Kościoły graniczne i ucieczkowe w krajobrazie kulturowym pogranicza śląsko-łużyckiego i ziemi legnickiej

Artykuł jest poświęcony specyficznej grupie kościołów ewangelickich (luterańskich), które powstały na ziemi legnickiej i Łużycach w drugiej połowie XVII w. Protestanci mieli wówczas możliwość praktykowania swojej konfesji tylko na terenach niepozostających pod władzą katolików. Określenie kościoły ucieczkowe odnosi się do tych kościołów katolickich, które po opuszczeniu ich przez katolików zostały przejęte przez ewangelików. Kościoły graniczne zostały natomiast wybudowane przez ewangelików od podstaw. W obu typach kościołów zachował się ich charakterystyczny wystrój. Położenie geograficzne zachowanych kościołów ucieczkowych i granicznych umożliwia odtworzenie granic historycznych pomiędzy Śląskiem a Łużycami oraz pomiędzy księstwem legnickim a księstwami „cesarskimi”.

The paper is devoted to a specific group of evangelical (Lutheran) churches founded in Legnica and Lusatia in the second half of the 17th century. The Protestants could only practice their beliefs in areas not ruled by Catholics. The term escape churches (Zufluchtskirche) applies to Catholic churches abandoned by Catholics and taken over by Evangelican Protestants. On the other hand, border churches were built by Evangelical Protestants from scratch. In both types of churches, distinctive style of decor was preserved. The geographical location of preserved escape and border churches allows us to retrace the historical borders between Silesia and Lusatia, as well as between the Duchy of Legnica and the “Kaiser's” duchies.