Przywileje dzielnicowe Wielkiego Księstwa Litewskiego. Stan i perspektywy badań

Księstwie Litewskim znów aktualny staje się stary spór o stosunek w przywilejach dzielnicowych nowiny, przeniesionej z przywilejów ziemskich, do miejscowej stariny, a także – o treść tej ostatniej. Na wnikliwe badanie zasługuje kwestia stosunku przywilejów dzielnicowych wobec Statutów Litewskich – kodeksów ogólnopaństwowych. Niekiedy milcząco przyjmuje się, że już z chwilą wprowadzenia w życie Pierwszego Statutu Litewskiego w 1529 r. przywileje dzielnicowe straciły znaczenie praktyczne, a potwierdzano je tylko na mocy tradycji. Jednak dostosowanie ich tekstów do zmian prawa oraz bezpośrednie powoływanie się na nie w wiekach XVI i XVII świadczą, że przywileje dzielnicowe przez długi czas zachowywały ważne miejsce w świadomości narodu politycznego Wielkiego Księstwa. Wreszcie – last but not least – ważnym warunkiem takich badań obejmujących całe terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego – jednak z uwzględnieniem jego partykularyzmów – jest synteza osiągnięć dzisiejszych historiografii narodowych w badaniach przywilejów skierowanych do poszczególnych ziem tego państwa.