Tadeusz Kotarbiński o filozofii i wychowaniu

W artykule przedstawione zostały koncepcje filozoficzne i wychowawcze Tadeusza Kotarbińskiego. Omówiona została ontologia polskiego filozofa, czyli reizm (pansomatyzm) oraz jego realistyczna epistemologia. Według Kotarbińskiego istnieją tylko jednostkowe obiekty cielesne, dlatego nie należy nadawać cech bytu właściwościom rzeczy, relacjom i zdarzeniom. Przedmiotem poznania są więc jedynie materialne rzeczy, a nie treści psychiczne i dane zmysłowe. Akceptując powyższe tezy, zwolennik reizmu staje się realistą praktycznym, który liczy się z realiami świata materialnego i uważa go za jedyną istniejącą rzeczywistość. Koncepcje te wpłynęły na tzw. etykę niezależną Kotarbińskiego i jego poglądy wychowawcze. Uważał on zatem normy moralne i sumienie za wynik ewolucji świata materialnego. Ewolucja wykształciła w ludziach przekonanie, że człowiekiem godnym szacunku (opiekunem spolegliwym) jest osoba broniąca innych przed cierpieniem i łagodząca ból bliźnich. Celem wychowania powinno być zaszczepienie w wychowanku cech opiekuna spolegliwego. W trakcie wychowania nie trzeba odwoływać się do religii, a jedynie do etyki niezależnej, opartej na sumieniu człowieka i jego naturalnym poczuciu dobra i zła.

The article presents philosophical and educational concepts of Tadeusz Kotarbiński. It discusses the Polish philosopher’s ontology – reism (pansomatism) – and his realistic epistemology. According to Kotarbiński, there are only individual bodily objects; therefore, one should not assign attributes of being to the properties of things, relations and events. The object of cognition is, therefore, constituted by only material things and not mental contents and sensory data. Accepting the above thesis, a follower of reism becomes a practical realist, who considers the realities of the material world and maintains that the material world is the only existing reality. These concepts influenced Kotarbiński’s so-called independent ethics and his educational views. He believed that moral norms and conscience are a product of the evolution of the material world. Evolution developed the people’s belief that a respectable man (a reliable guardian) is a person who protects others from suffering and alleviates the pain of fellow human beings. The aim of education should be to instil the qualities of a reliable guardian in pupils. As part of upbringing, one does not have to refer to religion, but only to independent ethics, based on human conscience and a natural sense of good and evil.