SØRENA KIERKEGAARDA SĄD NAD MARCINEM LUTREM I LUTERANIZMEM

What did Søren Kierkegaard think on Martin Luther? In some cases he treated to the German reformer positively, but simultaneously very often severily criticized him. Generally speaking, relationship of Journals author to Martin Luther was complicated and ambiguous. Kierkegaard strived to the amendment of contemporary Danish Lutheranism, which was burdened by Luther’s doctrinal errors, and also deteriorated by later generations of Lutherans. Danish thinker accused Luther of considerable reducing of ethical Christian demands by means of moral act values depreciation, abolition of clergyman celibacy and dissolution of monastery life, rejection of ascetic practices like voluntary poverty, fastings, renunces and intensive contemplative life, connection of religious doctrine and cult with real politics. It was main reason for secularization of contemporary to Kierkegaard Danish Christianity. Over the course of time with Kierkegaard the immanent criticism of Lutheranism turned into some kind of external one. Luther’s doctrine was not sufficient for him. He disclosed essential lacks. Hence in spite of clear declarations of remaining at the national faith, he leaned more and more towards Catholicism. Kierkegaard discovered, Protestantism was only “corrective remedy” to Catholicism, but from the beginning the its existence was dependent on the Catholic Church. Hence, Danish thinker was rather protagonist to shape contemporary Protestantism according to catholic patterns than to reform Catholicism according to protestant rules. The main aim of his article is to indicate the whole estimation range of the Luther and Lutheranism, we find in Søren Kierkegaard’s Journals. Furthermore, we do not decide anything about theological rightness or unjustness of Danish thinker criticism directed to German reformer Martin Luther.

Co sądził Søren Kierkegaard o Marcinie Lutrze? W wielu przypadkach odnosił się do niego pozytywnie, ale nie szczędził też Lutrowi krytycznych uwag. Ogólnie mówiąc, stosunek autora Dziennika do Marcina Lutra był złożony i wieloznaczny. Dążył do naprawy luteranizmu, obciążonego doktrynalnymi błędami Lutra, ale także zepsutego przez pokolenia późniejsze, które odeszły od pierwotnego wyznania luterańskiego. Zarzucał Lutrowi znaczne obniżenie etycznych wymagań chrześcijańskich poprzez deprecjację wartości uczynków, zniesienie celibatu duchownych, rozwiązanie klasztorów, utrącenie praktyk ascetycznych (postów, wyrzeczeń, dobrowolnego ubóstwa), likwidację intensywnego życia kontemplacyjnego, połączenia doktryny i kultu religijnego z realną polityką. Z tego powodu współczesne Kierkegaardowi chrześcijaństwo duńskie uległo znacznemu zeświecczeniu. U Kierkegaarda z biegiem czasu immanentna krytyka luteranizmu przerodziła się w krytykę zewnętrzną. Nie wystarczała mu już nauka Lutra i luteranizm. Odkrył w nich istotne braki. Stąd mimo wyraźnych deklaracji pozostania przy wyznaniu narodowym, coraz bardziej skłaniał się ku katolicyzmowi. Kierkegaard odkrył, że protestantyzm jest zaledwie „środkiem korygującym” katolicyzm. Istnienie protestantyzmu od samego początku było zależne od istnienia Kościoła katolickiego. Stąd był raczej zwolennikiem kształtowania współczesnego protestantyzmu wedle wzorców katolickich niż reformowania katolicyzmu na modłę protestancką. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie całej palety ocen Lutra i luteranizmu, z jakimi spotykamy się w pisanym przez całe dorosłe życie Dzienniku Sørena Kierkegaarda. Niczego nie rozstrzygamy na temat teologicznej słuszności lub niesłuszności krytyki Duńczyka pod adresem Lutra.