Konflikty społeczne na Mazowszu - identyfikacja oraz próba oceny ich wpływu na rozwój lokalny

Artykuł przedstawia wyniki badania konfliktów społecznych na Mazowszu przeprowadzonego w ramach projektu Społeczne, polityczne i ekonomiczne stymulanty i destymulanty rozwoju. Celem pracy było zewidencjonowanie i analiza konfliktów występujących na Mazowszu oraz poszukiwanie związku konfliktów z rozwojem lokalnym. Założyliśmy przy tym, w myśl współczesnych podejść koncepcyjnych, że konflikt jest zjawiskiem naturalnym, które może mieć tak negatywne, jak i pozytywne skutki. Przeprowadzone badania objęły wszystkie trzy szczeble samorządu, ale głównym polem odniesienia pozostała gmina. Okazało się, że „typowy” konflikt na Mazowszu toczy się o infrastrukturę techniczną lub społeczną i projekty miękkie, ewentualnie o kwestie związane z ochroną środowiska lub lokalizacją zakładów uciążliwych dla mieszkańców. Zwykle ma zasięg lokalny (nie wykracza poza granice gminy), a tylko niekiedy sięga wyższego szczebla administracyjnego. Najczęściej jako strony konfliktu występują mieszkańcy gmin, lokalne władze samorządowe oraz radni gminni. Co pozytywne, większość konfliktów trwa krótko (poniżej dwóch lat) i ma małe lub średnie natężenie. Szczególne nagromadzenie konfliktów intensywnych zidentyfikowano w gminach aglomeracyjnych, poddawanych silnej presji urbanistycznej. Większość zidentyfikowanych konfliktów została zakończona najczęściej poprzez zawarcie kompromisu lub zwycięstwo jednej ze stron. Rozwiązywaniu konfliktów niezmiernie rzadko towarzyszy profesjonalna pomoc w zarządzaniu sporem (mediacja, arbitraż), co, niestety, może poważnie ograniczać pozytywne ich efekty. Lokalne władze samorządowe oraz radni gminni zwykle postrzegają konflikty jako zło konieczne, upatrując w nich głównie negatywnych konsekwencji, choć czasem przyznają, że może z nich wyniknąć coś pozytywnego. Zestawienie bazy konfliktów ze statystycznymi wskaźnikami rozwoju wskazuje, że gminy najlepiej się rozwijające nie są wolne od, ostrych nawet, konfliktów. Okazuje się zatem, że powszechne pejoratywne postrzeganie konfliktów nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości. Sformułowanie silniejszych tez o relacji konfliktów i rozwoju wymagałoby pogłębionych badań, jednak z pewnością warto zmienić nastawienie do konfliktów, a wręcz propagować ich moderowanie.

The article presents the results of a study on social conflicts in Mazowsze region, which was carried out within the project Social, political and economic stimuli and destimuli of development. The aim is twofold: first we identify and analyze occurring conflicts, than we endeavour to detect the relation between them and local development. Against the contemporary attitude towards social conflicts, we have assumed that they are natural phenomena, which may turn out to have both positive and negative effects. The research involved all three tiers, but the main field of reference is a municipal level. According to our study a “typical” conflict in Mazowsze is over technical or social infrastructure or over issues of environment protection and location of facilities burdensome for habitants. Usually it remains local (does not cross municipal boundaries), only sometimes reaches higher tiers. The groups which come into conflicts most frequently are citizens and local authorities (mayors and councilors). A positive finding was that most of the disagreements do not last long (are shorter than two years) and have low or moderate intensity. Most of the municipalities, which described more than one conflict, pointed out similar problems what indicates a sort of inclination towards certain disagreements in specific localities. We notice a difference between peripheral and metropolitan municipalities: in the first group the conflicts are mainly of low intensity, whereas in the latter one they tend to be more severe, indicating problematic character of these areas of dynamic development and strong suburbanization pressure. 65% of all 148 identified disagreements were finished at the time of the study; resolution comes most often by the means of compromise or victory of one of the sides. Only rarely the conflicts are professionally managed (by mediation or arbitration), what can severely limit their positive effects. Local elites usually see the conflicts as necessary evil, although some respondents admitted that they might also turn out beneficial. Yet, the consciousness of the importance of conflict management is in general very low. Comparing the conflict data base with the statistical indicators of development we did not find any significant relations. However, it turns out that municipalities of the highest development rates are not free from conflicts, even the severe ones. It seems then that a common negative perception of conflicts finds little support in reality. Formulation of strong hypothesis on that point would require further in-depth investigation, nevertheless it is definitely worth to change the attitude towards disagreements. Conflict avoidance is not necessarily the best tactic, on the contrary it can lead to escalation of hidden grudges and prevent wiser solutions from being invented in the course of open discussions. Local elites should rather acknowledge the role of professional conflict management and incorporate it into the every-day governance routines.