Projekt antropagogii. Przesłanki filozofii wychowania Kotarbińskiego

Trzy obszary będące swoistymi wektorami badań T. Kotarbińskiego z zakresu filozofii wychowania stanowią reizm, prakseologia i etyka. Zbudowane przez niego na tej kanwie pojęcie antropagogii obejmowało teorię skutecznego, sprawnego działania, działania w realnym, konkretnym świecie z jasno sprecyzowanym etycznym modelem dojrzałego, pełnego człowieka. Antropagogia dla Kotarbińskiego była wyjściem poza tradycyjny sposób wychowania, zawężany zazwyczaj do wąskiej grupy wiekowej oraz typowych instytucji wychowawczych, jak rodzina, szkoła i kościół. Pomysły antropagogiczne prowadziły jego myślenie do przeciwstawienia się dawnej, ale historycznie długo obecnej w naszej kulturze tendencji do kształcenia encyklopedycznego. Chciał także realizować klasyczny, antyczny ideał wychowania przez sztukę, gdy tworzył swoją poezję. Filozofia wychowania, jaką propagował Kotarbiński w swojej antropagogii, zmierzała w innym kierunku niż realizacja jakiejkolwiek ideologii społecznej. Na pierwszym miejscu stała jego koncepcja spolegliwego opiekuna, którym mógł być człowiek budujący dowolny ustrój społeczny. Było to możliwe ze względu na specyfikę jego niezależnej etyki, w ramach której występują trzy obszary szczególnie interesujące Kotarbińskiego, a pogłębiające rozumienie antropagogii. Są to: felicytologia, prakseologia i etyka właściwa, przez którą rozumiał namysł nad życiem godziwym. Na filozoficzną podbudowę antropagogii składają się m.in.: ateizm, ontologia materialistyczna, determinizm, analiza zasad rozwoju społecznego, rozumienie historii.

The three areas that constitute specific vectors of T. Kotarbiński’s research in the field of philosophy of education are reism, praxeology and ethics. The concept of anthropagogy developed by him on this basis included the theory of effective and efficient action, acting in a real, concrete world with a clearly defined ethical model of a mature man. Anthropagogy for Kotarbiński was a way out of the traditional mode of education, usually narrowed down to a small age group and typical educational institutions, such as family, school and church. His anthropagogical ideas led him to oppose the past but historically long-standing tendency in our culture of encyclopedic education. He also wanted to pursue the classical, ancient ideal of education through art when he was creating his poetry. The philosophy of education that Kotarbiński propagated in his anthropagogy was heading in a different direction than realizing any social ideology. His first concept was that of a reliable guardian, who could be any man building any social system. This was possible due to the specificity of his independent ethics, which included three areas that were of particular interest to Kotarbiński and that deepened the understanding of anthropagogy. These were: felicitology, praxeology and proper ethics, which he understood to be reflection on decent life. The philosophical foundation of anthropagogy consisted of, among others, atheism, materialistic ontology, determinism, analysis of principles of social development, understanding of history.