, poniżej głębokości 1250–1300 m. Wstępne oszacowanie pojemności składowania CO2 wykonano w rejonie badawczym Pawłowice–Mizerów, dla którego opracowano statyczny model strukturalno-parametryczny pokładów węgla górnośląskiej serii piaskowcowej. Obliczone pojemności składowania dla tych pokładów oszacowane zostały na 8,3 Mt.
This paper presents a preliminary study of CO2 storage possibility in deep, unexploited coal seams of the Upper Silesian Coal Basin along with enhanced coal bed methane recovery (ECBM). The first task was to compile a list of criteria that must be met by perspective storage locations including among others protection of coal deposits and their availability for future exploitation. Regional analysis, which focused mainly on methane content of the coal seams located at the depths between 1000–2000 m, implies that favourable conditions for location of CO2 storage are present primarily in the central-southern part of the USCB. In this area coal seams of the Upper Silesian Sandstone Series and Mudstone Series, which are located far from active mines at depths exceeding 1250–1300 m, hold most promise for CO2 storage. Preliminary assessment of CO2 storage capacity was performed in the Pawłowice-Mizerów case study area. A static structural-parametric model of the Upper Silesian Sandstone Series coal seams has been created for that area. Storage capacity for those coal seams is estimated at 8.3 Mt.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2012, 448 (1); 117--131
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Krajowy Program „Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z ich planami monitorowania”
Polish National Programme „Assessment of formations and structures for safe CO2 geological storage, including monitoring plans”
Autorzy:
Wójcicki, A.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2062712.pdf
Data publikacji:
2010
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
geologiczna sekwestracja CO2
poziomy wodonośne solankowe
właściwości zbiornikowe
rejon Bełchatowa
CO2 geological sequestration
saline aquifers
reservoir properties
Bełchatów area
Opis:
Krajowy program „Rozpoznanie formacji i struktur do bezpiecznego geologicznego składowania CO2 wraz z ich programem monitorowania” jest realizowany na zamówienie Ministerstwa Środowiska, przez konsorcjum złożone z PIG–PIB (lider), AGH, GIG, INiG, IGSMiE PAN i PBG. Strategicznym celem krajowego programu, obejmującego praktycznie cały obszar Polski wraz z ekonomiczną strefą Bałtyku, jest dostarczenie Ministerstwu Środowiska informacji niezbędnych do podjęcia decyzji koncesyjnych, zgodnie z wymogami odnośnej dyrektywy unijnej. Dotychczas ukończono prace w zakresie rozpoznania formacji i struktur geologicznych w rejonie Bełchatowa, a dla wytypowanej struktury wykonano analizy szczegółowe. Jednocześnie prowadzi się podobne prace dla rejonu południowej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i uruchamia się prace w kolejnych rejonach kraju.
The National Programme “Assessment of formations and structures for safe CO2 geological storage, including monitoring plans”, ordered by Ministry of Environment, is carried out by consortium consisting of PGI–NRI, AGH UST, CMI, OGI, MEERI PAS and PBG. The strategic goal of the national programme, covering practically the whole territory of Poland and the Baltic economic zone is to deliver to the Ministry information necessary for permitting decisions after requirements of the relevant EU directive. To this moment works on the assessment of geological formations and structures in Bełchatów area and for a selected structure detailed assessment has been completed. Simultaneously similar works for the area of southern part of SCB have been carried out and works for other areas of the country are being launched.
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2010, 439 (1); 9--16
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Modelowanie efektów zatłaczania CO(2) do poziomów wodonośnych karbonu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego
Modelling of the effects of CO(2) injection into Carboniferous aquifers of the Upper Silesian Coal Basin (Poland)
Autorzy:
Labus, K.
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/2063267.pdf
Data publikacji:
2008
Wydawca:
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
Tematy:
sekwestracja CO2
modelowanie reakcji kinetycznych
Górnośląskie Zagłębie Węglowe
GZW
CO2 sequestration
kinetic reaction modelling
Upper Silesian Coal Basin
USCB
Opis:
W artykule przedstawiono wyniki badań prowadzonych w celu rozwiązania zagadnień geochemicznej sekwestracji dwutlenku węgla w poziomach solankowych karbonu południowej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (GZW). Polegają one w praktyce na sformułowaniu i przetestowaniu odpowiednich modeli opisujących interakcje gaz-woda-skała. Modele konceptualne środowiska hydrogeologicznego opracowano na podstawie precyzyjnych analiz składu mineralogicznego, charakterystyk przestrzeni porowej skał oraz parametrów wód złożowych serii paralicznej. Modelowanie kinetyki reakcji przeprowadzono dla zakładanych przedziałów czasowych, odpowiadających wymaganiom dotyczącym retencji gazu. Oszacowano ilość wiązanego dwutlenku węgla, zmiany porowatości skał zbiornikowych oraz charakterystyki przemian składu mineralogicznego matrycy skalnej na skutek kontaktu z zatłaczanym dwutlenkiem węgla.
The paper focuses on the problem of geochemical sequestration of CO(2) in saline aquifers of the Upper Silesian Coal Basin (USCB). It describes the relevant models of gas-rock-water interactions, and discusses the results of modelling experiments. The conceptual models of hydrogeochemical environment were created based on mineralogical analyses, pore space characteristics and chemical analyses of groundwater representing the Paralic Series of the USCB. Modelling of the kinetic reactions concerned the assumed time limits that are required for gas trapping. The results of the modelling enable estimation of quantities of sequestered gas, changes in overall rock porosity, and characteristics of mineralogical transformation of the rock matrix due to the contact with injected CO(2).
Źródło:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego; 2008, 431, Hydrogeologia; 111-119
0867-6143
Pojawia się w:
Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł

Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies