Instytucja ławników Sądu Najwyższego

Attempts to prosecute crimes without the involvement of the public are certain to end in a fiasco (Stanisław Waltoś). On 3 April 2018, the Act of 8 December 2017 on the Supreme Court entered into force (Journal of Laws of the Republic of Poland of 2019, item 825, consolidated text). The aforementioned act introduced lay judges to the Supreme Court. The lay judges of the Supreme Court are to rule on cases examined in second instance in the Chamber of Disciplinary Proceedings, and in cases brought by an extraordinary petition. The changes made seem to express the principle of the participation of the citizenry in justice, as articulated in Article 182 of the Constitution of the Republic of Poland. In fact, these changes appear to be groundbreaking and pose a number of risks to the proper functioning of the judiciary. The changes raise doubts as to whether lay judges will have jurisdiction in the cases examined in the Chamber of Extraordinary Control (which involve a considerable degree of legal complexity). Furthermore, the participation of lay judges in the courts of appeal is a solution hitherto unknown in the Polish legal system. Moreover, a sudden turn in the axiological preferences of the legislature is noticeable. The Legislature amended the Code of Criminal Procedure in 2006 (JL RP No. 89, item 556, as amended) and clearly expressed a critical attitude to the institution of lay judges, pointing out the need to professionalize the judiciary. 

Podejmowanie prób ścigania przestępstw bez udziału społeczeństwa musi zakończyć się fiaskiem (Stanisław Waltoś). Ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.jedn.: Dz. U. 2019, poz. 825), która wprowadziła do orzekania w Sądzie Najwyższym sędziów społecznych, weszła w życie 3 kwietnia 2018 r. Ławnicy SN, mają orzekać w sprawach rozpoznawanych w drugiej instancji w Izbie Dyscyplinarnej oraz w sprawach wywołanych wniesieniem skargi nadzwyczajnej. Wprowadzone zmiany zdają się, prima facie, realizować wyrażoną w art. 182 Konstytucji RP zasadę udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. W istocie mają charakter pozornie przełomowy, a zarazem niosą szereg zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Budzi wątpliwości powierzenie orzekania w sprawach rozpatrywanych w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej (o znacznym stopniu prawnej zawiłości) sędziom faktu. Nadto udział ławników w składach sądów odwoławczych jest rozwiązaniem nieznanym polskiemu systemowi prawnemu. Nie można stracić z pola widzenia nagłego zwrotu preferencji aksjologicznych ustawodawcy, który nowelizując k.p.k. w 2006 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) jednoznacznie krytycznie wypowiedział się o instytucji ławników, wskazując na potrzebę profesjonalizacji sądownictwa.