- Tytuł:
- What was ridiculous for a Sarmatian, and what made him smile
- Autorzy:
- Dybek, Dariusz
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/1202512.pdf
- Data publikacji:
- 2001
- Wydawca:
- Uniwersytet Opolski
- Opis:
- Artykuł traktuje o typie komizmu charakterystycznego dla kultury sarmackiej, czyli kultury średniozamożnej szlachty polskiej żyjącej w XVII w. Egzemplifikacje owego komizmu pochodzą z twórczości uznawanego za typowego Sarmatę, Wacława Potockiego, a konkretnie z jedynego wydanego za życia pod jego nazwiskiem dzieła, tzn. z Pocztu herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (Kraków 1697) oraz z Odjemka od Herbów szlacheckich, na który złożyły się teksty usunięte przez autora z oficjalnej edycji.Obecność komizmu w obu zbiorach jest bardzo widoczna, a najlepiej go charakteryzuje teoria odchylenia od normy. Odnosi się ona zwłaszcza do tych tekstów, w których dominuje satyra skierowana przeciw wszelkim przejawom odchodzenia od tradycji. Stąd krytyka „domatorów", czyli szlachty unikającej służenia krajowi mieczem, stąd ataki na „świeżo upieczoną” brać szlachecką na pijaków (ale też całkowitych abstynentów), w końcu - na rozpustników zapadłych na „dworską chorobę” i niedobrane (zwłaszcza wiekowo) pary małżeńskie. Erotyzm to zresztą podstawowe źródło komizmu w herbarzach Potockiego. Właśnie w tekstach obscenicznych pojawia się inny, nie wynikający już głównie z chęci moralizowania typ komizmu, tzn. komizm humorystyczny, dobroduszny. Tu chodzi o rozbawienie odbiorcy, o beztroski śmiech wywołany czytelnymi aluzjami do cielesności.Inną grupą utworów mających za zadanie bawić są te, których bohaterem jest łysy (Potocki traktuje ową przypadłość jako anomalię). Żarty z pozbawionych włosów szlachciców nie są wysublimowane, lecz dotyczy to całej twórczości autora obu zbiorów, pełnej sarmackiej rubaszności. Za kolejną cechę wspólną dla zawierających pierwiastek komicznych wierszy z Pocztu i Odjemka uznać trzeba wreszcie umiejętne stosowanie gier słownych nawiązujących do wyglądu herbu lub do jego proklamy (np. nadużywającemu alkoholu przedstawicielowi rodu Biberszteinów radził Potocki zmianę nazwy na Weinsztein).
- Źródło:
-
Stylistyka; 2001, 10; 373-382
1230-2287
2545-1669 - Pojawia się w:
- Stylistyka
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł