Dawna rzeczywistość wiejska w językowo-kulturowym obrazie współczesnej wsi

Przedmiotem rozważań jest wpisanie obrazu przeszłości wiejskiej w strukturę językową, obyczajową, kulturową i społeczną współczesnej wsi. Wypowiedzi gwarowe, stanowiące podstawę materiałową artykułu, są przykładem z jednej strony wyraźnego waloryzowania przeszłości, z drugiej jej porównania ze współczesnością na zasadzie równorzędności lub przeciwstawienia. Akcentowaniu przynależności przekazu do przeszłości towarzyszą temporalne wykładniki czasu, następstwo wydarzeń i kwalifikatory wartościujące, wpisane w opowieści o charakterze agrarnym, zabawowo-symbolicznym, religijnym, religijno-pogańskim i obyczajowo-zabobonnym. Wyraźnie zaznaczona opozycja „dawno – teraz” wskazuje nie tylko na powiązanie przekazu z dawnymi czasami, ale również wzmaga poczucie czasu i pozwala dostrzec zachodzące zmiany oraz wydobyć różnice kulturowe między wsią dawną a współczesną.

The aim of the paper is to establish a link between the past of the village and the linguistic, cultural and social structure of the contemporary village. The dialect utterances used in the article as the speech material point to a heavy tendency to attach value judgements to the past, on the one hand, and to compare and contrast it with the present, on the other. The link with the past is expressed by temporal indicators of time, the sequence of events and evaluative qualificators embedded in the following types of stories: agrarian, folk, symbolic, religious, religious and pagan as well as cultural and superstitious. The clear-cut opposition between “previously – now” shows the connection with the old times and intensifies the notion of time and allows to notice the ongoing changes and identify cultural differences between the old and modern village.