Psychiatryczne oraz prawne aspekty stosowania przymusu bezpośredniego wobec uczniów na terenie szkoły specjalnej

Use of direct coercion is a very peculiar situation, as it requires the use of force against another human being. Licence to take such action must be governed by the law, in the case of psychiatric care stipulated in the provisions of Mental Health Protection Act. Under this act, doctors and nurses are authorised to use such means as restraint, seclusion, and/or administration of relevant drugs under force to a patient displaying aggressive or auto-aggressive behaviour. Similar behaviours, however, can also be presented by special education students, some of who were once patients of psychiatric hospitals. Educators in schools are not allowed or authorised to use physical force against a student. What should a teacher do in a situation of aggression on the part of a student to protect their own and other people’s safety? Is it permissible in certain situations to restrain a student? Perhaps in some clearly defined cases teachers have an obligation to use force against a student with a disability? This article is an attempt to answer these questions.

Zastosowanie przymusu bezpośredniego to sytuacja szczególna, wymagająca użycia siły wobec drugiego człowieka. Możliwość podjęcia podobnych działań musi być regulowana przez określone akty prawne. W kontekście rzeczywistości psychiatrycznej należy wskazać przede wszystkim na zapisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Zwrócono w niej uwagę, że lekarz i pielęgniarka mogą podjąć wobec agresywnego lub autoagresywnego pacjenta takie działania, jak unieruchomienie, przytrzymanie, izolacja i przymusowe podanie leków. Jednak niebezpieczne zachowania mogą prezentować również uczniowie szkół specjalnych, których część była niegdyś pacjentami szpitali psychiatrycznych. Nie zmienia to faktu, że na terenie szkół pedagodzy nie mają formalnego prawa do zastosowania przymusu bezpośredniego wobec ucznia. Co zatem mogą zrobić, kiedy podopieczny stosuje siłę? W jaki sposób nauczyciel powinien postąpić w przypadku agresji ucznia, by chronić bezpieczeństwo własne oraz innych osób? Czy w pewnych sytuacjach wolno mu przytrzymać podopiecznego albo go unieruchomić? Czy w wybranych przypadkach pedagog ma obowiązek użycia siły wobec niepełnosprawnego ucznia? W artykule podjęta zostanie próba udzielenia odpowiedzi na powyższe pytania.