Ocenę stopnia zagrożenia chronionych zbiorowisk leśnych Załęczańskiego Parku Krajobrazowego zanieczyszczeniami przemysłowymi, tj metalami ciężkimi,
dokonano przy użyciu metod biologicznych (bioindykacyjnych) i chemicznych.
W metodzie bioindykacyjnej został wykorzystany aspekt kumulacji metali ciężkich
w plechach porostu Hypogymnia physodes L., które w dalszej kolejności zostały ilościowo zbadane przy wykorzystaniu metod instrumentalnych. Hypogymnia physodes L.
jest porostem powszechnie występującym w środowisku, dostępnym całorocznie i wykazującym dużą tolerancję dla badanych zanieczyszczeń. Celem badań była ocena stopnia zagrożenia metalami ciężkimi: Zn, Mn, Cu, Pb, Ni, Cd, Fe, Cr, Co zbiorowisk leśnych Załęczańskiego Parku Krajobrazowego (ZPK) przy pomocy bioindykatora
o właściwościach kumulacyjnych – porostu Hypogymnia physodes (L.). ZPK został
wybrany do badań ze względu na niekorzystne usytuowanie, ze względu na stały napływ zanieczyszczeń przemysłowych wraz z wiatrami z terenów województwa śląskiego, opolskiego i łódzkiego. Na terenie parku wyznaczono 10 stanowisk zbioru prób
plech porostu do analiz ilościowych, równomiernie rozmieszczonych na całym jego
terenie. Zawartość wybranych pierwiastków oznaczono metodą atomowej spektrometrii
absorpcyjnej (ASA) z wykorzystaniem aparatu VARIAN AA 240. Analizy zawartości
metali ciężkich: Zn, Mn, Cu, Pb, Ni, Cd, Fe, Cr, Co w plechach pustułki pęcherzykowatej na 10 stanowiskach badawczych w Załęczańskim Parku Krajobrazowym wykazały
niskie stężenia badanych metali ciężkich, w porównaniu do stężeń tych metali w parkach krajobrazowych południowej części województwa śląskiego. Najwięcej w ZPK
plechy pustułki pęcherzykowatej zgromadziły żelaza (35,2–43,6 µg/g), najmniej kobaltu
(0,002–0,010 µg/g), chromu (0,021–0,038 µg/g), miedzi (0,011–0,027 µg/g) i kadmu
(0,020–0,043 µg/g). Kumulacja niebezpiecznego dla organizmów ołowiu na wszystkich stanowiskach badawczych była zbliżona i wynosiła: 1,573–1,940 µg/g. Analiza stężeń
dziewięciu badanych pierwiastków w plechach Hypogymnia physodes na 10 stanowiskach parku, przedstawiona jako sumaryczny indeks obciążenia metalami ciężkimi (Sj),
wykazała najwyższe jego wartości w północnej części ZPK (stanowisko nr 1 – Sj =1,23)
oraz w jego części środkowej i wschodniej (stanowiska nr 5 (Sj = 1,03) i 6 (Sj = 1,01)),
co oznacza, że obszary te są najsilniej obciążone metalami ciężkimi. Najmniej metalami
ciężkimi są obciążone zbiorowiska leśne w południowo-wschodniej części ZPK - stanowisko nr 7 (Sj = -1,21). Przyczyną większego zanieczyszczenia części północnej ZPK
w porównaniu do jego części południowo-wschodniej jest fakt napływu zanieczyszczeń
wraz z wiatrami z kierunku południowo-zachodniego, głównie z aglomeracji opolskiej.
The assessment of the degree of threat to protected forest communities of
Załęczański Landscape Park with industrial pollution, i.e. heavy metals, was made using
biological (bioindicative) and chemical methods. In the bioindication method, the aspect
of heavy metals accumulation in Hypogymnia physodes L. lichen lichen was used,
which were subsequently quantitatively tested using instrumental methods. Hypogymnia
physodes L. is a lichen commonly found in the environment, available all year round
and showing high tolerance for the pollutants tested. The aim of the research was to
assess the risk of heavy metals: Zn, Mn, Cu, Pb, Ni, Cd, Fe, Cr, Co forest communities
of Załęcze Landscape Park (ZPK) using a bioindicator with cumulative properties -
Hypogymnia physodes (L.). ZPK was selected for research due to the unfavorable location, due to the constant inflow of industrial pollution along with the winds from the
areas of the Śląskie, Opolskie and Łódzkie Voivodships. In the park, 10 sets of lichen
sample sets were designated for quantitative analyzes, evenly distributed throughout its
entire area. The content of selected elements was determined by atomic absorption spectrometry (ASA) using the camera VARIAN AA 240. Analysis of heavy metals content:
Zn, Mn, Cu, Pb, Ni, Cd, Fe, Cr, Co in the H. physodes of the alveolus at 10 test sites in
Załęcze Landscape Park showed low concentrations of the heavy metals tested, compared to the concentrations of these metals in landscape parks of the southern part of the
Silesian Voivodship. The most in ZPK H. physodes accumulated iron (35.2–43.6 μg /
g), the least cobalt (0.002–0.010 μg / g), chromium (0.021–0.038 μg / g), copper
(0.011–0.027 μg / g) ) and cadmium (0.020–0.043 μg / g). The accumulation of dangerous for organisms of lead at all research stands was similar and amounted to: 1.573–
1.940 μg / g. Analysis of the concentrations of the nine elements studied in the Hypogymnia physodes at 10 park sites, presented as a summary index of heavy metals load (Sj), showed its highest values in the northern part of the ZPK (stand 1 – Sj = 1.23) and
in its central part and eastern (stand number 5 (Sj = 1.03) and 6 (Sj = 1.01)), which
means that these areas are heavily loaded with heavy metals. The smallest heavy metals
are loaded with forest communities in the south-eastern part of the ZPK - stand no. 7
(Sj = -1.21). The reason for the greater pollution of the northern part of the ZPK in
comparison to its south-eastern part is the fact that the inflow of pollutants along with
the winds from the south-western direction, mainly from the Opole agglomeration.
