Konstytucyjność aktów ceremonialnego deizmu w świetle orzecznictwa sądów USA

W artykule przybliżono i poddano ocenie wypracowaną w amerykańskiej jurysprudencji i judykaturze koncepcję ceremonialnego deizmu. Tytułowe pojęcie obejmuje jedną z kategorii aktów odwoływania się władz publicznych do Boga i religii, np. narodowe motto „W Bogu pokładamy ufność” czy słowa „jeden Naród, a nad nim Bóg” w rocie ślubowania wierności fladze państwowej. Sądy w USA uznają akty ceremonialnego deizmu jako zgodne z konstytucyjną zasadą rozdziału kościoła od państwa ze względu na to, iż postrzega się je jako pozbawione religijnego znaczenia (teza sekularyzacji), nieposiadające wyznaniowej natury, realizujące świeckie cele, wsparte tradycją i historią państwa i narodu, powszechne oraz społecznie niekontrowersyjne. W ocenie autora niniejsze rozumienie ceremonialnego deizmu wymaga korekty. Postuluje on odrzucić tezę sekularyzacji i wymóg niewyznaniowej natury aktu. Przekonuje, iż akty władzy odwołujące się do Boga są zgodne z Establishment Clause, gdy jednocześnie realizują doniosłe świeckie cele, nie mają charakteru dewocyjnego oraz stanowią świadectwo historii i tradycji danego państwa. Kryteria powszechności i niekontrowersyjności powinny natomiast, ze względu na ich wysoce ocenny i subiektywny charakter, pełnić jedynie pomocniczą rolę w weryfikacji legalności aktu prima facie religijnej ekspresji władzy publicznej. Koncepcja ceremonialnego deizmu właściwie rozumiana może stanowić – także poza Stanami Zjednoczonymi – wartościowe narzędzie do oceny konstytucyjności działań państwa.

The paper deals with the notion of ceremonial deism, as it is understood in U.S. case law and jurisprudence. This term describes on kind of the government’s acts of symbolic references to God or religion, for example words „under God” in Pledge of Allegiance or the national motto – „In God We Trust”. American courts hold that particular forms of ceremonial deism are in accordance with the Establishment Clause due to their lack of a religious meaning (secularization thesis), nonsectarian nature, secular aims, historicity, ubiquity and non-controversiality. In the Author’s view, the above mentioned understanding of ceremonial deism is not fully proper. He calls on the rejection of secularization thesis and premise of non-sectarian nature. According to him, the public authorities’ acts of religious references are compliant with the Constitution when they perform significant secular aims, they do not have a devotional character and they constitute a testimony to the history and tradition of a particular country and its citizens. The criteria of ubiquity and non-controversiality may, due to its highly evaluative and subjective character, serve only a supportive role within the verification of the legality of a prima facie religious expression acts of the state. Theory of ceremonial deism, being understood properly, may constitute a valuable tool to evaluate the constitutionality of the public authority’s actions, also outside the United States.