Geneza i ewolucja urzędu ministra w polskim systemie ustrojowym do uchwalenia Konstytucji RP z 1997 r.

W pracy przedstawiono genezę i ewolucję urzędu ministra w polskim systemie ustrojowym od XIV wieku do uchwalenia konstytucji RP z 1997 r. Na podstawie studiów literatury przeanalizowano powstanie urzędu ministra na ziemiach polskich, zasady powoływania na urzędy ministerialne, kompetencje i odpowiedzialność ministrów z tytułu sprawowanej funkcji oraz określenie roli ustrojowej ministra jako samodzielnego funkcjonariusza państwowego oraz członka organu kolegialnego. Dokonana analiza pozwala na stwierdzenie, że urząd ministra, od chwili powołania tej instytucji w Konstytucji 3 maja do rozwiązań przyjętych na gruncie Małej konstytucji z 1992 r., charakteryzują następujące cechy wspólne, do których należy zaliczyć: • realizację zadań o charakterze wykonawczym (minister zawsze należał do organów władzy wykonawczej), • ogólnopaństwowy zasięg urzędu, • występowanie w podwójnej roli ustrojowej, tj. jako jednoosobowy organ wyspecjalizowany w konkretnej kategorii spraw, jak również członek organu kolegialnego, • odpowiedzialność polityczną i konstytucyjną z tytułu pełnionej funkcji. Badania przeprowadzono w oparciu o analizę publikacji w zakresie prawa konstytucyjnego oraz regulacji prawnych zawartych w poszczególnych konstytucjach RP, a także ustawodawstwie zwykłym regulujących instytucję ministra. Prace badawcze zostały uzupełnione analizą praktyki politycznej w zakresie kształtowania się instytucji ministra na przestrzeni dziejów Rzeczypospolitej Polskiej.

The paper presents the genesis and evolution of the minister in the Polish political system from the fourteenth century to the adoption of the Constitution of the Republic of Poland in 1997. Based on the literature study, the following issues have been presented: the origins of the institution of the minister of Poland, the rules of the ministerial offices appointment, competences and responsibilities of minister and the defining of its governmental position as independent officer and member of the collective body. The analysis leads to the conclusion that the institution of the minister, since the founding of this institution in the Constitution of May 3 to the solutions adopted on the basis of the Small Constitution of 1992, has the following characteristics in common: • the executive nature (minister always belonged to the executive authority), • the national range, • dual governmental role in the political system, i.e. as a single body specialized in a particular category of cases, as well as a member of a collegial body, • the political and constitutional responsibility. The study is based on an analysis of publications in the field of constitutional law and regulations contained in the various constitutions of the Republic of Poland, as well as ordinary legislation referring to the institution of the minister. The work has been complemented with an analysis of political practice in the field of the institution of minister development throughout history of the Republic of Poland.