Pozycja wybranych atypowych leków przeciwpsychotycznych w terapii choroby afektywnej dwubiegunowej – obecny stan wiedzy

Wprowadzony ze względów czysto akademickich podział na leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne i normotymiczne jest mylący. W praktyce klinicznej z pewnością nie każdy rodzaj depresji należy leczyć lekami określanymi jako przeciwdepresyjne, a działanie leków przeciwpsychotycznych z pewnością nie ogranicza się do leczenia tzw. psychoz (rozumianych jako choroby psychiczne, którym towarzyszą objawy wytwórcze). Bardzo dobrym przykładem jest tutaj terapia choroby afektywnej dwubiegunowej. W chorobie afektywnej dwubiegunowej typu pierwszego często w ogóle odradza się stosowanie leków przeciwdepresyjnych (także w okresach depresji), z kolei w chorobie afektywnej dwubiegunowej typu drugiego przydatność leków przeciwdepresyjnych ocenia się najczęściej jako „ograniczoną”. Z jednej strony występuje tu ryzyko zmiany fazy depresyjnej na hipomaniakalną, z drugiej często spotkać się można z lekoopornością. W tej sytuacji warto zadać pytanie o pozycję atypowych leków przeciwpsychotycznych w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej. W artykule przedstawiono aktualne wyniki badań dotyczących stosowania olanzapiny, kwetiapiny i amisulprydu w terapii depresji i manii w przebiegu tej choroby. Wspomniano również o roli leków z omawianej grupy w terapii zapobiegawczej (normotymicznej). Wyniki wielu poprawnych metodologicznie badań, przeprowadzonych z wykorzystaniem metody podwójnie ślepej próby oraz grupy kontrolnej placebo, wskazują na skuteczność olanzapiny w leczeniu zarówno depresji, jak i manii w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Można także wykorzystać olanzapinę, choć raczej w kuracjach skojarzonych, jako lek normotymiczny. Podstawowym problemem związanym ze stosowaniem tego leku jest częste występowanie zespołu metabolicznego. W przypadku kwetiapiny również istnieją dane dotyczące możliwości jej użycia w terapii depresji i manii. Autorzy badań nad kwetiapiną zwracają uwagę na to, że działanie zależy od dawki. W dawkach do 300 mg na dobę lek wykazuje głównie skuteczność przeciwdepresyjną. W leczeniu manii konieczne są dawki większe – zwykle powyżej 500 mg na dobę. Kluczowy problem związany z tym lekiem dotyczy występowania nadmiernej sedacji. W przypadku amisulprydu brakuje wystarczającej liczby badań, by stwierdzić przydatność leku w terapii choroby afektywnej dwubiegunowej. Bardzo interesujące są doniesienia kazuistyczne wskazujące na możliwość profilaktycznego działania amisulprydu u osób z istotnymi zaburzeniami metabolicznymi.

The purely academic division into antidepressants, antipsychotics and mood stabilisers is misleading. In clinical practice, certainly not all types of depression can be treated with antidepressants, while the activity of antipsychotics is not limited to the treatment of psychoses (understood as mental disorders with positive symptoms). The therapy of bipolar disorder is a very good example in this regard. Antidepressants are not recommended in bipolar I disorder (also in the periods of depression), while they are usually considered as “of limited use” in bipolar II disorder. Their use is associated with the risk of transition from depressive to hypomanic phase on one hand, and the risk of drug resistance, on the other. Therefore, a question should be asked about the place of atypical antipsychotics in the treatment of bipolar disorder. The  paper presents the current research findings on the use of olanzapine, quetiapine and amisulpride in the treatment of  depressive and manic episodes in bipolar disorder. The role of agents from the discussed class in preventative therapy (mood stabilising) is also mentioned. A number of methodologically adequate double blind and placebo-controlled trials have demonstrated the efficacy of olanzapine in the treatment of both depressive and manic episodes in bipolar disorder Olanzapine can be also used as a mood stabiliser, although usually in combination therapy. High risk of metabolic syndrome is the primary problem associated with this medication. Quetiapine may also be used in the treatment of depressive and manic episodes, as confirmed by the available data. The authors of studies on quetiapine point out that its effects are dosedependent. Doses of up to 300 mg per day show mainly antidepressant activity. Higher doses are needed in the treatment of manic episodes – usually above 500 mg per day. Excessive sedation is the major problem associated with this medication. In the case of amisulpride, studies determining the usefulness of this agent in the therapy of bipolar disorder are insufficient. Case reports indicating possible preventive effects of amisulpride in patients with significant metabolic disorders are very interesting.