- Tytuł:
-
Late Gothic Panels from the Collection of York Art Gallery: Predella-Wings from the Workshop of Hans Pleydenwurff
Późnogotyckie tablice z kolekcji York Art Gallery – skrzydła predelli z warsztatu Hansa Pleydenwurffa - Autorzy:
- Łanuszka, Magdalena
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/16017529.pdf
- Data publikacji:
- 2019
- Wydawca:
- Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
- Tematy:
-
Gothic Panels
York Art Gallery
Predella-Wings
Hans Pleydenwurff - Opis:
-
The article is a result of the research on continental European paintings in York Art Gallery, completed as a part of the project National Inventory of Continental European Paintings. Two late gothic panels, painted on both sides, contain the depictions of three saints in half-length on each side. Nowadays only one of these panels is still in York Art Gallery, as the other one was stolen and its current location remains unknown.
It seems that the panels from York used to be the wings of predellas; however, presented research questions traditional assumption that they may be considered as the parts of predella of the Nuremberg St Catherine of Siena retable, as it seems impossible to fit them into the reconstruction that would be iconographically reasonable and suiting the eighteenth century descriptions. The altar of St Catherine of Siena was completed in 1464 by the workshop of Hans Pleydenwurff, to the St Catherine's Church of the Dominican Nuns' Convent in Nuremberg. The whole structure did not survive; only its wings (panels of the mid-opening and closed retable) are now in the Germanisches Nationalmuseum in Nuremberg (GM137 and GM138 painted on both sides and GM139 and GM140 painted on one side) and in the North Carolina Museum of Art, Raleigh NC, USA (one inner panel of the inner pair of this altar's wings, decorated with the full length depiction of St Leonard). York panels were for sure created around the same time (1460s) and by the same workshop. At least one of them used to be part of the altar dedicated to the Dominican church. However, the panels from York seem to have been prepared as the left wings of two different predellas; it even seems that they may not have originally been of the same size.
Niniejszy artykuł przedstawia wyniki badań przeprowadzonych w ramach projektu National Inventory of Continental European Paintings. Dwie późnogotyckie tablice omówione w artykule należą do kolekcji York Art Gallery. Podarował je tam w 1957 roku F.D. Lycett Green, zakupiwszy je w Arcade Gallery w Londynie. Niestety obecnie w zbiorach York Art Gallery znajduje się tylko jedna z tych tablic (nr 898b), gdyż druga (nr 898a) została skradziona 13 listopada 1979 roku. Obie tablice mają wymiary 25 x 49.1 cm, są obustronnie malowane, zaś podobraziem są deski sosnowe. Najprawdopodobniej tablice te były skrzydłami predelli ołtarza szafiastego. Obie zawierają po trzy przedstawienia świętych w półfigurach na każdej ze stron – z jednej strony na złotym tle, z drugiej zaś na tle ciemnym. Skradziona tablica nr 898a zawierała na stronie recto (ze złotym tłem) przedstawienia świętych biskupów: Mikołaja, Serwacego i – prawdopodobnie – Augustyna. Na stronie verso zaś ukazani byli: święci Wawrzyniec i Sebald, oraz Archanioł Gabriel wraz z banderolą z pozdrowieniem (AVE GRA[tia]), niewątpliwie oryginalnie stanowiący fragment przedstawienia Zwiastowania – wszyscy zwróceni w prawą stronę. Tablica nr 898b zawiera natomiast na stronie recto wizerunki dwóch świętych dziewic (Katarzyny i Barbary) oraz świętego dominikanina (zapewne to św. Dominik). Na stronie verso zostały natomiast ukazane św. Katarzyna ze Sieny i św. Urszula, zwrócone ku sobie nawzajem, oraz dominikanin, zapewne św. Tomasz z Akwinu, zwrócony w prawo. Co ciekawe, prawy brzeg tablicy ma ślady po zawiasach, znajdujące się pod obecną ramą. Śladów takich nie było na tablicy 898a. Jeden artysta malował postacie na stronie verso obu skrzydeł, inny zaś stworzył przedstawienia na stronach recto. Ten ostatni malarz niewątpliwie może być utożsamiony z twórcą skrzydeł z ołtarza św. Katarzyny Sieneńskiej, który został ukończony w 1464 roku w warsztacie Hansa Pleydenwurffa, dla kościoła dominikanek p.w. św. Katarzyny w Norymberdze. Ołtarz ten nie zachował się w całości; przetrwały jedynie krótkie jego opisy z XVIII wieku, z których wiemy, że był to pentaptyk, zawierający w predelli półfigurowe przedstawienia ośmiu świętych. Cztery tablice ze skrzydeł tej nastawy są dziś w zbiorach Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze, jedna zaś w North Carolina Museum of Art w Raleigh NC w USA. Niewątpliwie obie tablice z kolekcji York Art Gallery powstały w warsztacie Hansa Pleydenwurffa, zapewne dla któregoś z norymberskich kościołów dominikańskich. Wydaje się, że można datować je na lata 60. XV wieku, jako że wykazują bardzo mocne stylistyczne związki ze wspomnianymi wyżej skrzydłami norymberskiego ołtarza św. Katarzyny z roku 1464. Jednakże wbrew dotychczasowym sugestiom badaczy, tablic z Yorku nie można uznać za skrzydła predelli tego właśnie ołtarza. Nie pasują one do zachowanych opisów nastawy, a w dodatku nie da się zestawić ich tak, aby tworzyły sensowną kompozycyjnie całość. Wydaje się nawet, że wbrew dotychczasowym założeniom należy uznać, iż dwie tablice z York Art Gallery, choć niewątpliwie namalowane przez tę samą parę artystów, w ogóle nie stanowiły pierwotnie pary skrzydeł jednego ołtarza. Najprawdopodobniej są to dwa lewe skrzydła; być może zresztą nawet pierwotnie nie były tych samych rozmiarów – prawdopodobnie wyrównano ich proporcje i oprawiono w identyczne ramy do celu sprzedaży jako pary, zapewne w XIX lub XX wieku. Postacie na stronie verso skradzionej tablicy 898a zostały bowiem przycięte po bokach, podczas gdy postacie na tablicy 898b idealnie mieszczą się w kadrze. Sądzę, że skradzione skrzydło 898a było zestawione z innym, być może zawierającym na stronie recto przedstawienia kolejnych trzech biskupów, zaś na stronie verso z pewnością musiała znaleźć się postać Matki Boskiej, dopełniająca scenę Zwiastowania, oraz dwójka świętych, prawdopodobnie zwróconych w lewo. W takim przypadku skrzydło 898b zestawione byłoby z jakimś innym, w którym postacie świętych na stronie verso powinny były być zwrócone ku sobie nawzajem. Niestety oba dominikańskie kościoły w Norymberdze (przy męskim i przy żeńskim klasztorze) zostały przejęte przez luteran w czasach Reformacji; dawny kościół dominikanek (św. Katarzyny) w 1945 r. uległ zniszczeniu (do dziś pozostały jedynie ruiny), a były kościół dominikanów (pierwotnie pod wezwaniem maryjnym) rozebrano w początkach XIX wieku. Pochodzące z XVIII stulecia opisy wyposażenia tych kościołów nie pozwalają stwierdzić, do jakich dokładnie ołtarzy mogły należeć omawiane w niniejszym artykule skrzydła predelli. - Źródło:
-
Biuletyn Historii Sztuki; 2019, 81, 2; 177-196
0006-3967
2719-4612 - Pojawia się w:
- Biuletyn Historii Sztuki
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł