Wartości i zasady spółdzielcze a społeczeństwo obywatelskie i gospodarka społeczna

Spółdzielczość – uważana za jeden z fi larów ekonomii społecznej i ważny element budowy społeczeństwa obywatelskiego – jest wskazywana rzadko lub wręcz pomijana w ofi cjalnych dokumentach dotyczących tych zagadnień. Celem artykułu jest wykazanie, że międzynarodowo uznane wartości i zasady spółdzielcze są zbieżne z wartościami ekonomii społecznej i z zasadami, na jakich opiera się funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego. W artykule omówiono genezę zasad spółdzielczych obecnych w różnych prądach ideowych w rozwoju historycznym spółdzielczości, ich ewolucję i próby skodyfi kowania przez Międzynarodowy Związek Spółdzielczy, aż do przyjęcia przezeń Deklaracji Spółdzielczej Tożsamości w 1995 r. W dalszej części zaprezentowano tę Deklarację, jej wpływ na międzynarodowe i krajowe akty prawne dotyczące spółdzielczości, próby jej adaptacji do potrzeb różnych branż spółdzielczych oraz rozpoczętą dyskusję nad koniecznością jej nowelizacji. W konkluzji podkreślono, że spółdzielczość jako element gospodarki społecznej i składowa społeczeństwa obywatelskiego może być efektywnym uzupełnieniem państwa, wolnego rynku – nadającym bardziej „ludzkie oblicze” efektom zglobalizowanej gospodarki.

The cooperative movement, considered to be a pillar of social economy and an important element of civil society development, is often underestimated or slightly mentioned in the offi cial documents devoted to those issues. The paper demonstrates that internationally recognised values and principles of cooperative movement are in line with the values of social economy and with principles the civil society is based on. The article traces back the beginning of cooperative movement principles included in diff erent ideologies and their historical development, their evolution starting from the attempts to codify the principles by the International Cooperatives Alliance, until their approval in the form of Statement on the Cooperative Identity in 1995. The paper analyses the Statement, its impact on national and international legal regulations, its adaptation to the needs of various sectors of cooperatives economy and a new discussion about the necessity of its amendment. The author concludes that the cooperative movement, as an element of social economy and of civil society, can eff ectively supplement the state and free market, by yielding “human face” to the eff ects of globalised economy.