Lingwistyka a współczesne paradygmaty nauki

W artykule autor dokonuje przeglądu, mającego w przeważającej części charakter historyczny, paradygmatów nauki języku, osadzając je w modularnym myśleniu o formowaniu wiedzy społecznej, którego ważnym elementem jest formowanie języka komunikacji społecznej. Refleksja nad językiem, będąca przedmiotem badań lingwistyki, od momentu jej powstania, wpływała nie tylko na opis struktur i desygnatów językowych, lecz także nadawała im pewne funkcje normatywne. Znaczenie nauki o języku wzrasta, gdy uświadomimy sobie, że każda wiedza jest tworzona, komunikowana i przechowywana w jakimś języku, który bada się w różnorakich ujęciach lingwistycznych. Punktem wyjścia publikacji są paradygmaty nauki, ujęte w teorie rewolucji naukowych Thomasa Kuhna. W rozwo- badań nad językiem można wyróżnić cztery takie paradygmaty: tradycyjny - indukcjonistyczny, weryfikacjonistycz- ny- strukturalny, falsyfikacjonistyczny - gramatykę generatywną oraz kognitywny. Wraz z rozwojem lingwistyki daje się zaobserwować silne dążenie do objęcia nią innych nauk, w szczególności nauk społecznych. Współcześnie, w nauce o języku możemy odnaleźć elementy wielu paradygmatów. Ta złożoność utrudnia precyzyjne wskazanie paradygmatu, który wedle Kuhnowskiej wersji rozwoju nauki, determinowałby jej funkcje i zadania. Nie przekreśla ona jednak, nawet wzmacnia, znaczenie nauki o języku, jako ważnym czynniku kreowania wiedzy społecznej, którą następnie jest stanie komunikować oraz przechowywać.

The paper offers a predominantly historical review of paradigms in language research, and attempts to anchor them in modular thinking about social knowledge formation, especially formation of the language of social communication. The reflexion on language, constitutive of linguistic research since the beginning of its existence, has not only impacted language structures and designates but also provided them with some normative functions.The significance of linguistics is all the more apparent if we realize that all knowledge is created, communicated and preserved in a language whose different linguistic aspects we can analyze. The author describes scientific paradigms based on the theory of scientific revolutions developed by Thomas Kuhn. In the course of history of linguistics, there were four such paradigms: traditional (inductivism), structural (verificationism), one derived from generative grammar (falsificationism), and a cognitive one. The development of language research enables us to perceive its strong tendency to encroach on other domains, especially those of social sciences. Nowadays, there are elements of many paradigms in linguistics. Such complexity makes it difficult to define a single paradigm which, according to the Kuhn, is able to determine its functions and tasks. However, it does not undermine the significance of language as a fundamental factor in social knowledge creation, which is a tool of its communication and preservation. Indeed, it makes language research all the more important.