Wychowanie i rodzicielstwo, styl wychowania i styl rodzicielski. Analiza terminologiczna

W artykule zaprezentowano rozważania na temat istoty wychowania zainspirowane dostrzeżeniem niejednoznaczności kategorii stosowanych w psychologii i dotyczących wychowania rodzicielskiego, takich jak styl rodzicielski, styl wychowania, postawa rodzicielska. Wskazano na różnice między wpływem społecznym i rozwojem a wychowaniem oraz na kluczowe właściwości działań wychowawczych (intencjonalność, celowość, procesualność, asymetryczność relacji wychowawczej). Autorka traktuje wychowanie jako długotrwałe i intencjonalne oddziaływanie interpersonalne nastawione na optymalizowanie rozwoju wychowanka. Domeną aktywności wychowawczej jest aktualizowanie potencjału rozwojowego wychowanka. Przyjmując takie założenie zauważa, że nie każde działanie rodzica świadczy o wychowaniu. Jego wpływ może mieć charakter destruktywny z punktu widzenia rozwoju dziecka. Natomiast próba wyjścia poza funkcje opiekuńczo-wychowawcze, z którymi najczęściej jest utożsamiane rodzicielstwo, zaowocowało autorskim ujęciem stylu rodzicielskiego. Omawiany jest on na podstawie złożonej sieci czynników różnicujących wymiary – interpersonalny i intrapsychiczny – doświadczeń rodziców.

The article presents considerations on the essence of education inspired by the perception of the ambiguity of categories used in psychology and concerning parenting, such as parenting style, style of upbringing and parental attitude. In the article, the differences between social influence and development and upbringing as well as key features of educational activities (intentionality, purposefulness, processuality, asymmetry of educational relation) were pointed out. The author treats upbringing as a long-lasting and intentional interpersonal interaction aimed at optimization the development of a pupil. The domain of educational activity is updating the developmental potential. Accepting such an assumption, she notes that not all parenting activities mean upbringing. Its influence can be destructive from the child's development point of view. However, the attempt to go beyond the caring and educational functions with which parenthood is most often identified has resulted in the author's approach to the parenting style. It is discussed on the basis of a complex network of factors differentiating the interpersonal and intrapsychic dimension of the parents' experiences.