Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

English (EN)·Polski (PL)·Yкраїнський (UK)
Przejdź do strony domowej biblioteki Centralna Biblioteka Wojskowa Link otwiera się w nowym oknie Logo biblioteki Prolib Integro - strona głównaCentralna Biblioteka Wojskowa

Wyszukujesz frazę "Toxicity" wg kryterium: Wszystkie pola

  Lista filtrów
Wyrównaj
    Wyświetlanie 1-14 z 14
    Tytuł:
    Influence of environmental media on carbon nanotubes and graphene nanoplatelets towards bacterial toxicity
    Autorzy:
    Baysal, A.
    Saygin, H.
    Ustabasi, G. S.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204654.pdf
    Data publikacji:
    2018
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    multi-walled carbon nanotubes
    environmental media
    bacterial toxicity
    Graphene
    physicochemical properties
    Opis:
    Functional carbon-based nanomaterials have become important due to their unique combinations of chemical and physical properties, and also because of the increasing research efforts in various fi elds. A signifi cant gap in nanotechnology is the disregarding of physicochemical transformation under real conditions for the examination and comparison on the effect of carbon based nanomaterials. In this study, the behavior of some carbon based nanomaterials (multi-walled carbon nanotubes and graphene nanoplatelets) in environmental media (sea water, soil, and airborne fi ne particulate) were evaluated by using the infl uence on nanomaterial physicochemical properties (size, zeta potential, surface chemistry, morphology and sedimentation) and on the toxicity of bacterium (gram positive and gram negative bacteria) to contribute to their environmental hazard and risk assessment on the environment. The bacteria were exposed to the carbon based nanomaterials, and cultivated on nutrient agar plates including each environmental media, and then counted for the colony forming units. The physicochemical properties of the carbon based nanomaterials dispersed in these environmental media were also investigated. Our results indicated that the toxicity depended on the type of environmental media and their concentration, and the physicochemical properties of the carbon based nanomaterials changed when compared to the results obtained in controlled conditions.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2018, 44, 3; 85-98
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Inorganic nanomaterials in the aquatic environment : behavior, toxicity, and interaction with environmental elements
    Nanomateriały nieorganiczne w środowisku wodnym : zachowanie, toksyczność i interakcje z innymi elementami środowiska
    Autorzy:
    Krzyżewska, I.
    Kyzioł-Komosińska, J.
    Rosik-Dulewska, C.
    Czupioł, J.
    Antoszczyszyn-Szpicka, P.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204702.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    nanomaterials
    nanosilver
    nanocopper
    aquatic environmental
    toxicity
    pollution
    nanomateriały
    nanosrebra
    nanomiedź
    środowisko wodne
    toksyczność
    skażenie
    Opis:
    The aim of this paper is to present characteristics, toxicity and environmental behavior of nanoparticles (NPs) (silver, copper, gold, zinc oxide, titanium dioxide, iron oxide) that most frequently occur in consumer products. In addition, NPs are addressed as the new aquatic environmental pollutant of the 21st century. NPs are adsorbed onto particles in the aquatic systems (clay minerals, fulvic and humic acids), or they can adsorb environmental pollutants (heavy metal ions, organic compounds). Nanosilver (nAg) is released from consumer products into the aquatic environment. It can threaten aquatic organisms with high toxicity. Interestingly, copper nanoparticles (Cu-NPs) demonstrate higher toxicity to bacteria and aquatic microorganisms than those of nanosilver nAg. Their small size and reactivity can cause penetration into the tissues and interfere with the metabolic systems of living organisms and bacterial biogeochemical cycles. The behavior of NPs is not fully recognized. Nevertheless, it is known that NPs can agglomerate, bind with ions (chlorides, sulphates, phosphates) or organic compounds. They can also be bound or immobilized by slurry. The NPs behavior depends on process conditions, i.e. pH, ionic strength, temperature and presence of other chemical compounds. It is unknown how NPs behave in the aquatic environment. Therefore, the research on this problem should be carried out under different process conditions. As for the toxicity, it is important to understand where the differences in the research results come from. As NPs have an impact on not only aquatic organisms but also human health and life, it is necessary to recognize their toxic doses and know standards/regulations that determine the permissible concentrations of NPs in the environment.
    Celem pracy jest charakterystyka, toksyczność oraz zachowanie w środowisku nanomateriałów (takich jak srebro, miedź, złoto, tlenek cynku, dwutlenek tytanu, tlenki żelaza), które występują najczęściej w produktach konsumenckich. Dodatkowo, nanomateriały określane są jako nowe zanieczyszczenia środowiska wodnego XXI wieku. Z jednej strony mogą być adsorbowane przez elementy środowiska wodnego (tj.minerały ilaste,kwasy-fulwowe i huminowe), z drugiej zaś to one stają się centrami adsorpcyjnymi zanieczyszczeń środowiskowych (tj. jony metali ciężkich, związki organiczne). Najbardziej rozpowszechnione nanosrebro jest uwalniane z produktów dostępnych na rynku do środowiska wodnego, co powoduje zagrożenie dla organizmów wodnych z powodu wysokiej toksyczności srebra. Nanomiedź natomiast jest uważana za jeden z najsilniejszych środków antybakteryjnych i przeciwgrzybicznych, nawet w porównaniu do nanosrebra. Nanocząstki charakteryzują się niewielkimi rozmiarami co pozwala im na wnikanie do żywych komórek, a także wysoką reaktywnością dzięki czemu mogą zakłócać metabolizm komórek oraz cykle geochemiczne bakterii. Nanomateriały ulegają aglomeracji, wiążą się zarówno z jonami jak i związkami organicznymi, mogą również zostać zatrzymane na powierzchni osadów a ich interakcje uzależnione są od warunków środowiska (pH, siła jonowa, temperatura, oraz obecność innych związków chemicznych). Niestety ich zachowanie w środowisku nie jest do końca poznane. Dlatego konieczne są badania nad zachowaniem się nanomateriałów w środowisku wodnym, ich toksyczności i interakcji z elementami środowiska wodnego. Zagrażając organizmom wodnym mogą one również negatywnie wpływać na zdrowie i życie ludzkie. Zasadne wydaje się zatem poznanie regulacji i praw które pozwolą na określenie dopuszczalnych stężeń nanocząstek w środowisku.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2016, 42, 1; 87-101
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The Toxicity of Aluminium Salts to Lecane Inermis Rotifers : Are Chemical and Biological Methods Used to Overcome Activated Sludge Bulking Mutually Exclusive?
    Toksyczność soli glinu dla wrotków Lecane inermis : czy chemiczne i biologiczne metody zwalczania puchnięcia osadu czynnego wykluczają się wzajemnie?
    Autorzy:
    Klimek, B.
    Fiałkowska, E.
    Fyda, J.
    Kocerba-Soroka, W.
    Pajdak-Stós, A.
    Sobczyk, Ł.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/205077.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    toxicity of Al-salts
    EC50
    rotifers
    wastewater treatment
    combined stressors
    toksyczność soli glinu
    wrotki
    oczyszczanie ścieków
    łączenie stresorów
    Opis:
    The aim of this study was to assess the effects of two flocculants that are often used to overcome activated sludge bulking problems - aluminium chloride, AlCl3, and aluminium sulphate, Al2(SO4)3 - on Lecaneinermis (Rotifera, Monogononta) at three different temperatures: 8, 15 and 20°C. The mean EC50 value (effective concentration, mg dm-3) calculated for the 24 h mortality test was 0.012 mg Al3+dm-3. Next, the effects of low concentrations of the Al-salts on the population development from single individuals (parthenogenetic females) were tested in a 21-day experiment. At concentrations as low as EC4.8 and EC0.48, both Al-salts affected rotifer population negatively. However, temperature was the most pronounced factor that modified the toxicity of the Al-salts to the rotifers. On the 12th day of the experiment, there were significant interactions between temperature and the Al-salts, indicating that the chemicals were more toxic to the rotifers at 20°C than at lower temperatures. The weaker rotifers sensitivity to Al-salts (especially to AlCl3) in temperatures below 15°C, when the biggest problems associated with sludge bulking occurs,may means use both rotifers and chemicals reasonable and effective.
    Sole glinu są powszechnie stosowanym fl okulantem, służącym zwalczaniu puchnięcia osadu czynnego w biologicznych oczyszczalniach ścieków. Nowa idea biologicznego zwalczania tego niekorzystnego dla prawidłowej pracy oczyszczalni zjawiska polega na zastosowaniu wrotków z gatunku z Lecaneinermis. Wrotki te naturalnie występują w osadzie czynnym i są w stanie zjadać bakterie nitkowate, jak Microthrixparvicella, sprawiające najwięcej problemów w eksploatacji oczyszczalni podczas miesięcy zimowych. Celem badań było porównanie toksyczności chlorku glinu AlCl3 oraz siarczanu glinu Al2(SO4)3 dla wrotków Lecaneinermis w trzech temperaturach: 8, 15 and 20°C. Średnią wartość EC50 (stężenie powodujące 50% efekt, mg dm-3) dla śmiertelności wrotków na podstawie 24-godzinnego testu ustalono na poziomie 0.012 mg Al3+ dm-3. Następnie, badano wpływ niskich stężeń soli glinu na tempo wzrostu populacji z pojedynczego osobnika (partenogenetyczna samica) w 21-dniowym eksperymencie. Ustalono, że stężenia na poziomie odpowiadającym EC4.8, a nawet EC0.48 wpływają negatywnie na tempo wzrostu populacji. Temperatura silnie wpływała na toksyczność glinu. W 12-tym dniu eksperymentu stwierdzono, że zachodzi istotna interakcja pomiędzy toksycznością glinu i temperaturą, wskazująca, że w 20°C glin jest bardziej toksyczny dla wrotków niż w niższych badanych temperaturach. Mniejsza wrażliwość wrotków na glin w temperaturze poniżej 15°C może oznaczać, że łączenie tych dwóch metod zwalczania puchnięcia osadu czynnego w miesiącach zimowych może być racjonalnym i efektywnym rozwiązaniem.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2013, 39, 3; 127-138
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Application of EASEWASTE model for assessing environmental impacts from solid waste landfilling
    Autorzy:
    Alam, Asifa
    Chaudhry, Muhammad Nawaz
    Ahmad, Sajid Rashid
    Batool, Aadila
    Mahmood, Adeel
    Al-Ghamdi, Huda Ahmad
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/2073793.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    EASEWASTE
    risk assessment
    dumping sites
    gas emissions
    toxicity
    Opis:
    Dumping sites or landfills are considered as foremost common option of waste management worldwide. Dumping sites, often not lined, represent a potential environmental issue causing a long-term risk to the environment and health. A number of computers model-based studies have described the solid waste collection and its management, but provide little information about the relative contributions regarding environmental impacts of landfilling especially in the context of developing world. The aim of study was to estimate environmental impacts from dumping site by using EASEWASTE model. A case study was carried out at an old and closed dumping site filled with mixed waste without bottom liner, no leachate collection and gas collection. On the basis of the existing dumping site investigation, a Mahmood Booti Dumping Site Scenario was developed, and related data of waste generation & composition was collected and added to assess environmental impacts. The results show that human toxicity via soil (9.14E+09 m3 soil) had the highest potential impact, followed by global warming (8.83E+11 Kg CO2-eq), eco-toxicity in water (6.25E+11 m3 water), and eco-toxicity in soil (6.54E+10 m3 soil). This is mostly caused by leaching of heavy metals from ashes (e.g. residues from roads cleaning and vacuum cleaning bags), batteries, paper and metals. The adopted risk analysis approach uses easily accessible computer aided models, for open dumping sites, appears to be a key tool to assist decision makers in establishing priorities for remediation action.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2021, 47, 4; 84--92
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Biological Characteristics of “Wartowice” Post-Flotation Tailings Pond (Lower Silesia, Poland)
    Charakterystyka biologiczna zbiornika osadów poflotacyjnych „Wartowice”
    Autorzy:
    Rybak, J.
    Kołwzan, B.
    Grabas, K.
    Pasternak, G.
    Krawczyńska, M.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204732.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    flotation
    copper
    toxicity
    phytosociology
    reclamation
    flotacja
    miedź
    toksyczność
    fitosocjologia
    regeneracja
    Opis:
    “Wartowice” tailings pond was closed in 1989, resulting in 232,4 ha tailings pile requiring reclamation. The major problem is heavy metals presence and poor nutrient conditions and physicochemical structure of soil which disturbs the plants development. In order to assess the real condition of studied area the complete biological characteristic has been done. The physicochemical conditions were assessed altogether with phytosociological, microbiological and toxicological studies of deposits. We recorded only 27 species of vascular plants belonging to 15 families on the tailings pond of which 5 belong to Rosaceae, 4 to Asteraceae and 3 to Poaceae and Saliceae. Species inhabiting the tailings depended on their dispersal capacity, metal tolerance and rhizome strategy. Microbiological analyses revealed the low number of bacteria and fungi on the tailings pond, apart from the small uplift area where the plants were indentified. Bacteria identified on the tailings pond were classified to 8 genera. The low number of bacteria suggests the lack of nutrients which affects the development of soil microflora. Toxicity tests showed that post-flotation sludge is not toxic to microorganisms because of its high pH. Some plants, such as lucerne could even influence positively the microorganisms development what has been proved in our studies. The tailings toxicity was higher towards producers, where Secale cereale appeared to be the most sensitive species. Amendment with topsoil from adjacent areas can influence positively the phytotoxic properties of tailings and enrich them into native seeds.
    Osadnik po fl otacji miedzi „Wartowice” został zamknięty w 1989 roku, co skutkowało pozostawieniem 232,4 hektarów osadów, które wciąż wymagają rekultywacji. Podstawowy problem stanowią: niedobór substancji odżywczych, obecność metali ciężkich oraz fi zyczno-chemiczna struktura gleby, który zaburza rozwój roślin. Aby dokonać oceny czynników wpływających na rozwój organizmów żywych przeprowadzono kompleksową biologiczną charakterystykę terenu badań. Badania objęły fi zyczno-chemiczne analizy, badania fi tosocjologiczne, mikrobiologiczne i toksykologiczne. Na obszarze badań zarejestrowano tylko 27 gatunków roślin naczyniowych (obszar niewielkiego wzniesienia) należących do 15 rodzin, 5 z nich należało do rodziny Rosaceae, 4 do Asteraceae i po 3 do Poaceae i Saliceae. Obecność gatunków zależała od ich potencjału kolonizacji, tolerancji na metale oraz morfologii (strategia kłącza). Analizy mikrobiologiczne wykazały niską liczbę bakterii i grzybów na obszarze osadnika za wyjątkiem małej wysepki (wzniesienie) gdzie wcześniej stwierdzono obecność roślin. Bakterie obecne na obszarze badań zostały zaklasyfi kowane do 8 rodzajów. Niska liczba bakterii sugeruje brak substancji odżywczych, który z kolei upośledza rozwój mikrofl ory glebowej. Badania toksykologiczne wykazały niską toksyczność osadu w stosunku do mikroorganizmów, co wynika z jego zasadowego pH. Pewne gatunki, jak na przykład lucerna, mogą wpływać korzystnie na rozwój mikroorganizmów glebowych, co zademonstrowano w prezentowanych badaniach. Toksyczność odpadów po fl otacji miedzi była wyższa w stosunku do producentów. Żyto zwyczajne (Secale cereale) okazało się być najwrażliwszym gatunkiem. Zastosowanie wierzchniej warstwy gleby z obszarów przyległych mogłoby znacznie obniżyć fi totoksyczne własności odpadów i jednocześnie wzbogacić je w rodzime nasiona, które dałyby początek roślinom odpornym na niekorzystne warunki siedliskowe.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2014, 40, 1; 71-86
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Preparation and environmental toxicity of non-sintered ceramsite using coal gasification coarse slag
    Autorzy:
    Zhao, Shenwei
    Yao, Linying
    He, Haibin
    Zou, Yiping
    Hu, Lei
    Zhai, Yujia
    Yu, Yajing
    Jia, Jianli
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/205064.pdf
    Data publikacji:
    2019
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    pollution
    coal gasification coarse slag
    waste control
    non-sintered ceramsite
    heavy metal fixation
    Opis:
    In this study, non-sintered ceramsite was prepared using coal gasification coarse slag obtained from a methanol plant. The basic performance and heavy metal leaching toxicity were analyzed. The results showed that seven out of nine non-sintered ceramsite groups were in accordance with the national standard of compressive strength (5 MPa), while only three groups met the national standard of water absorption index of less than 22%. The heavy metal concentrations in these three groups were found to be lower than that specified in National Class IV of surface water environment standards. The concentration of Cr was found to be 16.45 μg/L, which represents only 1% of the IV standard. The optimum mixing ratio, which showed high compressive strength (6.76 MPa) and low water absorption (20.12%), was found to be 73% coal gasification coarse slag, 15% cement, and 12% quartz sand. The characterization using Fourier transform infrared spectroscopy showed that the formation of gelatin in ceramsite enhances the performance of the ceramsite base and increases the immobilization of heavy metal. The study proved that the preparation of non-sintered ceramsite using coal gasification coarse slag reduces its environmental risk and achieves efficient utilization of the slag. Therefore, it can be concluded that it is a feasible and environmental friendly method for the disposal of coal slag.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2019, 45, 2; 84-90
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Stabilization and solidification of electric arc furnace dust originating from steel industry by using low grade MgO
    Autorzy:
    Bayraktar, A. C.
    Avşar, E.
    Toröz, I.
    Alp, K.
    Hanedar, A.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204760.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    stabilization
    solidification
    electric arc furnace dust
    TCLP
    toxicity characteristic leaching procedure
    LG MgO
    low grade MgO
    Opis:
    In this study, solidification/stabilization (S/S) of electric arc furnace dust (EAFD) which is generated during the production of steel from scrap metals and classified as hazardous waste were investigated by using different ratios of cement and low grade MgO (LG MgO) as binding agents. Type I PC 42.5 R portland cement and LG MgO which contains 70–80% MgO were used. S/S blocks that contain different ratios of binding agents which have 1/0.5 – 1/1 – 1/2 – 1/3 – 1/4 – 1/5 cement/LG MgO ratio and S/S blocks which contain only cement and no LG MgO agents were prepared. These blocks, which contain 3 different waste ratios according to weight, 20%, 30% and 40% respectively, were produced and exposed to 28-day water purification. At the end of the purification process, S/S blocks were extracted using TCLP (Toxicity Characteristic Leaching Procedure) tests in order to determine the leaching behavior of Zn, Pb, and Cd in S/S blocks. By the end of this study, it was concluded that the recovery of EAFD is possible and applicable by immobilization. The findings of the study concluded that environmental performances or structural properties of blocks contain 30% waste by weight are suitable. This method is a proper one for recovering and treatment of EAFD with mixture of cement and LG MgO.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2015, 41, 4; 62-66
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Current status of phenolic pollution in urban lakes and its toxicity to cells : a case study of Xi’an, China
    Autorzy:
    Wang, Min
    Zhang, Yutong
    Sun, Jingxin
    Huang, Chen
    Zhai, Hongqin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27311546.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN
    Tematy:
    Urban lakes
    phenolic compounds
    pollution
    ecological risk assessment
    miejskie zbiorniki wodne
    związki fenolowe
    zanieczyszczenie
    szacowanie ryzyka
    środowisko
    Opis:
    Liquid chromatography-mass spectrometry was used to detect and analyze phenolic compounds in the surface waters of four urban lakes in Xi’an – Hancheng Lake, Xingqing Lake, Nanhu Lake, and Taohuatan Lake. A total of 5 phenolic compounds were detected from the water samples, with a concentration range of ND-100.32 ng/L, of which bisphenol A (BPA) and nonyl phenol (NP) were the main types of phenolic compounds pollution in the four lakes. Pearson correlation analysis was used to analyze the concentration of phenolic compounds in the lake waters of Xi’an City and the water quality indicators COD, TP, NH3 -N, DO, and pH during the same period. It was found that there was a significant positive relationship between the concentration of BPA and COD, the concentration of estradiol (17-beta-E2), estrone (E1) and TP and TN, the concentration of octylphenol (4-t-OP) and pH. The ecological risk assessment (ERA) shows that the concentration of BPA, 4-t-OP and NP in the lakes is at a medium risk level( is between 0.1–1), and that of E1 is at a high risk level (is greater than 1). Female cells (breast cancer cells) and male germ cells (testis cells) of mice were used as research objects to explore BPA and NP Toxic effect on mouse germ cells. BPA and NP at a concentration of 10-8 mol/L were found to have the most value-inducing effect on MCF-7 breast cancer cells positive for estrogen receptor. Obviously, both BPA and NP can induce the proliferation of testicular Sertoli cells.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2023, 49, 1; 63--73
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Application of geochemical and ecotoxicity indices for assessment of heavy metals content in soils
    Zastosowanie wskaźników geochemicznych i ekotokysycznych w ocenie zawartości metali ciężkich w glebach
    Autorzy:
    Baran, A.
    Wieczorek, J.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204875.pdf
    Data publikacji:
    2015
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    heavy metals
    agricultural soils
    pollution assessment
    toxicity
    Microtox
    metale ciężkie
    gleby rolne
    zanieczyszczenie gleby
    ocena zanieczyszczeń
    toksyczność
    Opis:
    The research aimed to use chemical, geochemical, and ecotoxicity indices to assess the heavy metals content in soils with different degrees of exposure to human pressure. The research was conducted in southern Poland, in the Malopolska (Little Poland) province. All metal contents exceeded geochemical background levels. The highest values of the Igeo index were found for cadmium and were 10.05 (grasslands), 9.31 (forest), and 5.54 (arable lands), indicating extreme soil pollution (class 6) with this metal. Mean integrated pollution index (IPI) values, depending on the kind of use, amounted to 3.4 for arable lands, 4.9 for forests, and 6.6 for grasslands. These values are indicative of a high level of soil pollution in arable lands and an extremely high level of soil pollution in grasslands and forests. Depending on the type of soil use, Vibrio fischeri luminescence inhibition was from -33 to 59% (arable lands), from -48 to 78% (grasslands), and from 0 to 88% (forest). Significantly the highest toxicity was found in soils collected from forest grounds.
    Celem badań było wykorzystanie wskaźników chemicznych, geochemicznych i ekotoksycznych w ocenie zawartości metali ciężkich w glebach o zróżnicowanym stopniu narażenia na antropopresję. Badania prowadzono na terenie Polski Południowej w województwie Małopolskim. Punkty poboru prób wyznaczono metodą równych kwadratów o boku kwadratu równym 7,5 km przy wykorzystaniu urządzenia GPS (Garmin 62s, dokładność +/- 2 m). Łącznie wyznaczono 76 punktów w których pobrano próby glebowe z poziomu 0-10 cm. Średnia zawartość poszczególnych metali ciężkich w glebach gruntów ornych (GO) wyniosła w kolejności malejącej: 107,52 mg Zn; 44,47 mg Ni; 23,23 mg Pb; 12,30 mg Cu; 1,21 mg Cd . kg-1 s.m. Na użytkach zielonych (UZ) średnia zawartość metali tworzyła szereg malejący (mg . kg-1 s.m): Zn (428,04) > Pb (76,35) > Ni (20,93 mg) > Cu (19,60) > Cd (2,38). W glebach leśnych (L) przeciętna zawartość cynku wyniosła 149,33 mg, ołowiu 97,76 mg, miedzi 13,32 mg, niklu 13,03 mg oraz kadmu 2,18 mg ∙ kg-1 s.m. Spośród badanych metali największe wartości wskaźnika Igeo wykazano dla kadmu: 10,05 (UZ); 9,31 (L); 5,54 (GO), co świadczy o ekstremalnym zanieczyszczeniu (klasa 6) gleb tym pierwiastkiem, niezależnie od rodzaju użytkowania terenu. Średnie wartości zintegrowanego współczynnika zanieczyszczenia wyniosły: 2,8 (GO); 5,3 (L) oraz 6,4 (UZ). Wartości te świadczą o wysokim stopniu zanieczyszczenia gleb na gruntach ornych oraz ekstremalnie wysokim na użytkach zielonych i lasach. Inhibicja luminescencji Vibrio fischeri w zależności od sposobu użytkowania gleb wyniosła od -33 do 59% (GO), od -48 do 78% (UZ) oraz od 0 do 88% (L). Istotnie największą toksycznością charakteryzowały się gleby pobrane z użytków leśnych.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2015, 41, 2; 54-63
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Comparison of sulphonamides decomposition efficiency in ozonation and enzymatic oxidation processes
    Porównanie efektywności rozkładu sulfonamidów w procesach ozonowania i utleniania enzymatycznego
    Autorzy:
    Lemańska, Natalia
    Felis, Ewa
    Poraj-Kobielska, Marzena
    Gajda-Meissner, Zuzanna
    Hofrichter, Martin
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/1845421.pdf
    Data publikacji:
    2021
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    sulphonamides
    ozonation
    unspecific aromatic peroxygenase
    second order rate constants
    D. magna
    toxicity
    sulfonamidy
    ozonowanie
    niespecyficzna aromatyczna peroksygenaza
    stałe wskaźnika drugiego rzędu
    toksyczność
    Opis:
    Sulphonamides (SAs) are one of the most frequently detected anthropogenic micropollutants in the aquatic environment and their presence in it may pose a threat to living organisms. The aim of the study was to determine susceptibility of selected sulphonamides, i.e. sulfadiazine (SDZ) and sulfamethazine (SMZ), to degradation in the ozonation process and in enzymatic oxidation by unspecific peroxygenase extracted from Agrocybe aegerita mushroom (AaeUPO). Moreover, the acute toxicity of the aqueous solution of the selected sulphonamides (SMZ and SDZ) before and after mentioned treatment processes were studied on the freshwater crustacean Daphnia magna. Initial concentrations were equal to 2×10-5 M for sulfadiazine and 1.8×10-5 M for sulfamethazine. The percentage of transformation for the O3 process was at the level 95% for both SDZ and SMZ (after 10 s of the process), whilst enzymatic oxidation of SDZ and SMZ by AaeUPO caused transformation efficiencies at the levels of 97% and 94% (after 1 minute of the process), respectively. The second order rate constants of selected sulfonamides with molecular ozone and fungal peroxidase were also determined in the research. EC50 (median effective concentration) values from toxicity test on D. magna were found in the range from 14.6% to 37.2%, depending on the type of the process. The conducted oxidation processes were efficient in degradation of selected sulphonamides. The toxicity of the mixtures before and after treatment was comparable and did not change significantly. The research have shown that biological processes are not always safer for living organisms compared to the chemical processes.
    Sulfonamidy są jednymi z najczęściej wykrywanych mikrozanieczyszczeń antropogenicznych w środowisku wodnym, a ich obecność w nim może stanowić zagrożenie dla organizmów żywych. Celem badań było określenie podatności wybranych sulfonamidów, tj. sulfadiazyny i sulfametazyny na degradację w procesie ozonowania i utleniania enzymatycznego przez nieswoistą peroksygenazę ekstrahowaną z grzyba Agrocybe aegerita (AaeUPO). Ponadto badano toksyczność ostrą wodnego roztworu wybranych sulfonamidów przed i po wspomnianych procesach na słodkowodnym skorupiaku Daphnia magna. Początkowe stężenia wynosiły odpowiednio: 2×10-5 M (sulfadiazyna) i 1,8×10-5 M (sulfametazyna). Procent transformacji dla procesu O3 kształtował się na poziomie 95%, zarówno dla sulfadiazyny, jak i sulfametazyny, natomiast enzymatyczne utlenianie przez AaeUPO spowodowało odpowiednio transformacje badanych leków na poziomie 97% (sulfadiazyna) i 94% (sulfametazyna). W badaniach wyznaczono drugorzędowe stałe szybkości reakcji badanych sulfonamidów z ozonem cząsteczkowym i peroksydazą grzybową. Wartości EC50 z badań ekotoksyczności na D. magna wahały się od 14,6% do 37,2%, w zależności od rodzaju procesu. Wybrane do badań procesy utleniania okazały się być skuteczne w degradacji (transformacji) badanych sulfonamidów. Toksyczność mieszanin przed i po procesach była porównywalna, i nie zmieniała się znacząco, jednak to mieszaniny przed i po procesach enzymatycznej oksydacji charakteryzowały się wyższą toksycznością w porównaniu do mieszanin przed i po procesie ozonowania. Badania wykazały, że procesy biologiczne nie zawsze są bezpieczniejsze dla organizmów żywych w porównaniu z procesami chemicznymi.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2021, 47, 1; 10-18
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    The effect of temperature on the efficiency of industrial wastewater nitrification and its (geno)toxicity
    Wpływ ścieków przemysłowych na wrażliwość temperaturową procesu nitryfikacji
    Autorzy:
    Gnida, A.
    Wiszniowski, J.
    Felis, E.
    Sikora, J.
    Surmacz-Górska, J.
    Miksch, K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204969.pdf
    Data publikacji:
    2016
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    nitrification failure
    activated sludge
    industrial wastewater
    high ammonium concentrations
    genotoxicity
    nitryfikacja
    efektywność nitryfikacji
    osad czynny
    ścieki przemysłowe
    stężenia amonu
    genotoksyczność
    Opis:
    The paper deals with the problem of the determination of the effects of temperature on the efficiency of the nitrification process of industrial wastewater, as well as its toxicity to the test organisms. The study on nitrifi cation efficiency was performed using wastewater from one of Polish chemical factories. The chemical factory produces nitrogen fertilizers and various chemicals. The investigated wastewater was taken from the infl uent to the industrial mechanical-biological wastewater treatment plant (WWTP). The WWTP guaranteed high removal efficiency of organic compounds defi ned as chemical oxygen demand (COD) but periodical failure of nitrification performance was noted in last years of the WWTP operation. The research aim was to establish the cause of recurring failures of nitrifi cation process in the above mentioned WWTP. The tested wastewater was not acutely toxic to activated sludge microorganisms. However, the wastewater was genotoxic to activated sludge microorganisms and the genotoxicity was greater in winter than in spring time. Analysis of almost 3 years’ period of the WWTP operation data and laboratory batch tests showed that activated sludge from the WWTP under study is very sensitive to temperature changes and the nitrifi cation efficiency collapses rapidly under 16°C. Additionally, it was calculated that in order to provide the stable nitrification, in winter period the sludge age (SRT) in the WWTP should be higher than 35 days.
    Badanie efektywności nitryfikacji przeprowadzono przy użyciu ścieków pochodzących z jednego z polskich przedsiębiorstw chemicznych, specjalizujących się w wytwarzaniu nawozów azotowych i różnych chemikaliów, jak przykładowo alkoholi OXO, klejów mocznikowych, estrów ftalowych (plastyfikatory) i bezwodnika maleinowego. Badane ścieki stanowiły dopływ do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków, która zapewniała wysoką efektywność usunięcia związków organicznych defi nio wanych jako chemiczne zapotrzebowanie na tlen (ChZT), jednak nie gwarantowała ona zapewnienia odpowiedniego usunięcia związków azotowych, ze względu na okresowe zakłócenia procesu nitryfi kacji. Celem badań było ustalenie przyczyn powtarzających się okresowo zakłóceń procesu nitryfikacji. W niniejszej pracy toksyczność ścieków przemysłowych badano za pomocą pomiaru zmian aktywności oddechowej osadu czynnego (OUR) oraz określono genotoksyczność ścieków stosując test mikrojądrowy (test MCN) przy zastosowaniu komórek korzenia Vicia faba. Badanie OUR wykazało, że powyższe ścieki nie wykazują toksyczności ostrej względem mikroorganizmów osadu czynnego, jednakże przeprowadzony test MCN wykazał, że ścieki wykazują działanie genotoksyczne i ich genotoksyczność jest większa w okresie zimowym w porównaniu z ich genotoksycznością w okresie wiosennym. Analiza parametrów związanych z eksploatacją oczyszczalni ścieków z okresu 3 lat oraz wyniki własnych badań laboratoryjnych (okresowych) wykazały, ze osad czynny z omawianej oczyszczalni ścieków jest bardzo wrażliwy na zmiany temperatury i wydajność nitryfikacji wyraźnie spada poniżej 16ºC. Na podstawie przeprowadzonych badań obliczono, że aby zapewnić stabilną nitryfikację w okresie zimowym wiek osadu czynnego powinien być wyższy niż 35 dni.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2016, 42, 1; 27-34
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Application of Biotests in Cyanobacterial Extract Toxicity Assessment
    Zastosowanie biotestów do oceny toksyczności ekstraktu uzyskanego z komórek sinic
    Autorzy:
    Sierosławska, A.
    Rymuszka, A.
    Skowroński, T.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204758.pdf
    Data publikacji:
    2014
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    cyanobacterial bloom
    cyanotoxins
    microcystin LR
    anatoxin-a
    biotests
    Daphnia magna
    Thamnocephalus platyurus
    Brachionus calycifl orus
    Tetrahymena thermophila
    cyjanobakteria
    zakwit sinic
    biotest
    mikrocystyna LR
    Daphtoxkit F magna
    Thamnotoxkit F
    Rotoxkit F
    Protoxkit F
    Opis:
    The aim of the study was to determine the toxicity of the extract obtained from the cyanobacterial cells derived from the waters of Zemborzycki dam reservoir with use of a battery of biotests. The taxonomic identification of the bloom-forming cyanobacteria revealed high abundance of Aphanizomenon flos-aquae and Dolichospermum spp. (Anabaena spp.) and in a lower degree of Microcystis aeruginosa and Planktothrix agardhii. In the extract obtained from concentrated cyanobacterial cells, hepatotoxin microcystin-LR at a concentration of 22.89 ± 3.74 μg/L and neurotoxin Antx-a at 13.02 ± 0.01 μg/L have been detected. Toxicity of the extract was evaluated with the following assays: Daphtoxkit F magna with the crustacean Daphnia magna, Thamnotoxkit F with the crustacean Thamnocephalus platyurus, Rotoxkit F with the rotifer Brachionus calyciflorus and Protoxkit F with ciliate Tetrahymena thermophila. The most sensitive organism among all studied was T. platyurus for which EC50 was estimated to be 1.2% of the initial extract concentration. On the basis of the highest obtained value of the toxicity unit (TU = 83) the studied sample was classified to the IV class, which is of high acute toxicity. Additionally, it was found that reactivity on cyanobacterial products differs greatly among organisms used in bioassays, which indicate the need for using a set of biotests.
    Celem pracy była ocena toksyczności ekstraktu uzyskanego z komórek cyjanobakterii obecnych w wodzie pobranej podczas zakwitu sinic z Zalewu Zemborzyckiego, z wykorzystaniem zestawu biotestów. Identyfikacja taksonomiczna wykazała w badanej próbce wysoką liczebność Aphanizomenon fl os-aquae i Dolichospermum spp. (Anabaena spp.) oraz w mniejszym stopniu Microcystis aeruginosa i Planktothrix agardhii. Analiza HPLC ekstraktu uzyskanego z zagęszczonych komórek cyjanobakterii wykazała obecność mikrocystyny-LR w stężeniu 22,89 μg/L oraz anatoksyny-a w stężeniu 13.02 μg/L. Stopień toksyczności uzyskanego ekstraktu oceniano na podstawie reakcji organizmów testowych, z użyciem następujących biotestów: Daphtoxkit F magna (Daphnia magna), Thamnotoxkit F (Thamnocephalus platyurus), Rotoxkit F (Brachionus calyciflorus) oraz Protoxkit F (Tetrahymena thermophila) (Microbiotests Inc., Belgia). Przeprowadzone badania wykazały szczególnie silne działanie toksyczne analizowanego ekstraktu wobec T. platyurus (24hEC50 oszacowane na 1,2% ekstraktu wyjściowego). Wyraźny efekt toksyczny obserwowany był także wobec B. calyciflorus i w mniejszym stopniu wobec T. thermophila. Natomiast największą odporność na toksyczne działanie ekstraktu wykazywała D. magna. Na podstawie uzyskanych wartości TU (jednostek toksyczności) badany ekstrakt zaliczony został do IV klasy toksyczności, tj. o wysokiej toksyczności ostrej. Z przeprowadzonych badań wynika, że organizmy na których wykonywane są testy toksyczności wykazują zróżnicowaną wrażliwość na produkty cyjanobakterii, stąd ocena toksyczności próbek zawierających tego typu substancje powinna być prowadzona z wykorzystaniem jak najszerszego zestawu biotestów.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2014, 40, 3; 115-121
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Atrazine toxicity in marine algae Chlorella vulgaris, in E. coli lux and gfp biosensor tests
    Toksyczność atrazyny w glonach Chlorella vulgaris oraz w biosensorowych testach E. coli z genami gfp i lux
    Autorzy:
    Matejczyk, Marzena
    Kondzior, Paweł
    Ofman, Piotr
    Juszczuk-Kubiak, Edyta
    Świsłocka, Renata
    Łaska, Grażyna
    Wiater, Józefa
    Lewandowski, Włodzimierz
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/27311571.pdf
    Data publikacji:
    2023
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czasopisma i Monografie PAN
    Tematy:
    ecotoxicology
    atrazine
    chlorella vulgaris
    bioluminescent biosensors
    water contamination
    ekotoksykologia
    atrazyna
    czujniki bioluminescencji
    zanieczyszczenie wody
    Opis:
    Atrazine (ATR) is a widely used chlorinated herbicide from the s-triazine group. Due to the widespread use of ATR, it leaks into the environment and is detected in drinking water, exceeding the WHO-acceptable concentration of atrazine in drinking water, which is 2 μg/L. The aim of our study was to determine toxicity, protein degradation and genotoxicity of ATR at concentrations of 10; 1; 0.1; 0.01 mg/L on Chlorella vulgaris and with the application of E. coli bioluminescent biosensor strains. We measured the content of chlorophyll a, b, carotenoids in Chlorella vulgaris and the inhibition of this algae culture growth. E. coli RFM443 strains with gene constructs grpE:luxCDABE, lac:luxCDABE, recA:luxCDABE and E. coli strain MM294 trc:luxCDABE were used to determine toxicity, degradation of cellular proteins and genotoxicity. On the base of the obtained results, we concluded that ATR in the tested concentrations shows a toxic effect in relation to Chlorella vulgaris. ATR is toxic and genotoxic in E. coli RFM443 strains with grpE, lac, recA promoters and causes degradation of cellular proteins. Moreover, we have detected ATR toxicity toward the GFP protein in E. coli strain MM294-GFP. Taking into account the toxicity and genotoxicity of ATR documented in our research and in the experiments of other authors, we conclude that the presence of this herbicide in surface waters and drinking water is a serious threat to living organisms.
    Atrazyna (ATR) to szeroko stosowany na całym świecie chlorowany herbicyd z grupy s-triazyn. Ze względu na powszechne stosowanie, ATR przedostaje się do środowiska i jest wykrywana w wodzie pitnej, przekraczając dopuszczalne przez WHO stężenie, które wynosi 2 μg/L. W przedstawionych badaniach określono toksyczność ATR w stężeniach 10; 1; 0.1; 0.01 mg/L na glonach Chlorella vulgaris oraz z zastosowaniem E. coli mikrobiologicznych biosensorów z genami reporterowymi gfp i lux. Toksyczność oszacowano na podstawie zawartości chlorofilu a, b, karotenoidów w Chlorella vulgaris oraz zahamowania wzrostu tej kultury alg. Szczepy E. coli RFM443 z konstruktami genowymi grpE:luxCDABE, lac:luxCDABE, recA:luxCDABE i szczep E. coli MM294 trc:luxCDABE wykorzystano do określenia toksyczności, degradacji białek komórkowych i genotoksyczności. W przeprowadzonych badaniach wykryto, że ATR w analizowanych stężeniach wykazuje działanie toksyczne w stosunku do Chlorella vulgaris. W przypadku ATR stwierdzono właściwości toksyczne i genotoksyczne oraz potencjał degradacji białek w szczepach E. coli RFM443 z promotorami grpE, lac, recA. Ponadto wykryto toksyczność ATR w stosunku do białka GFP w szczepie E. coli MM294-GFP. Biorąc pod uwagę udokumentowaną w badaniach własnych oraz w doświadczeniach innych naukowców toksyczność i genotoksyczność ATR, obecność tego herbicydu w wodach powierzchniowych i wodzie pitnej stanowi poważne zagrożenie dla organizmów żywych.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2023, 49, 3; 87--99
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
    Tytuł:
    Hazardous Compounds in Urban Pm in the Central Part of Upper Silesia (Poland) in Winter
    Niebezpieczne związki w miejskim pyle zawieszonym w centralnej części Górnego Śląska w zimie
    Autorzy:
    Rogula-Kozłowska, W.
    Kozielska, B.
    Klejnowski, K.
    Powiązania:
    https://bibliotekanauki.pl/articles/204935.pdf
    Data publikacji:
    2013
    Wydawca:
    Polska Akademia Nauk. Czytelnia Czasopism PAN
    Tematy:
    pył zawieszony
    pył PM2,5
    pył PM1
    metale ciężkie
    WWA
    wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
    związki rakotwórcze
    jakość powietrza
    Zabrze
    PM1
    PM2,5
    heavy metals
    PAH
    benzo(a)pyrene
    carcinogenicity
    hazardous compounds
    toxicity equivalency factor
    BEQ
    Opis:
    Thirteen fractions of ambient dust were investigated in Zabrze, a typical urban area in the central part of Upper Silesia (Poland), during a heating season. Fifteen PAH and Cr, Mn, Co, Ni, As, Se, Cd, Pb contents of each fraction were determined. The dust was sampled with use of a cascade impactor and chemically analyzed with an energy dispersive X-ray fl uorescence spectrometer (PANalytical Epsilon 5) and a gas chromatograph with a fl ame ionisation detector (Perkin Elmer Clarus 500). The concentrations of PM1 and the PM1-related PAH and elements were much higher than the ones of the coarse dust (PM2.5-10) and the substances contained in it. The concentrations of total PAH and carcinogenic PAH were very high (the concentrations of PM1-, PM2.5-, and PM10-related BaP were 16.08, 19.19, 19.32 ng m-3, respectively). The municipal emission, resulted mainly from hard coal combustion processes, appeared to be the main factor affecting the air quality in Zabrze in winter.
    Próbki trzynastu frakcji pyłu zawieszonego były pobierane w Zabrzu w okresie grzewczym (centralna część Górnego Śląska, Polska). Punkt poboru jest charakterystyczny dla obszaru miejskiego. Zbadano zawartość 15 WWA oraz Cr, Mn, Co, Ni, As, Se, Cd, Pb w każdej frakcji pyłu. Do poboru pyłu zastosowano impaktor kaskadowy, a do analizy chemicznej – spektrometr fl uorescencji rentgenowskiej z dyspersją energii (PANalytical Epsilon 5) oraz chromatograf gazowy z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (Perkin Elmer Clarus 500). Zarówno stężenia pyłu PM1 jak i stężenia związanych z nim WWA i pierwiastków były znacznie wyższe niż stężenia pyłu grubego (PM2.5-10) i związanych z nim substancji. Stężenia sumy WWA, a w szczególności kancerogennych związków tej grupy były bardzo wysokie (np. stężenia dla BaP związanego z PM1- i PM2.5- oraz PM10- wynosiły odpowiednio: 16.08, 19.19, 19.32 ng m-3). Na podstawie uzyskanych wyników badań dla ww. zanieczyszczeń stwierdzono, że za stan jakości powietrza w Zabrzu, w zimie, odpowiedzialna jest emisja komunalna – stacjonarne źródła spalania, głównie spalanie węgla.
    Źródło:
    Archives of Environmental Protection; 2013, 39, 1; 53-65
    2083-4772
    2083-4810
    Pojawia się w:
    Archives of Environmental Protection
    Dostawca treści:
    Biblioteka Nauki
    Artykuł
      Wyświetlanie 1-14 z 14

      Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies