Informacja

Drogi użytkowniku, aplikacja do prawidłowego działania wymaga obsługi JavaScript. Proszę włącz obsługę JavaScript w Twojej przeglądarce.

Wyszukujesz frazę "kresy" wg kryterium: Temat


Wyświetlanie 1-6 z 6
Tytuł:
Kresy północne i Kujawy wschodnie – paralele. Konstruowanie tożsamości narracyjnej przez Marię Danilewicz Zielińską w cyklu opowiadań „Biurko Konopnickiej”
The Northern Borderland and Eastern Kujawy – Parallels: The Construction of Narrative Identity in the Cycle of Stories “Konopnicka’s Desk” by Maria Danilewicz Zielińska
Autorzy:
Moch, Włodzimierz
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38586479.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Maria Danilewicz Zielińska
Kujawy wschodnie
Kresy północne
tożsamość narracyjna
pamięć autobiograficzna
miejsca pamięci
paralele
eastern Kujawy
northern Borderland (Kresy)
narrative identity
autobiographical memory
places of memory
parallels
Opis:
Maria Danilewicz Zielińska was a writer from the region of Kujawy, but she spent her entire adult life in exile. Her autobiographical stories collected in the volume entitled Biurko Konopnickiej [Konopnicka’s Desk] are an example of constructing a narrative identity based on people rooted in their homelands and related events. The first of the local homelands is Kujawy: the author was born in Aleksandrów Pograniczny (today: Aleksandrów Kujawski) and lived there for the first twenty-one years of her life; the second one is the northern Borderland (Kresy) of the former Polish Lithuanian Commonwealth. Danilewicz had close family ties with the latter, as well as a living memory of its poets and writers. The family, historical and literary parallels connecting but also separating both geographical and cultural areas form pairs. The first one is Kujawy with its towns, nature, inhabitants and their customs, and, on the other hand, the Vilnius and Navahrudak regions, their poets, such as Adam Mickiewicz and Władysław Syrokomla, and ordinary people with their dramatic fate of being displaced. The second pair are rivers and stories related to them: the Vistula and the Nemunas. All these components are places of memory which constitute a hybrid identity of the émigré author from a historical and cultural borderland, an identity constructed by autobiographical memory. Weaving these parallels, she endows them with familiarity, avoiding pathos and mythologisation. Nevertheless, the overwhelming longing for the lost homeland is coupled with its idealisation, especially apparent in the descriptions of nature.
Maria Danilewicz Zielińska była pisarką pochodzącą z Kujaw, ale całe dorosłe życie spędziła na emigracji. Jej autobiograficzne opowiadania pod tytułem Biurko Konopnickiej są przykładem konstruowania tożsamości narracyjnej, której podstawę stanowią ludzie zakorzenieni w małych ojczyznach i związane z nimi zdarzenia. Pierwsza z lokalnych ojczyzn to Kujawy – autorka urodziła się i przez pierwsze dwadzieścia jeden lat żyła w Aleksandrowie Pogranicznym (dziś: Kujawskim). Druga – Kresy północne dawnej Rzeczypospolitej; Danilewicz łączyły z nimi ścisłe więzy rodzinne, a także żywa pamięć o ludziach pióra stamtąd. Paralele rodzinne, historyczne i literackie, łączące, ale i dzielące oba obszary geograficzno-kulturowe, układają się w pary: pierwsza to Kujawy z ich miasteczkami, przyrodą oraz mieszkańcami i ich obyczajami, a z drugiej strony Wileńszczyzna i Nowogródczyzna, związani z nią poeci, tacy jak A. Mickiewicz i W. Syrokomla, oraz zwykli ludzie z ich dramatycznymi losami przesiedleńców. Drugą parę stanowią rzeki i związane z nimi historie: Wisła i Niemen. Te wszystkie komponenty są miejscami pamięci konstytuującymi hybrydyczną tożsamość emigracyjnej autorki z pogranicza historyczno-kulturowego, budowaną przez pamięć autobiograficzną. Snując owe paralele, nadawała im znamię swojskości, unikając patosu i mitologizacji, niemniej dojmująca tęsknota za utraconą ojczyzną ewokowała jej idealizację, widoczną zwłaszcza w opisach przyrody.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2023, 47
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Specyficzne warianty języków narodowych: polski północnokresowy i niemiecki nadwołżański. Perspektywy badań porównawczych
Particular variations of national languages: Polish Northern Kresy dialect and Volga German. Prospects for comparative study
Autorzy:
Mędelska, Jolanta
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676603.pdf
Data publikacji:
2015-12-31
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Island dialects
Volga German
Polish Northern Kresy dialect
dialekty wyspowe
niemczyzna nadwołżańska
polszczyzna
północnokresowa
Opis:
The author addresses particular language codes: Polish Northern Kresy dialect and Volga German. These varieties of their respective national languages evolved in unusual circumstances. Both were located outside of their home ethnic territory and occurred mainly in the form of extensive linguistic islands. Two varieties of Polish Northern Kresy dialect took shape in the lands of presentday Lithuania, Belarus, and Latvia. Voluntarily moving to the cities and smaller towns of the Grand Duchy of Lithuania, Poles carried with them the Polish language, which eventually was assumed by the local upper echelons, who by Polonizing produced a particular local cultural dialect. In the second half of the nineteenth century, Lithuanian and Belarusian peasants began to take up this dialect. In this manner, compact Polish language areas developed beyond the northeastern ethnic border, in other words, the areas of Northern Kresy dialect. Both varieties of the Polish language developed in the Russian Empire, where they were subjected to Russification. Once again they were drawn into the orbit of a strong Russian influence after World War II. On this basis, a new Northern Kresy cultural dialect took shape in the Lithuanian Soviet Socialist Republic. Volga German dialects, which can be categorized as transferred dialects, arrived in the Volga region in the eighteenth century with settlers from different parts of Germany, and underwent modifications in the new locale, consisting mainly of the mixing of different dialects. These evolved for a long time in isolation, from the Russian environment, from other varieties of the German language used in many places in Russia, as well as from literary German. At the end of the nineteenth century, they were officially subjected to Russification. They were again Russified (Sovietized) in the 1920s and 30s. In the Soviet period, a peculiar cultural dialect developed, based on the dialects of Volga German. The author discusses the points of contact and divergence in the history of Volga German and Polish Northern Kresy dialect, indicating possible directions for comparative research.
Autorka zajmuje się szczególnymi kodami językowymi: polszczyzną północnokresową i niemczyzną nadwołżańską. Są to odmiany języków narodowych, które rozwijały się w niezwykłych warunkach. Oba znajdowały się poza terytorium etnicznym i występowały głównie w postaci rozległych wysp językowych. Polszczyzna północnokresowa ukształtowała się na ziemiach dzisiejszej Litwy, Białorusi, Łotwy w dwóch odmianach. Polacy dobrowolnie przenoszący się do miast i miasteczek Wielkiego Księstwa Litewskiego przenieśli na te tereny język polski, który z czasem przejmowały miejscowe warstwy wyższe, polonizując się i wytwarzając specyficzny miejscowy dialekt kulturalny. W II połowie XIX w. dialekt ten zaczęli przejmować chłopi litewscy i białoruscy. W ten sposób powstały zwarte obszary języka polskiego za północno-wschodnią granicą etniczną, czyli gwary północnokresowe. Obie odmiany polszczyzny rozwijały się w Imperium Rosyjskim, gdzie poddawane były rusyfikacji. Ponownie trafiły w orbitę silnego oddziaływania języka rosyjskiego po II wojnie światowej. W Litewskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej na ich podstawie ukształtował się nowy północnokresowy dialekt kulturalny. Dialekty niemieckie Powołża należą do gwar przeniesionych, trafiły nad Wołgę w XVIII w. wraz z przybyszami z różnych stron Niemiec, na nowym miejscu uległy modyfikacji, polegającej głównie na wymieszaniu poszczególnych gwar. Długo rozwijały się w izolacji zarówno od rosyjskiego otoczenia, jak i od innych odmian języka niemieckiego, używanych w wielu punktach Rosji, a także od niemczyzny literackiej. Pod koniec XIX w. drogą administracyjną poddano je rusyfikacji. Ponownie rusyfikowano je (sowietyzowano) w latach 20. i 30. XX w. W okresie radzieckim na bazie dialektów niemiecko-nadwołżańskich ukształtował się swoisty dialekt kulturalny. Autorka omawia punkty styczne i rozbieżne w historii niemczyzny nadwołżańskiej i polszczyzny północnokresowej, wskazując możliwe kierunki badań porównawczych.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2015, 39; 14-44
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Obraz Kresów Wschodnich w tekstach historii mówionej
The Image of Kresy Wschodnie in Texts of Oral History
Autorzy:
Gocół, Damian
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38436320.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
Kresy Wschodnie
historia mówiona
pamięć
relacje ustne
tożsamość narracyjna
podmiotowość
oral history
memory
oral accounts
narrative identity
subjectivity
Opis:
The author assumes that KRESY (former Polish Eastern Borderlands) is a characteristic culturem of Polish culture. He considers culturems as concepts which are important for self-identification, and assumes that identity has a shape of a narrative. Consequently, he recognises that the culturem KRESY may have a significant impact on shaping the identity of people associated with the former lands of the Second Polish Republic, so-called Kresy Wschodnie. This article analyses three oral history texts from the author’s files. They reveal a strong connection between the image of KRESY and the Polish home (especially the manor house) and the roots of Kresowiak identity in national liberation traditions (especially the January Uprising). This image is characterised by a certain degree of idealisation: KRESY are viewed as a place of peaceful coexistence of numerous nations and cultures. The image of KRESY has changed over time. After the Polish-Bolshevik war, it was a place of lawlessness; after the creation of the Border Protection Corps (Korpus Ochrony Pogranicza, KOP) it was a place of peace. The Second World War was a turning point marking the end of Polish Kresy.
Autor wychodzi z założenia, że KRESY są kulturemem charakterystycznym dla kultury polskiej, przy czym kulturemy uznaje za pojęcia istotne dla samoidentyfikacji. Zakładając, że tożsamość ma postać narracyjną, uważa, że kulturem KRESY może mieć istotny wpływ na kształtowanie tożsamości ludzi związanych z ziemiami leżącymi na wschodzie II Rzeczpospolitej, czyli Kresami Wschodnimi. Analizie poddaje trzy teksty historii mówionej ze zbiorów własnych. Ujawnia się w nich silny związek obrazu KRESÓW z polskim domem (szczególnie dworem) i zakorzenienie tożsamości Kresowiaków w tradycjach narodowowyzwoleńczych (szczególnie powstania styczniowego). Obraz KRESÓW cechuje pewna idealizacja, przedstawiane są jako miejsce pokojowej koegzystencji licznych narodów i kultur. Obraz KRESÓW ulega zmianie w czasie. Po wojnie polsko-bolszewickiej to miejsce bezprawia, po powstaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – pokoju. II wojna światowa stanowi cezurę, od której datuje się koniec polskich Kresów.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2020, 44; 85-103
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
„Łbem muru nie przebijesz”. Na tropach frazematyki północnokresowej końca XX wieku
“Łbem muru nie przebijesz”: Tracing Northern Kresy Phraseology of the End of the Twentieth Century
Autorzy:
Mędelska, Jolanta
Marszałek, Marek
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38439483.pdf
Data publikacji:
2020
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
produkty i reprodukty językowe
frazematyka północnokresowa w opisie sformalizowanym
language products and reproductions
formalised description of northern Kresy phraseology
Opis:
The authors studied the little-investigated body of northern Kresy Polish phraseology. The first part of the article briefly presents general, theorical issues related with the status of multi-word constructions, highlighting among these multi-component language units, i.e. reproductions (phrasemes), with the predilection of researchers to describe individual words and avoid multi-word units, even though there are many more of the latter in natural language than single-element units. It has been shown that northern Kresy phrasematics has been particularly neglected. A result of this neglect is the lack of extensive databases of these multi-word units, which in turn makes it impossible to present a credible description of discontinuous units. The authors propose that research should begin with the assembly of a database of northern Kresy phrasematic material nearly from scratch. The empirical part presents the results of initial exploratory research, i.e. performing extraction on a fragment (ca. 110 pages) of a Lithuanian-Polish dictionary published in Vilnius at the end of the twentieth century. The excerpt contains as many as twenty phrasemes that are not found in general Polish, which confirms the thesis that contemporary northern Kresy cultural dialect is saturated with multi-word units. As many as 90% of reproductions are not – most likely apparently, due to the lack of an extensive database – attested in other sources. All are of foreign origin. Interestingly, 35% of the material occurs in all four languages used in Kresy (będziesz gościem; tnie prawdę w oczy; rodzaj ogólny; siedzi jak na igłach; suche miejsce; krupy ryżowe and sygnał samochodowy). Most likely the same living conditions led to the creation of a similar image of the world. The extracted phrasematic material is presented in a formalised manner, adapting the principles of description of language units proposed by Andrzej Bogusławski.
Autorzy podjęli studia nad bardzo słabo zbadanym zasobem frazematycznym polszczyzny północnokresowej. W pierwszej części artykułu przedstawiono w dużym skrócie problemy ogólne, teoretyczne związane ze statusem konstrukcji wielowyrazowych, z wyodrębnianiem spośród nich wielokomponentowych jednostek języka, czyli reproduktów (frazemów), z predylekcją badaczy do opisywania pojedynczych wyrazów i pomijania całostek wielowyrazowych, mimo że to właśnie tych ostatnich jest w językach naturalnych znacznie więcej niż jednostek jednoelementowych. Udowodniono, że szczególnie zaniedbana jest obecnie frazematyka północnokresowa. W rezultacie tego zaniedbania dotkliwie brakuje obszernych baz tamtejszych całostek wielowyrazowych, co z kolei uniemożliwia przedstawienie wiarygodnych opisów jednostek nieciągłych. Autorzy postulują rozpoczęcie badań od stworzenia niemal od podstaw północnokresowych frazematycznych baz materiałowych. W części empirycznej przedstawiono rezultaty pierwszego rekonesansu badawczego, czyli poddania ekscerpcji fragmentu (około 110 stron) słownika litewsko-polskiego wydanego w Wilnie u schyłku XX wieku. Ekscerpt zawiera aż 20 frazemów nieogólnopolskich, co potwierdza tezę, że współczesny północnokresowy dialekt kulturalny jest przesycony wielowyrazowcami. Aż 90% reproduktów nie ma – najprawdopodobniej pozornie, z braku obszernych baz – poświadczeń w innych źródłach. Wszystkie jednostki są pochodzenia obcego. Co ciekawe, 35% materiału występuje we wszystkich czterech językach używanych na Kresach (będziesz gościem; tnie prawdę w oczy; rodzaj ogólny; siedzi jak na igłach; suche miejsce; krupy ryżowe i sygnał samochodowy). Prawdopodobnie jednakowe warunki życia doprowadziły do wytworzenia się zbliżonego obrazu świata. Wyekscerpowany materiał frazematyczny zaprezentowano w postaci sformalizowanej, adaptując zasady opisu jednostek języka zaproponowane przez Andrzeja Bogusławskiego.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2020, 44; 1-25
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Polszczyzna północnokresowa – podsumowanie badań
Northern Kresy Polish – a Summary of Research
Autorzy:
Golachowska, Ewa
Ostrówka, Małgorzata
Sawaniewska-Mochowa, Zofia
Zielińska, Anna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/38585970.pdf
Data publikacji:
2023
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
polszczyzna północnokresowa
geneza
zróżnicowanie terytorialne i społeczne
stan badań
Northern Kresy Polish
origins
territorial and social differentiation
state of research
Opis:
This article presents a concise overview of research on the Northern Kresy variety of the Polish language (polszczyzna północnokresowa). There is extensive literature on the subject, but there is still no comprehensive bibliography which would accurately document the rich legacy of several generations of researchers working in this field of study. Northern Kresy Polish is a variety of the Polish language which formed in the historical Slavic-Baltic borderland, mainly as a result of the processes of Polonisation of the local population. Contacts between various ethnolinguistic communities resulted in significant social and territorial diversity of Northern Kresy Polish in the seventeenth and eighteenth centuries. The differences between its variants consist mainly in the frequency of features and the scale of influence of local languages and dialects on the grammatical system and vocabulary of Polish. Nevertheless, it is possible to identify a set of constitutive features of Northern Kresy Polish which function throughout its entire geographical area. Currently, Northern Kresy Polish is defined as the language of the Polish minority in Belarus, Lithuania and Latvia. It is apparent that the Polish language in all of these countries is in decline.
Niniejszy artykuł przedstawia w sposób syntetyczny dotychczasowe badania na temat północnokresowej odmiany języka polskiego. Powstała już na ten temat obszerna literatura, ale ciągle brakuje pełnej bibliografii przedmiotu porządkującej bogaty dorobek kilku pokoleń badaczy. Polszczyzna północnokresowa to odmiana języka polskiego ukształtowana na historycznym pograniczu słowiańsko-bałtyckim. O jej powstaniu zadecydowały przede wszystkim procesy polonizacyjne miejscowej ludności. Kontakty z różnymi wspólnotami etniczno-językowymi sprawiły, że polszczyzna północnokresowa już w wieku XVII i XVIII wykazywała duże zróżnicowanie pod względem społecznym i terytorialnym. Różnice te polegają głównie na frekwencji cech i skali wpływów języków i dialektów miejscowych na system gramatyczny i słownictwo polszczyzny. Mimo to można wykazać zestaw cech konstytutywnych dla polszczyzny północnokresowej funkcjonujących na całym jej obszarze geograficznym. Aktualnie polszczyzna północnokresowa jest definiowana jako język polskiej mniejszości na Białorusi, Litwie i Łotwie. We wszystkich tych krajach widoczna jest tendencja do zaniku języka polskiego.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2023, 47
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
Tytuł:
Dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego i Kresów północno-wschodnich w świetle ustaleń językoznawstwa erudycyjnego
Heritage of the Grand Duchy of Lithuania and the Polish Northeastern Borderlands in the light of erudite linguistics
Autorzy:
Węgorowska, Katarzyna
Powiązania:
https://bibliotekanauki.pl/articles/676413.pdf
Data publikacji:
2014-12-31
Wydawca:
Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
Tematy:
erudite linguistics
extralinguistic facts
Grand Duchy of Lithuania
Polish Northeastern Borderlands
językoznawstwo erudycyjne
fakty pozajęzykowe
Wielkie Księstwo Litewskie
Kresy północno-wschodnie
Opis:
The essay contains reflections on the ways of using erudite linguistics, a young discipline created by me, in the study of the Grand Duchy of Lithuania and the Polish Northeastern Borderlands. Correlation of linguistic and extralinguistic conclusions (culture, history, art, gemology) permits us to look in a new way at many facts of the Polish Northeastern Borderlands that linguists had not been interested in before, such as old Polish Northeastern Borderlands museum artifacts, jewelry of Grand Duchy of Lithuania, icon of Our Lady of the Gate of Dawn, cult of the dead in the Polish Northeastern Borderlands, architecture of the old Vilnius, manor house in Czombrów – the prototype of Soplicowo (the village in Pan Tadeusz epic poem), descriptions of Henryk Poddębski’s daguerreotype images, Vilnius identity of Henryk Szylkin or symbolic-figurative nicknames of Vilnius.
Szkic jest refleksją o sposobach wykorzystywania stworzonego przeze mnie, kilkunastoletniego zaledwie, językoznawstwa erudycyjnego w badaniach nad problematyką wielkoksiążęcą i północnokresową. Korelacja ustaleń językoznawczych z ustaleniami pozajęzykowymi (kultura, historia, sztuka, gemmologia…) pozwoliła na nowe odczytanie wielu kresowych faktów, które nie były dotąd przedmiotem zainteresowania językoznawców, jak np.: artefakty dawnych północnokresowych muzeów, wielkoksiążęce precjoza, Ikona Ostrobramska, północnokresowy kult zmarłych, architektura dawnego Wilna, prototyp Soplicowa – dwór w Czombrowie, opisy dagerotypów Henryka Poddębskiego, wileńska tożsamość Henryka Szylkina czy symboliczno-metaforyczne nazwy Wilna.
Źródło:
Acta Baltico-Slavica; 2014, 38; 244-262
2392-2389
0065-1044
Pojawia się w:
Acta Baltico-Slavica
Dostawca treści:
Biblioteka Nauki
Artykuł
    Wyświetlanie 1-6 z 6

    Ta witryna wykorzystuje pliki cookies do przechowywania informacji na Twoim komputerze. Pliki cookies stosujemy w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Twoim komputerze. W każdym momencie możesz dokonać zmiany ustawień dotyczących cookies