Logopedia polska w stuleciu Polski Niepodległej. Trzy perspektywy rozwoju dyscypliny

Rozprawa jest próbą ujęcia procesu tworzenia się logopedii jako dyscypliny naukowej: – od początku XX w. wiedza o zaburzeniach mowy znalazła się za przyczyną W. Ołtuszewskiego w ramach rodzącej się foniatrii. Interpretacji ich dokonał autor w kategoriach czynności biologicznych; – w 60. latach XX w. L. Kaczmarek, językoznawca, opisał zaburzenia mowy w kategoriach lingwistyki strukturalnej. Zinterpretował także proces zdobywania języka przez dzieci w perspektywie teorii behawioralnej: język – byt, utworzony przez grupę społeczną, jest efektem doświadczeń dziecka zdobywanych w procesie uczenia się; – początek XXI w. pozwolił ująć problemy logopedyczne w kategoriach kognitywnych: bytem generującym zachowania językowe stała się kompetencja językowa i komunikacyjna. Jest ona komponentem umysłu i zawiera mentalne wzorce jednostek językowych. Pole badawcze logopedii, oprócz kompetencji językowej i komunikacyjnej, stanowią budowane przez jednostkę wypowiedzi oraz sprawności biologiczne warunkujące proces nabywania kompetencji i wreszcie ustalone tradycją byty konceptualne, kryjące się pod różnymi nazwami zaburzeń mowy (np. afazja, jąkanie, dyzartria).

The present study is an attempt to present the process of the development of logopedics as a scientific discipline: – from the early 20th century, knowledge about speech disorders became, owing to W. Ołtuszewski, part of the emerging phoniatrics. The disorders were interpreted by this author in terms of biological functions. – in the 1960s, L. Kaczmarek, a linguist, described speech disorders in terms of structural linguistics. He also interpreted the process of language acquisition by children from the perspective of behavioral theory: language – an entity created by a social group is the effect of the child’s experiences gained in the process of learning. – the beginning of the 21st century enabled the interpretation of logopedic (speech therapy) problems in cognitive terms: the entity that generates language behaviors is now linguistic competence and communicative competence. It is a component of the mind and contains mental patterns of linguistic units. The research field of logopedics is made up, in addition to linguistic and communicative competence, of utterances built by a person, as well as of biological skills determining the process of acquiring competence, and finally, traditionally established conceptual entities hidden under different names of speech disorders (e.g. aphasia, stuttering, dysarthria).