- Tytuł:
-
Dlaczego nie doszło do Unii, której nie było?
Why the Union That Wasn’t Actually Failed? - Autorzy:
- Gierowska-Kałłaur, Joanna
- Powiązania:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/901734.pdf
- Data publikacji:
- 2019
- Wydawca:
- Akademia Finansów i Biznesu Vistula
- Tematy:
-
wielka wojna
lata 1915–1921
Ober-Ost
Wilno
Litwa
Niemcy
Polacy
Litwini
Białorusini
Żydzi
polityka specjalna
unia
federacja
Józef Piłsudski
Great War
1915–1921
Vilnius
Lithuania
Germans
Poles
Lithuanians
Belarusians
Jews
special policy
union
federation - Opis:
-
Tekst jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego Wilno zachowało daleko posuniętą
rezerwę wobec propozycji reaktywacji unii przedstawionej przez Józefa Piłsudskiego
w Odezwie do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (22 kwietnia 1919 r.)
w oswobodzonym od bolszewików mieście. W czasie wojny polsko-sowieckiej J. Piłsudski
podejmował liczne działania w celu doprowadzenia do odrodzenia unii lubelskiej w nowoczesnym,
XX-wiecznym kształcie. Na niepowodzenie tej polityki federacyjnej miały głównie
wpływ konsekwencje niemieckiej polityki specjalnej prowadzonej w latach 1915–1918
na terenie niemieckiej okupacji części ziem byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, tzw.
Ober-Ost. Polityka Niemców mająca na celu osiągnięcie własnej dominacji politycznej
i gospodarczej na okupowanym terytorium wykorzystywała ambicje polityczne innych niż
polska narodowości, starała się o antagonizowanie przedstawicieli różnych grup narodowych
z najsilniejszą i najniebezpieczniejszą dla niemieckich interesów na terytorium byłej
Rzeczpospolitej Obojga Narodów grupą polską. W tej sytuacji liderzy litewscy i białoruscy
pozostający pod okupacją niemiecką nie widzieli korzyści płynących z ewentualnego
sojuszu z Polakami, a posunięcia mające wymowę antypolską przynosiły im konkretne
dotacje ze strony niemieckich okupacyjnych władz wojskowych. Próby porozumienia się
polityków polskich, litewskich i białoruskich kończyły się zatem niepowodzeniem, zwiększały
się natomiast sprzeczności interesów spadkobierców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego
(16 lutego 1918 r. Litwini ogłosili po raz drugi niepodległość, 25 marca 1918 r.
liderzy BRL wydali III Hramotę, 11 listopada 1918 r. proklamowano powstanie pierwszego
litewskiego rządu, 11 grudnia 1918 r. członkowie żydowskiej starszyzny weszli do
litewskiej Taryby). Wejście bolszewików do Wilna dodatkowo zantagonizowało Polaków
i Żydów. Niezależnie od narodowości mieszkańcy Wilna odnieśli się więc nieufnie do idei
federacji. Nie była zatem możliwa realizacja projektu systemu (ew. unii) państw buforowych,
oddzielających Polskę od Rosji. W wyniku politycznej klęski polityki federacyjnej
po podpisaniu traktatu ryskiego na terenie b. Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie było
już silnego związku narodów mogącego skutecznie stawić opór różnego rodzaju ekspansji
– czy to ze wschodu, czy z zachodu.
The present study is an attempt to answer the question as to why the residents of Vilnius displayed such reluctance towards the idea of reactivating an international union, put forth by Józef Piłsudski in his “Proclamation to the inhabitants of the former Grand Duchy of Lithuania” (22 April 1919) in this city recently liberated from the Bolsheviks. During the Polish-Soviet War, Piłsudski undertook extensive efforts aimed at reviving the Union of Lublin in a modern, 20th-century form. The failure of the federalist concept resulted primarily from the consequences of the German special policy conducted in the years 1915–1918 in the German-occupied portion of the lands of the former Grand Duchy of Lithuania, known as Ober-Ost. The German strategy, aimed at achieving political and economic domination in the occupied territories, exploited the political ambitions of all national circles other than Polish by antagonizing the representatives of various ethnic groups with the strongest and most dangerous group within the former Polish-Lithuanian Commonwealth, i.e. the Poles. In this situation, Lithuanian and Belarusian leaders under German occupation saw no benefi t in a possible alliance with Poles, especially that anti-Polish measures were rewarded with subsidies from the German occupation military authorities. All attempts at a compromise made by Polish, Lithuanian and Belarusian politicians proved unsuccessful, while confl icts of interest between the successors of the former Grand Duchy of Lithuania grew (on 16 February 1918, the Lithuanian side declared independence for the second time; on 25 March 1918 the leaders of the BNR issued their Third Charter; on 11 November 1918 the formation of the fi rst Lithuanian government was proclaimed, and on 11 December 1918 the Jewish elders joined the Lithuanian Taryba). The Bolsheviks’ entry into Vilnius antagonised the Polish and Jewish populations even further. In summary, the citizens of Vilnius were sceptical of the federalist concept regardless of their nationality. Implementing a system (or union) of buffer states separating Poland from Russia was therefore out of the question. Due to the ultimate failure of the federalist policy sealed by the signing of the Peace of Riga, no powerful multinational union would emerge in the territories of the former Polish-Lithuanian Commonwealth to effectively put a halt to any later expansionist attempts, either from the East or from the West. - Źródło:
-
Społeczeństwo i Polityka; 2019, 3(60); 75-88
1733-8050 - Pojawia się w:
- Społeczeństwo i Polityka
- Dostawca treści:
- Biblioteka Nauki
Artykuł