Zachowania samobójcze młodzieży w kontekście trudności adaptacyjnych

W artykule podejmuję zagadnienie okoliczności prób samobójczych, podejmowanych przez młodzież w wieku 14–21 lat, rozważając tę problematykę w kontekście czynników ryzyka i uwarunkowań teoretycznych. Samobójstwo poddaję analizie w ujęciu epidemiologicznym i funkcjonalnym. Obrazuję częstotliwość statystyczną zdarzeń, czynniki ryzyka oraz mechanizmy, jakie współwystępują z samobójczą śmiercią dzieci i młodzieży. W tym zakresie dokonałem przeglądu wyników badań brytyjskich, amerykańskich i polskich, wskazując podobieństwa zmian poznawczych, wolicjonalnych i emocjonalnych nastoletnich samobójców. W warstwie teoretycznej artykułu rozważania koncentruję na teorii dysregulacji emocjonalnej (Linehan, 1993) oraz interpersonalnej teorii samobójstw (Van Orden i in., 2010), wyznaczając dwie przestrzenie, w jakich narasta zagrożenie samobójstwem nastolatków. Badaniom poddaję sferę emocji i relacji interpersonalnych. Pokazuję ich związki z trudnościami adaptacyjnymi, zmianami nastroju oraz usposobieniem. Procedura badań zakładała analizę materiału źródłowego, obejmującego listy pożegnalne zmarłych nastolatków oraz wypowiedzi ich bliskich (rodziców, znajomych), pozwalającą zrekonstruować okres poprzedzający zamach samobójczy. Teksty źródłowe, stanowiące materiał archiwalny prokuratur, poddaję analizie metodą pól semantycznych. Prezentacja wyników badań koncentruje się na sposobach opisywania doświadczanych emocji oraz interpretowania relacji interpersonalnych. Poszukiwałem słów kluczy używanych do tych opisów, częstotliwości ich używania oraz kontekstu interpretacji fragmentów wypowiedzi. Przeprowadzona analiza semantyczna pozwoliła mi sformułować istotne dla pedagogów wnioski, wskazujące obszary, w których młodzież informuje o swoich niekorzystnych doświadczeniach adaptacyjnych. Umiejętność tworzenia przestrzeni wypowiedzi i odczytywania przekazu staje się jedną z możliwości pedagogicznych działań profilaktycznych. Równocześnie proces interpretowania znaczeń, jakie wyłaniają się z listów samobójczych dzieci i młodzieży, dostarczył cennych informacji, które wyjaśniają trudności w komunikowaniu dorosłym swego cierpienia i odczuwanej presji.

In the article, I discuss the circumstances of suicidal attempts made by adolescents aged 14–21 and ponder this issue in the context of risk factors and theoretical determinants. I analyze suicide from an epidemiological and functional perspective. I present the statistical frequency of occurrences, risk factors, and mechanisms that accompany suicide among children and adolescents. I reviewed the findings of British, American, and Polish research within this scope, pointing out the similarities in cognitive, volitional, and emotional changes in adolescents dying by suicide. In the theoretical part of the article, I focus on the theory of emotion dysregulation (Linehan, 1993) and the interpersonal theory of suicide (Van Orden et al., 2010), outlining two areas in which the risk of adolescent suicide increases. I study the areas of emotions and interpersonal relationships. I show how they relate to adaptation difficulties, changes in mood, and temperament. The research procedure provided for analysis of reference materials including suicide notes left by adolescents and statements by their family and friends that would allow reconstruction of the period before suicide. I analyze the reference materials, which constitute prosecutors’ archives, with the use of the semantic field method. The findings are presented with focus on how the emotions experienced are described and how interpersonal relationships are interpreted. I was looking for keywords used for these descriptions, the frequency of their use, and the context for interpretation of statement fragments. The semantic analysis performed allowed me to frame conclusions important for educators that point to areas in which adolescents inform about their adverse adaptation experiences. The ability to create space for expression and interpretation of the message becomes one of pedagogical preventive measures. At the same time, the process of interpreting the meanings that emerged from children’s and adolescents’ suicide notes provides valuable information that explain difficulties in expressing their suffering and pressure to adults.