Anthropos 2.0 – od pedagogiki rzeczy do urzeczowionego człowieka?

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie, krótkie rozwinięcie oraz krytyka pedagogicznych implikacji transhumanizmu. Stawiam hipotezę, iż w odniesieniu do głównych postulatów tego, coraz bardziej znaczącego zarówno w kulturze popularnej jak i w środowisku akademickim, ruchu techno-progresywnego uzasadniona jest mowa o próbie urzeczowienia człowieka. Owe urzeczowienie polegałoby na biotechnologicznych interwencjach, mających na celu udoskonalenie ciała ludzkiego, co – jak będę chciał dowieść – kłóciłoby się z podstawowymi ideami i założeniami edukacji humanistycznej, a także posthumanistycznej pedagogiki rzeczy. W pierwszej części omówię kluczową dla transhumanizmu koncepcję „ulepszania człowieka” (Human Enhancement) oraz pojęcie ludzkiej doskonałości. Z kolei w drugiej części postaram się odnieść te idee do podstawowych dla pedagogiki humanistycznej obrazów człowieka jako homo absconditus i homo educandus. Wyniki moich refleksji mogą być postrzegane jako wyraz naglącej potrzeby powstania szerokiej debaty pedagogicznej nad możliwościami oraz zagrożeniami płynącymi z transhumanizmu, albowiem nawet częściowa realizacja jego postulatów mogłaby już w niedalekiej przyszłości przyczynić się do załamania się podstawowych zasad praktyki edukacyjnej.

The aim of the article is presentation, short elaboration and critique of the pedagogical implications of transhumanism. My hypothesis is that it is valid to refer to the crucial postulates of this techno-progressive movement, which is contemporary gaining popularity within the pop culture and academic society, as an attempt to objectify the human being. This process would consist of biotechnological interventions aiming at perfection of the human body, which—as I will try to indicate—would clash with both the basic ideas and assumptions of humanistic education and the conception of pedagogy of things as well. In the first part I will elaborate the crucial transhumanist conception of “human enhancement” and the notion of human perfection. In the second part I will refer these ideas to the fundamental pedagogical images of a man as homo absconditus and homo educandus. The results of my reflections can be perceived as an enunciation of the exigency for establishing a broad pedagogical debate on the possibilities and dangers deriving from transhumanism, since even a partial realization of its postulates could eventually lead to a breakdown of crucial principles of educational praxis.