Psychologiczne kryteria oceny wiarygodności zeznań osób chorych psychicznie

The way people with mental illnesses testify and the content of their testimonies are important and interesting issues in law, psychiatry and psychology. While testifying, a mentally ill witness, or a person under the influence of alcohol or other intoxicants during the incident, causes a problem involving the assessment of their competence as a witness. A psychologist acting as an expert witness is expected to establish this competence in terms of the capability to perceive, store and recreate observations and with regard to the psychological criteria determining the credibility of the testimony. The article reviews psychological indicators determining the credibility of a testimony and then analyses testimonies of mentally ill witnesses. It has been shown that an assessment of testimonies should include indicators regarding the content of a testimony, the motivation for testifying, and the history of a testimony, as well as observational criteria regarding the witness’ emotional and physiological sphere. Based on the presented case studies, an attempt was made to indicate that comparisons and generalizations within the content and form of mentally ill witnesses’ testimonies are possible, but they should be considered with great caution, always including the principle of individualization in diagnostic procedure. The most prevalent characteristics of testimonies of patients with paranoid schizophrenia comprise: prevalence of assertive sentences, lack of structured statements, often lack of logic, occurrence of insignificant details, muddled context, problems with differentiation which contents result from one’s own observations and which from subjective experience, often of paranoid type.

Treść i forma składania zeznań przez osoby z chorobą psychiczną są ważnym i interesującym zagadnieniem zarówno w zakresie prawa, psychiatrii, jak i psychologii. Psychicznie chory świadek lub osoba, która w chwili zdarzenia pozostaje pod wpływem alkoholu czy środków odurzających, w czasie zeznań stwarza problem dotyczący oceny jej kompetencji jako świadka. Od biegłego psychologa oczekuje się określenia owych kompetencji w odniesieniu do zdolności w zakresie postrzegania, przechowywania i odtwarzania postrzeżeń oraz w zakresie psychologicznych kryteriów wiarygodności złożonych zeznań. W artykule dokonano przeglądu psychologicznych wskaźników wiarygodności zeznań, a następnie przedstawiono analizę zeznań osób chorych psychicznie. Wykazano, że ocena zeznań powinna obejmować wskaźniki dotyczące treści, motywacji składania zeznań, historii zeznania oraz kryteria obserwacyjne dotyczące zachowania, a także sfery emocjonalnej i fizjologicznej świadka. Na podstawie zaprezentowanych studiów przypadku starano się wykazać, że porównania i uogólnienia w zakresie treści i formy zeznań osób chorych psychicznie są możliwe, jednak należy podchodzić do nich z dużą ostrożnością, zawsze pamiętając o zasadzie indywidualizacji w postępowaniu diagnostycznym. Do najczęściej pojawiających się cech zeznań osób z rozpoznaną schizofrenią paranoidalną należą: przewaga zdań asercyjnych, brak ustrukturowania wypowiedzi, często brak logiki, występowanie nieistotnych detali, rozmyty kontekst, problemy w odróżnieniu, które treści są rezultatem własnych spostrzeżeń, a które subiektywnych przeżyć, często o charakterze urojeniowym.