Paradygmaty współczesnego zarządzania kulturą w Polsce

Autor analizuje problem dwóch nurtów naukowych we współczesnych badaniach w zakresie zarządzania kulturą w Polsce. Peter Bendixen opisuje je jako dwa paradygmaty – platoński (instrumentalny) oraz arystotelesowski. Zdaniem niemieckiego badacza ekonomiki kultury, nurt platoński to taki, w którym "w sensie ilościowym i jakościowym dominują podstawy zarządzania przedsiębiorstwem", podczas gdy w ujęciu arystotelesowskim zarządzanie kulturą może jedynie spełniać funkcję wspierającą w stosunku do sztuki. Badacze zaliczani przez autora do zwolenników nurtu platońskiego opowiadają się za wprowadzaniem do sektora kultury publicznej rozwiązań organizacyjnych i zasad nowej ekonomii sektora publicznego. Profesor Jerzy Hausner krytykuje słabe strony publicznych instytucji kultury: ograniczenia w polityce kadrowej, brak bodźców do wzrostu produkcyjności, zachowania biurokratyczne, niechęć do podejmowania ryzyka, brak konkurencji, duże znaczenie czynników politycznych. Profesor Grażyna Prawelska-Skrzypek zwraca uwagę na konieczność wprowadzenia w kulturze wskaźników efektywności umożliwiających właściwą ocenę funkcjonowania instytucji kultury. Zdaniem badaczy reprezentujących arystotelesowski nurt w zarządzaniu kulturą, badacze "instrumentaliści" zbyt mechanicznie przenoszą do kultury pewne narzędzia zarządzania sprawdzające się w innych sektorach gospodarki. Krytycy instrumentalistów akcentują niewymierność wartości kulturalnych, a także sprzeczność w teorii zakładającej jednoczesny wzrost funkcji komercyjnej i poszerzanie zakresu artystycznych poszukiwań w instytucjach kultury. Wskazują ponadto na niekorzystne zewnętrzne determinanty uczestnictwa społeczeństwa w kulturze, które wymagają poważnych zmian systemowych.

The author of the article analyses the issue of two different academic approaches in contemporary research on cultural management in Poland. Peter Bendixen describes them as the two paradigms—Platonic (instrumental) and Aristotelian. According to the German researcher, the Platonic approach is dominated by elements of company management, in both quantitative and qualitative aspects, while the Aristotelian approach assumes that the only role of cultural management is to support art. Researchers classified by the author as followers of the Platonic approach support the idea of transfering organizational solutions and principles of the new economy of the public sector into the cultural sector. Professor Jerzy Hausner criticizes weak points of the public cultural institutions, such as deficiencies in employment policy, lack of incentives for improved performance, bureaucratic behaviours, avoidance of risk, lack of competition, great influence of political factors. Professor Pawelska-Skrzypek points out the necessity to introduce indicators of effectiveness in the area of culture, which would enable proper assessment of the functioning of public cultural institutions. According to research workers supporting the Artistotelian approach to cultural management, ‘instrumentalists’ transfer management tools that are effective in other sectors of economy too mechanically. Opponents of the Platonic approach stress out the immeasurable character of cultural values as well as the existence of conflicting ideas within this theory, i.e. simultaneous growth of the commercial function and extension of the scope of artistic creation in public cultural institutions. Moreover, they talk about negative external factors influencing the society’s access to culture, which require serious changes in the system.