Zarys koncepcji wolnych szkół demokratycznych

Przedmiotem rozważań podjętych w artykule są wolne szkoły demokratyczne – placówki edukacji nieformalnej – powstałe w wyniku oddolnej inicjatywy. To zjawisko edukacyjne jest efektem nowatorstwa pedagogicznego, gromadzących się we wspólnoty rodziców, którzy – jak sami mówią – chcą stworzyć miejsce, w którym dzieci będą mogły wzrastać w poczuciu szczęścia i spełnienia. Szkoły te, nazywane także quasi-szkołami, nie są sformalizowanymi placówkami edukacyjnymi, nie posiadają statusu szkoły, tym samym pozostają na obrzeżach systemu edukacji, działając na prawach edukacji domowej. Celem tego artykułu jest przedstawienie założeń koncepcji pedagogicznej tego typu szkół. Na terenie naszego kraju powstało, w ciągu ostatnich kilku lat, kilkanaście szkół tego rodzaju, skupionych wokół Europejskiej Wspólnoty ds. Edukacji Demokratycznej (EUDEC), o których możemy powiedzieć, że wpisują się w nurt szkolnictwa pretendującego do wyemancypowania. Inicjatorzy wolnych szkół demokratycznych rezygnują z adaptacyjnej strategii dydaktycznej, charakterystycznej dla szkół publicznych i kierują się w stronę emancypacji, wzorem pierwszej szkoły demokratycznej w Summerhill. W koncepcji pedagogicznej wolnych szkół demokratycznych akcent kładzie się na indywidualne, podmiotowe potrzeby ucznia: potrzebę autonomii, aktywności poznawczej, interakcji z otoczeniem, wyrażania własnego stosunku do poznawanych treści, współdziałania w poszukiwaniu wiedzy.

Abstract This article is focused on the idea of free democratic schools, institutions of informal education, emerging as a result of a grassroot initiative. This educational phenomenon is an effect of pedagogical innovation and parents, gathering in the communities, who, as they say, want to create a place where children will have the opportunity to grow up in happiness and fulfilment. Such schools also known as quasi-schools, they are not formalised educational institutions, they do not have the school status and, thus, they remain on the edge of the education system, acting on the rights of home education. This article aims at presenting the main pedagogical concepts of such schools. Over the last few years in Poland we have observed the creation of more than a dozen of democratic schools gathered around the European Democratic Education Community (EUDEC). These new institutions represent the idea of a new, emancipated education. The initiators of free democratic schools resign from adaptive didactic strategy characteristic of public schools towards emancipation modelled on the first democratic school founded in Summerhill. Free democratic schools prioritise students’ individual, subjective needs, such as the need of autonomy, cognitive activity, interaction with the environment, expressing their own attitudes towards the learnt concepts or cooperation in the search for knowledge.