Jan Długosz – polski prekursor państwoznawstwa

Celem artykułu jest przedstawienie słowno-liczbowych opisów zawartych w pracach polskiego XV-wiecznego duchownego, kronikarza i historyka Jana Długosza jako źródeł, na podstawie których możliwe jest stworzenie statystycznego obrazu ówczesnej sytuacji gospodarczej, szczególnie w skali mikro (parafia, dekanat) i mezo (diecezja). Omówione zostały biografia i wybrane prace Długosza. Uwagę zwrócono na elementy państwoznawstwa w dorobku Długosza, zwłaszcza w Regestrum Ecclesiae Cracoviensis oraz we wprowadzeniu do Annales (wyliczenie i opis polskich rzek, jezior i miast nadbrzeżnych – Chorographia), a także przykład skrupulatnego opisu sytuacji gospodarczej zaczerpnięty z Liber beneficiorum. Dzieło to w powiązaniu z analogicznymi rejestrami lub inwentarzami uposażeń kościelnych w diecezjach poznańskiej i wrocławskiej, sporządzanymi w zbliżonym okresie, stanowi ważne źródło w badaniach państwoznawczych dotyczących historii gospodarczej kraju u schyłku średniowiecza.

The main purpose of this article is to present verbal and numerical descriptions included in the works by Jan Długosz (the 15th-century Polish priest, annalist and historian) as a base for creating the statistical picture of the then economic situation of Polish regions, especially in the micro-scale (parishes, deaneries) and the mezzo-scale (dioceses). Jan Długosz’s biography and selected works were discussed in the study. The study focuses on the elements of state science in his works, particularly in Regestrum Ecclesiae Cracoviensis and in the introduction to Annales (the enumeration and description of Polish rivers, lakes and waterfront cities – Chorographia), as well as on the detailed description of the economic situation presented in Liber beneficiorum. This Długosz’s work along with the corresponding registers or inventories of church wages in the Poznań and Wrocław dioceses constitute a significant source for state science studies concerning the history of economy in Poland at the end of the Middle Ages.